Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση των συνθηκών τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν εμφατικά, ότι η κοινωνική και η πολιτική αποσταθεροποίηση διευρύνονται, με αποτέλεσμα να προκαλούνται υψηλού βαθμού ρευστότητα και επικίνδυνες ανισορροπίες.

Αποδυναμώνεται η συνοχή των κοινωνιών όχι μόνο στο εσωτερικό τους αλλά και στις μεταξύ τους σχέσεις. Αυτό βέβαια επιδρά αρνητικά στις γεωπολιτικές ισορροπίες και υποσκάπτει την ζωτικής σημασίας ανάγκη αποκατάστασης σχέσεων συνεργασίας για την διαχείριση της πραγματικότητας, η οποία διαπερνάται από πλανητικής εμβέλειας προβλήματα και απαιτεί ανάλογων διαστάσεων αντιμετώπιση τους.

Και όμως το πολιτικό σύστημα παγκοσμίως δεν συνειδητοποιεί ούτε την ένταση αυτών των προβλημάτων ούτε την ανάγκη αλλαγής της οπτικής διαχείρισης της δυναμικής της εξέλιξης, ώστε να διασφαλίζεται η ειρηνική και σε συνθήκες ευημερίας πορεία των κοινωνιών προς το μέλλον με στόχο την πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος και όχι την εργαλειοποίηση του ανθρώπου για την προώθηση της συστημικής λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης.

Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική. Αρκεί να ληφθούν υπόψη τα ευρήματα δημοσκόπησης της MRB στην Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε από 7 έως 9 Απριλίου 2025 για τον τηλεοπτικό σταθμό Open και η κοινωνική και η πολιτική αποσταθεροποίηση γίνονται εμφανείς.

Τα προβλήματα, που οριοθετούν την καθημερινότητα των πολιτών είναι η ακρίβεια 57%, η υγεία 26,3%, το ύψος των εισοδημάτων 24,3%, η απονομή δικαιοσύνης (κράτος δικαίου) 20%, η οικονομική ανάπτυξη της χώρας 12,4%, η εγκληματικότητα 10,8%. Ουσιαστικά οι πολίτες τονίζουν εμφατικά, ότι η ποιότητα της ζωής τους είναι προβληματική και «χαμηλών προδιαγραφών», ενώ παράλληλα διαμορφώνεται κλίμα κοινωνικής ρευστότητας. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ 1 στους 4 Έλληνες το 2024 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο φτώχειας.

Αυτό φαίνεται και από τα συναισθήματα, που προκαλεί στους Έλληνες η πορεία στο παρόν και η προοπτική για το μέλλον. Οι λέξεις, που χρησιμοποιούν ως προς τα συναισθήματα, που νιώθουν, είναι οργή 50,8%, παραίτηση/απογοήτευση 43,9%, φόβος 32,5%, ελπίδα 23,6%, περηφάνεια 10,5%, σιγουριά 8,9%.

Οδυνηρό και ταυτοχρόνως επικίνδυνο είναι το εύρημα σε σχέση με την απονομή δικαιοσύνης στην περίπτωση των Τεμπών. Μόνο το 21,2% θεωρεί, ότι επιδιώκεται η διαφάνεια. Το 71,8% βλέπει συγκάλυψη ακόμη και στην απονομή δικαιοσύνης.

Στην υπόθεση των Τεμπών τα σοβαρότερα θέματα είναι οι παραλήψεις/αιτίες πριν από το δυστύχημα, που το προκάλεσαν 41,2%, το ότι πιθανόν δεν έχει οικοδομηθεί ακόμη η ασφάλεια των σιδηροδρόμων στην Ελλάδα 29,6% και οι διαδικασίες και στάσεις, που τηρήθηκαν μετά το δυστύχημα από όλους τους εμπλεκόμενους θεσμούς (πολιτικός κόσμος, δικαιοσύνη, επιτροπές ειδικών, πόρισμα) 25,9%.

Ανησυχητικό είναι, ότι το 72,8% των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι η Δικαιοσύνη δεν κάνει, όσα μπορεί και πρέπει για να πέσει άπλετο φως στην υπόθεση των Τεμπών, ενώ μόνο το 24,3% απαντά θετικά.

Είναι εμφανές, ότι η κοινωνική αποσταθεροποίηση και η ανάλογη πολιτική λειτουργία είναι σε πλήρη εξέλιξη. Η εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το ίδιο ισχύει και για τους πολιτειακούς θεσμούς με πολύ αρνητικές προεκτάσεις στην κοινωνική συνοχή.

Οι οικονομικές ανισορροπίες και οι προεκτάσεις τους ως προς την κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Ακόμη και σε χώρες με ισχυρές οικονομίες, όπως στην Γερμανία, καταγράφονται ανάλογες συνθήκες κοινωνικών ανισοτήτων.

Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου στην πόλη Konstanz στην Γερμανία και του Think-Tank Progressives Zentrum, η οποία έγινε σε δείγμα 6.100 ατόμων, όσο περισσότερο κάποιος βιώνει συνθήκες ανισότητας, τόσο λιγότερο πιστεύει, ότι μπορεί να αλλάξει κάτι με την πολιτική ενεργοποίηση του. Αυτό βέβαια υποσκάπτει τα θεμέλια της δημοκρατίας και των πολιτικών θεσμών.

Το 85% των ερωτηθέντων θεωρούν, ότι οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονται για τις απόψεις των «απλών ανθρώπων». Το 82% μάλιστα πιστεύει, ότι τα πολιτικά πρόσωπα δεν επιδιώκουν στενή επαφή με τους πολίτες. Επίσης το 81% θεωρούν, ότι οι κοινωνικές ανισότητες στην Γερμανία είναι πολύ μεγάλες.

Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα, ότι οι πολιτικοί και κυρίως τα κόμματα πρέπει να προσεγγίζουν πολίτες με πολιτικά ενδιαφέροντα και να τους ωθούν σε συμμετοχή στην λήψη αποφάσεων.

Είναι όμως αναγκαίο για την αντικειμενική αποτύπωση της πραγματικότητας να επισημανθεί, ότι, ενώ ονομαστικά αυξήθηκε ο πλούτος του γερμανικού λαού μεταξύ του 2021 και του 2023 κατά μέσο όρο 2,6% σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Bundesbank), αν ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός, τότε υπάρχει μείωση κατά 11%.

Οι ανισότητες είναι μεγάλες. Το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού κατέχει πάνω από το 50% του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων. Επίσης το 39% των νοικοκυριών είναι υπερχρεωμένα.

Είναι δε σημαντικό να επισημανθεί, ότι, όπως και στην Ελλάδα, η βία στην γερμανική κοινωνία ακολουθεί ανοδική πορεία. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της γερμανικής αστυνομίας το 2024 οι πράξεις βίας σε σύγκριση με το 2023 αυξήθηκαν κατά 1,5%. (217.277 περιστατικά συνολικά, δηλαδή ο υψηλότερος αριθμός από το 2010).

Αύξηση 9% (13.320 περιστατικά συνολικά) καταγράφουν και οι βιασμοί. Αύξηση κατά 2,4% σημειώθηκε και στα περιστατικά άσκησης σωματικής βίας. Ανησυχητικό είναι, ότι ανοδική πορεία ακολουθεί και η βία στα παιδιά και στους εφήβους. Ο ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής είναι πλέον γενικευμένο φαινόμενο και δείχνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αξιών, που ευδοκιμούν στις σύγχρονες κοινωνίες.

Σε αυτό το πλαίσιο είναι εύκολα ερμηνεύσιμη η αύξηση των εκτελέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Amnesty International το 2024 έγιναν περισσότερες από 1.500 εκτελέσεις ανθρώπων, οι πιο πολλές την τελευταία 10ετία. Οι χώρες με τις περισσότερες εκτελέσεις είναι η Κίνα, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ και η Υεμένη.

Το 90% από αυτές έγιναν σε τρεις χώρες, στο Ιράν, στο Ιράκ και στην Σαουδική Αραβία. Η Julia Duchrow, γενική γραμματέας της Amnesty International στην Γερμανία, είπε, ότι σε αυτές τις χώρες εκτελέσθηκαν 1.380 άνθρωποι. Μόνο στο Ιράν οι εκτελέσεις ήταν 972, ενώ στην Σαουδική Αραβία 345. Η αιτία ήταν η διαφορετική πολιτική οπτική των θυμάτων από τα καθεστώτα αυτών των χωρών.

Ενδιαφέρον δε έχει, ότι ο αμερικανός πρόεδρος Donald Trump θεωρεί, ότι η θανατική ποινή είναι το κατάλληλο εργαλείο για την προστασία των ανθρώπων «από βίαιους βιασμούς και δολοφόνους», αν και η ανοδική πορεία των εκτελέσεων δεν εμποδίζει την αύξηση των εγκληματικών συμπεριφορών, διότι τα αίτια έχουν σχέση με το σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών σε συνδυασμό με τις αξίες, που το διαπερνούν.

Η κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση έχει αρχίσει να αποκτά και βίαια χαρακτηριστικά είτε στο εσωτερικό των κοινωνιών είτε στις μεταξύ τους σχέσεις και παίρνει διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών η εσωτερική πολεμική σύγκρουση στο Σουδάν από τον Απρίλιο 2023 έχει προκαλέσει την μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση παγκοσμίως. Σε συνθήκες ακραίας πείνας ζουν 25 εκατομμύρια άνθρωποι, ενώ ήδη 20.000 έχασαν την ζωή τους λόγω του πολέμου, 8 εκατομμύρια έχουν εκδιωχθεί από την πατρίδα τους και 4 εκατομμύρια έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες.

Το πρόβλημα αποκτά ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις, διότι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έχουν σχεδόν μηδενίσει την οικονομική συμβολή τους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Επίσης στην Λωρίδα της Γάζας ο ισραηλινός στρατός τον τελευταίο 1,5 χρόνο σχεδόν κάθε ημέρα βομβαρδίζει την περιοχή και κάνει την ζωή των Παλαιστινίων «αβίωτη» με στόχο την απομάκρυνση τους από την περιοχή, η οποία πλέον αποτελεί «νεκρή ζώνη». Στο παρελθόν εθεωρείτο «παράδεισος» και τώρα είναι «ζώνη θανάτου».

Παράλληλα έχει ουσιαστικά σταματήσει η ροή νερού στη Γάζα, διότι δεν παρέχεται το 70% της αναγκαίας ποσότητας. Οι επιπτώσεις περιγράφονται σε επισήμανση μέλους του Γραφείου για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (Office for the Coordination of Humanitarian affairs, OCHA) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στο Al Jazeera, ότι οι συνθήκες υγιεινής είναι «απολύτως φρικτές» και η έλλειψη νερού συμβάλλει στην εξάπλωση δερματικών εξανθημάτων.

Είναι εμφανές, ότι η πολιτική διαχείριση της εξέλιξης και η κοινωνική λειτουργία σε παγκόσμιο επίπεδο αποσταθεροποιούνται. Ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες του πλούσιου Βορρά με ισχυρό γεωπολιτικό ρόλο η αποσταθεροποίηση είναι πλέον ορατή στις πολυδιάστατες ανισορροπίες, που δημιουργούνται και διευρυνόμενη.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ακολουθούμενη πολιτική από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερική Donald Trump. Η κλιματική αλλαγή έχει πλέον ορατές αρνητικές και επικίνδυνες επιπτώσεις με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, που βιώνονται σε όλο τον πλανήτη και ιδιαιτέρως στις ΗΠΑ και ο αμερικανός πρόεδρος, αντί να αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια αυτού του καταστροφικού φαινομένου, υπογράφει διατάγματα, που προωθούν την ενίσχυση της αξιοποίησης ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας και την εξαγωγή τους.

Παράλληλα οι καθηγητές του πανεπιστημίου του Harvard με προσφυγή στο δικαστήριο θέλουν να εμποδίσουν την κυβέρνηση να μειώσει τον προϋπολογισμό για την έρευνα και να διαφυλάξουν την ελευθερία της έκφρασης γνώμης. Γενικά η κυβέρνηση του Donald Trump προωθεί την συρρίκνωση της ελεύθερης λειτουργίας των πανεπιστημίων και της δημοκρατίας.

Σε σχέση δε με την πολιτική επιβολής δασμών, μετά την απόφαση του Trump να «παγώσει» για 90 ημέρες την εφαρμογή τους σε εισαγόμενα προϊόντα, επισημαίνεται, ότι αύξησαν την περιουσία τους οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο κατά 135,3 δισεκατομμύρια δολάρια (π.χ. ο Elon Musk κατά 35,9 δισεκατομμύρια, ο Mark Zuckerberg κατά 25,8 δισεκατομμύρια, ο Jeff Bezos κατά 18,5 δισεκατομμύρια κ.λ.π., Kathimerini online, 10.4.2025). Ουσιαστικά οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονται, ενώ παράλληλα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την αποσταθεροποίηση τόσο στο κοινωνικό όσο και στο πολιτικό πεδίο με την διαμόρφωση μη συνεκτικών και βιώσιμων συνθηκών.

Η μέχρι τώρα ιστορική διαδρομή των κοινωνιών έχει οδηγήσει στην διαμόρφωση συνθηκών γενικευμένης κρίσης, η οποία άρχισε ήδη να αποσταθεροποιεί την συνοχή τους και την πολιτική διαχείριση της πραγματικότητας με την δημιουργία επικίνδυνων και χωρίς προοπτική ανισορροπιών.

Είναι δε εμφανές, ότι η αυτοεργαλειοποίηση του ανθρώπου στο πλαίσιο του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης, χωρίς να προωθείται το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για μη βιώσιμη πορεία. Αυτές οι συνθήκες επιβάλλουν την αλλαγή της κατεύθυνσης και τον επανασχεδιασμό της εξέλιξης στο πολιτικό επίπεδο με ανάλογη ενεργοποίηση και της κοινωνίας πολιτών.

Ο συστημικός πραγματισμός στο πολιτικό πεδίο πρέπει άμεσα να ανακοπεί, διότι προκαλεί και διευρύνει την κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση, ενώ υποσκάπτει την ανθρώπινη προοπτική, όταν δεν οριοθετείται από αξίες με ηθικό φορτίο, που υπηρετεί το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον.

Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η στάση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δεν απαγόρευσε, αλλά έδωσε παράταση στην χρήση ενός παρασιτοκτόνου (Pendimenthalin) από τους αγρότες, το οποίο προκαλεί καρκίνο όχι μόνο με την κατανάλωση των προϊόντων αλλά και με τον εισπνεόμενο αέρα, επειδή μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα σε μεγάλη απόσταση (Umweltinstitut München).