Oι καλά εδραιωμένες εθνοτικές διαιρέσεις στη Βοσνία αποτελούν την πιο ισχυρή προειδοποίηση για τις συνέπειες που θα έχει η άνοδος του εθνικισμού και της άκρας δεξιάς σε Ευρώπη και Αμερική.
Όταν πιάσει φωτιά στην πόλη του Μόσταρ, ο βετεράνος πυροσβέστης Σάμπιτ Γκόλος ξέρει πως δεν χρειάζεται να ανησυχεί εκτός και αν η πυρκαγιά έχει ξεσπάσει στη μουσουλμανική πλευρά της πόλης.
Αυτό συμβαίνει γιατί το Μόσταρ , στο οποίο επικρατεί ειρήνη εδώ και περίπου 24 χρόνια , έχει δύο πυροσβεστικές υπηρεσίες. Η μία αποτελείται από μουσουλμάνους ενώ η άλλη από καθολικούς Κροάτες.
Και η κάθε πλευρά σβήνει τις δικές της φωτιές.
Έτσι ενώ επίσημα η Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι μία χώρα , χωρίς διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις διαφορετικές κοινότητες της ουσιαστικά είναι μία χώρα βαθιά διαιρεμένη όπου ο εθνικισμός καλά κρατεί.
Γιατί το Μόσταρ δεν έχει μόνο δύο πυροσβεστικές υπηρεσίες αλλά και δύο εταιρείες για τη αποκομιδή των σκουπιδιών , δύο νοσοκομεία , δύο εταιρείες ηλεκτρισμού , δύο ποδοσφαιρικές ομάδες και δύο δημοφιλή κλαμπ.
Στην πραγματικότητα η Βοσνία ζει οχυρωμένη πίσω από τις διαχωριστικές γραμμές του αιματηρού πολέμου που οδήγησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.
Όλοι σε αυτή την πόλη γνωρίζουν τα όρια τους και κανείς δεν τολμάει να τα ξεπεράσει. Όλοι ζουν σε τεντωμένο σχοινί.
Ο Τιμ Κλάνσι , ένας Αμερικανός κάτοικος της Βοσνίας , ο οποίος έζησε και τον πόλεμο , λέει πως η Ευρώπη πρέπει να παραδειγματιστεί από αυτό που συμβαίνει στη Βοσνία Ερζεγοβίνη και να δει πόσο επικίνδυνος και ανθεκτικός μπορεί να είναι ο εθνικισμός.
Θα περίμενε κανείς πως οι διαχωριστικές γραμμές του πολέμου θα είχαν πια εξαφανιστεί δε συμβαίνει όμως αυτό αλλά το ακριβώς αντίθετο . Όσο περνά ο καιρός γίνονται πιο έντονες.
Η 20χρονη Αμίλα εξηγεί πως στο σχολείο της Κροάτες και Μουσουλμάνοι έκαναν διαφορετικές ώρες μάθημα και η ίδια δεν έχει ούτε έναν Κροάτη φίλο και γνωρίζει ελάχιστους Σέρβους.
“Δεν θέλω να είμαστε χωρισμένοι έτσι αλλά πρέπει να αποδεχτώ πως αυτή είναι η πραγματικότητα “ λέει η Αμίλα και ονειρεύεται να ζήσει στη Δυτική Ευρώπη για να νιώσει ελεύθερη.
Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι μόνο η Βοσνία αλλά είναι πολύ ευρύτερο.
Η Ευρώπη είναι βαθιά διχασμένη , το ίδιο και οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Τα Βαλκάνια έχουν αφεθεί στην τύχη τους και το κενό που αφήνει η ΕΕ και η Αμερική προσπαθεί να το καλύψει η Ρωσία που εμφανίζεται ως προστάτιδα των Σέρβων και η Τουρκία που αγκαλιάζει τους Μουσουλμάνους .
Οι καιροί αυτοί θυμίζουν έντονα τη δεκαετία του 1930 . Η τάξη πραγμάτων που ξέραμε καταρρέει και δυστυχώς το κέντρο ούτε αντέχει ούτε απορροφά τους τριγμούς.
Η ακτιβίστρια Αμνα Πόποβατς εξηγεί πως η κατάρα της Βοσνίας είναι οι εθνικιστές ηγέτες της .
Στην πραγματικότητα λέει οι διαφορές που χωρίζουν τους Μουσουλμάνους ( Bosniaks) , τους Κροάτες και τους Σέρβους είναι ελάχιστες. Μιλούν την ίδια γλώσσα , έχουν την ίδια εμφάνιση και βασικά τρώνε τα ίδια φαγητά.
Το μίσος που τους διχάζει μπορεί να εξηγηθεί ίσως μόνο με τη βοήθεια του Σίγκμουντ Φρόιντ και της θεωρίας του “ του ναρκισσισμού των μικρών διαφορών” .
Σύμφωνα με την Άμνα Πόποβατς το πρόβλημα δεν βρίσκεται ούτε στις θρησκευτικές ούτε στις εθνοτικές διαφορές αλλά μόνο στο γεγονός πως οι εθνικιστές , λαϊκιστές ηγέτες εκμεταλλεύονται αυτές τις διαφορές για το δικό τους προσωπικό συμφέρον , για να σωθούν οι ίδιοι και το διεφθαρμένο σύστημα που υπηρετούν.