Ευσύνοπτος οδηγός επεξεργασίας και διαμόρφωσης σχήματος άγουρων καρπών εσπεριδοειδών και πυρήνων άλλων κατάλληλων καρπών όπως ελιών, χουρμάδων καθώς και κάποιων εξωτικών μπαχαρικών.
Δι’ ιδίας χειρός κατασκευές
Αντί προλόγου-
Η ανάσταση των νεκρών νεραντζιών
Άνοιξη. Περπατάς και τα πεζοδρόμια έχουν στολιστεί με τα πεσμένα νεραντζάνθια. Η ευωδιά τους πλανιέται ακόμα στον αέρα. Στα κλαριά έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να σχηματίζονται οι μικροσκοπικοί καταπράσινοι καρποί. Απλώνεις το χέρι σου, τους κόβεις και τους τρίβεις απολαμβάνοντας το άρωμα που απλώνεται και αναδύεται από τις παλάμες σου. Άραγε, ήταν τους ο μοναδικός προορισμός τους; Ζωή…! Πώς χώρεσες στην τόση ταπεινότητα; Πώς ντύθηκες την τόση απλότητα; Ζωή…!
Καλοκαίρι. Του ήλιου αποφεύγοντας την ανυπόφορη και ζωογόνο θέρμη κινείσαι, κάτω απ’ τα πυκνά φυλλώματα των νεραντζιών, προσήλυτος στην πρόνοια της φύσης ενώ επάνω στα πλακόστρωτα σωρός οι έκθετοι και αποσυνάγωγοι καρποί σε θλίβουν. Σηκώνεις τα μάτια αναζητώντας την ανάλγητη και άστοργη μητέρα τους, όμως το δέλεαρ των καλοκρυμμένων καρπών, που ανδρώθηκαν πια, σε φρονηματίζει. Δεν ήταν άδικη και άσκοπη η θυσία των αδύναμων. Ζωή…! Πώς άντεξες στη μοιρασιά της απονιάς; Πώς διάλεξες και έσπειρες τον αφανισμό; Ζωή…!
Φθινόπωρο. Χρυσίζουν όλο ζωντάνια και δύναμη οι καρποί. Τριγυρνάς και τους καμαρώνεις. Οι δροσιές που λίγο το λίγο κυριαρχούν, τους κάνουν πιο θελκτικούς. Σαν στολίδια στα κλαριά, ανάγκη δεν έχουν για προστασία. Περήφανοι προβάλουν και σε προκαλούν με έπαρση και αλαζονεία. Ο γλυτωμός στο απόρριγμα και η σωτηρία από αδηφάγους θηρευτές τους στρέψαν στην επιπόλαιη απερισκεψία. Σφίγγα η ζωή, δεν τα προφύλαξε απ’ του χρόνου τα γυρίσματα. Ζωή…! Τον άρρητο σου γρίφο πώς να λύσεις; Ζωή…! Γιατί να είναι άραγε τόσο εύλαλη η σιωπή σου; Ζωή…!
Χειμώνας. Τους δρόμους διασχίζεις, κάτω από τον παχύ ίσκιο των νεραντζιών και πληγώνεσαι. Σωρός τα γέρικα νεράντζια, τσαλαπατημένα και περιφρονημένα γεμίζουν τα ρείθρα φέρνοντας σου μια θλίψη. Προορισμός τους το φαράσι του οδοκαθαριστή και ο κάδος των σκουπιδιών. Η ακηδία των γειτόνων σε όλο τους το μεγαλείο. Και όμως τούτα, των Εσπερίδων τα χρυσόμηλα που φέρανε τα βήματα του Ηρακλή στον κήπο των θεών, στα πέρατα του κόσμου. Και η αρπαγή τους έγινε άθλος. Και ο μύθος τους αναπλάστηκε στην Βίβλο με τους πρωτόπλαστους και το δέντρο της Γνώσης. Και κρίθηκε ανίερη η κλοπή τους και μόνο η επιστροφή τους έφερε την εξιλέωση. Ζωή, είσαι τόσο σκληρή μες την σοφία και την πρόνοια σου. Ζωή, ίσως η νομοτέλεια σου να ανοίγει το παράθυρο της γνώσης. Ζωή…!
Εισαγωγή
Με οδηγό τα συναισθήματα και τους σκέψεις που κατέγραψα στον ποιητικό αντιπρόλογο, έφτασα σε κάποιες παρατηρήσεις, ενέργειες και δράσεις που γέννησαν καινούργιες ιδέες, πρωτότυπες τουλάχιστον για μένα, που αποφάσισα να τις καταγράψω σε αυτό το μικρό δοκίμιο. Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε είναι παγκοσμίως πρωτότυπη καθώς δεν έχει επισημανθεί κάτι αντίστοιχο στην κατασκευή κομπολογιών ή άλλων μικροαντικειμένων.
Δείγματα κομπολογιών
Μετά την ολοκλήρωση των οδηγιών θα παρατεθούν και διάφορα άλλα σχέδια αλλά και με διαφορετικά υλικά και άλλη χρηστικότητα
Οδηγίες διαδοχικών ενεργειών Επεξεργασίας καρπών Για την δημιουργία κομπολογιών
Ενέργεια πρώτη: Συγκομιδή καρπών
Από τα μέσα Μαΐου μέχρι και τα μέσα Ιουλίου, δηλαδή από την ανθοφορία μέχρι τον σχηματισμό των καρπών των εσπεριδοειδών διεξάγεται η συγκομιδή τους. Καθώς αυξάνεται το μέγεθος επιλέγουμε διαδοχικά, σε ημερήσια βάση, τα μεγέθη που οι διαστάσεις τους εξυπηρετούν τον σκοπό της συγκομιδής τους, δηλαδή την χρήση τους στην κατασκευή κυρίως κομπολογιών, αλλά και άλλων μικροαντικειμένων. Δηλαδή συγκεντρώνουμε ένα ικανό πλήθος χαντρών που θα επιτρέπουν την δυνατότητα κατάταξης τους κατά μέγεθος και χρωματισμούς που θα υπηρετούν την απαραίτητη ομοιομορφία των αντικειμένων που θα κατασκευάσουμε.
Στην φωτογραφία διακρίνονται τα νεαρά νεράντζια αμέσως μετά την συγκομιδή τους. Πιο κάτω θα παραθέσω τους διαστάσεις των μεγεθών που επιλέγουμε και τις αποχρώσεις που κυκλοφορούν στις διάφορες ποικιλίες, ιδιαίτερα των δέντρων της νεραντζιάς.
Να σημειωθεί πως ανάλογα με την ποικιλία, από αυτές που υπάρχουν, αλλάζουν τόσο ο χρόνος ανθοφορίας όσο και το μέγεθος και οι αποχρώσεις των καρπών. Αυτό απαιτεί την παρακολούθηση σε διάστημα έξι μηνών την εξέλιξη τους στην περιοχή που δραστηριοποιούμεθα.
Η μελέτη και οι οδηγίες για τις διαδοχικές εργασίες που απαιτούνται αφορούν κυρίως τα νεράντζια που είναι το καταλληλότερο είδος για αυτή την εργασία. Για τα υπόλοιπα εσπεριδοειδή θα δοθούν συνοπτικά κάποιες απαραίτητες λεπτομέρειες.
Όσον αφορά τα ελιοκούκουτσα και τα χουρμαδοκούκουτσα αλλά και τα φοινικοκοκούκουτσα, καθώς και κάποια αρωματικά μπαχαρικά, απαιτούνται λιγότερες εργασίες που θα καταγραφούν επειδή το σχήμα τους δεν μπορεί να διαμορφωθεί με τον ίδιο τρόπο που θα υποδειχθεί για τα εσπεριδοειδή και επί πλέον αυτά ανευρίσκονται σε φυσική κατάσταση ή στα παντοπωλεία.
Ενέργεια δεύτερη: Αποξήρανση και επεξεργασία διαμόρφωσης σχήματος καρπών
Κατά την δίμηνη περίπου συγκομιδή καρπών, που το μέγεθος τους σταδιακά αυξάνεται, προκύπτει το θέμα της αποξήρανσης τους.
Αυτή επιτυγχάνεται με την παραμονή τους σε σκιερό μέρος για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός. Η αποξήρανση τους δεν συνιστάται με μέσα όπως ο φούρνος, καθώς η φρύξις των καρπών θα επηρεάσει την υφή της μάζας τους καθιστώντας την ευάλωτη με ταυτόχρονη απώλεια των αιθέριων ελαίων που ίσως η απουσία τους αποτρέψει την μετατροπή του καρπού σε ξυλώδη, με όντως παράδοξα υψηλό ειδικό βάρος, όπως έχει διαπιστωθεί.
Η αποξήρανση φυσικά οδηγεί σε απώλεια βάρους και όγκου των καρπών που κατόπιν μετρήσεων προσδιορίστηκε περίπου στο 30 %.
Φυσικά όσο μικρότερη είναι οι καρποί τόσο μικρότερη είναι και απώλεια των διαστάσεων τους.
Ανάλογα με το σχήμα και την χρήση των καρπών επιλέγουμε τις κατάλληλες διαστάσεις. Αυτές θα πρέπει να είναι από 1,5 έως 4 cm.
Φυσικά αυτό δεν είναι υποχρεωτικό αλλά τα μεγαλύτερα μεγέθη έχουν άλλη συμπεριφορά και συνήθως δεν προσφέρονται για κάποια εφαρμογή, καθώς δεν αποκτούν την απαραίτητη σκληρότητα που οφείλεται στην σταδιακή δημιουργία των εσωτερικών φετών (σφαιρικοί όνυχες) του καρπού.
Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε στο φυσικό σφαιρικό σχήμα τους καρπούς μετά την αποξήρανση τους τα αποθηκεύουμε κατά μέγεθος και αποχρώσεις, συνήθως μαύρες, γαιώδεις, πορτοκαλί και υποπράσινες.
Αν επιδιώκουμε κάποιο άλλο γεωμετρικό σχήμα, τότε απαιτείται μετά την πάροδο τριών ή τεσσάρων ημερών, που αρχίζουν και μαλακώνουν τα νεράντζια, η καθημερινή μάλαξη τους μέχρι να αποκτήσουν το επιθυμητό σχήμα, κάτι που απαιτεί μαλάξεις και πλάσιμο μέχρι και 15 ημέρες το ελάχιστο.
Στο σχετικό σημείωμα-σχεδιάγραμμα που θα προσθέσω φαίνονται όλα τα σχήματα που μπορούμε να διαμορφώσουμε.
Η επίπονη αυτή διαδικασία πρέπει να είναι καθημερινή ίσως και δύο ή τρεις φορές την ημέρα και προσομοιάζει με το πλάσιμο της πλαστελίνης.
Ίσως θα ήταν χρήσιμο και παιδαγωγικό να προωθηθεί σαν παιγνιώδης υποστήριξη της οικολογικής συνείδησης και της αγάπης και εκτίμησης για την φύση, η εισαγωγή τους στην πρακτική διδασκαλία στα νηπιαγωγεία και στο δημοτικό στα τεχνικά μαθήματα. Επί πλέον η προσέγγιση των γεωμετρικών σχημάτων και των μαθηματικών εννοιών και ιδιοτήτων των στερεών με αυτό τον τρόπο θα έχει χρήσιμα αποτελέσματα.
Η ανάπτυξη της φαντασίας και της πνευματικής δημιουργικότητας και του αυτοσχεδιασμού προάγεται μέσα από την διαδικασία της καρποπλεκτικής ή κουκουτσοπλεκτικής κατά την κατασκευή χειροτεχνημάτων. Χρήσιμη είναι και η διάτρηση των καρπών καθέτως και οριζοντίως σταυρωτά για ποικιλία στον σχηματισμό φιγούρων ζώων ή άλλων ανθροπόμορφων σχημάτων.
Ο συναγωνισμός στην ευρηματικότητα και η ανταλλαγή πρακτικών ιδεών και πρωτότυπων συλλήψεων θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της συνεργατικότητας, τόσο απαραίτητης στην κοινωνικοποίηση και την ενσυναίσθηση των παιδιών.
Ακόμα και η ιδέα της συνεργατικής σχολικής επιχειρηματικότητας από την έκθεση και πώληση των κατασκευών σε σχολικό επίπεδο θα ανέπτυσσε το αίσθημα της υλικής και ψυχολογικής ικανοποίησης των μικρών δημιουργών.
Βασικές προϋποθέσεις
Α) Η σχολική αυτή δραστηριότητα που προτείνεται απαιτεί την απόλυτη και συνεχή συμμετοχή του εκπαιδευτικού που με την κατάλληλη προετοιμασία θα οργανώσει και θα κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών για να συμμετάσχουν ενεργά.
Β) Με μεγάλη προσοχή θα πρέπει να γίνεται η επίδειξη της διάτρησης των καρπών από τον εκπαιδευτικό στους μαθητές και στην συνέχεια να μοιράζονται σε αυτούς μικρές ποσότητες για την διεξαγωγή της δραστηριότητας. Φυσικά αυτό απαιτεί την διάτρηση πολλών καρπών από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό πριν από την διεξαγωγή του μαθήματος, προεργασία αρκετά κοπιώδη.
Γ) Η τήρηση αυτών των οδηγιών πρέπει να είναι απόλυτη καθώς αφορά μικρούς μαθητές για να αποφευχθεί κάποιο ατύχημα ή και τραυματισμός.
Στις πιο πάνω φωτογραφίες παρατηρούμε την διαδικασία αποξήρανσης και μορφοποίησης των καρπών μετά από δέκα περίπου μέρες, είκοσι και ενός μηνός αντίστοιχα. Εμπειρικά θα κατανοούμε την φάση που βρισκόμαστε και θα προβαίνουμε στις κατάλληλες ενέργειες.
Στο ανωτέρω σχεδιάγραμμα παρουσιάζονται τα σχήματα που μπορούμε να δημιουργήσουμε, εντυπωσιακά μεν αλλά με πολύ κόπο.
Πιο κάτω εμφανίζονται εικόνες από κατασκευασμένα κομπολόγια.
Κομπολόγια από διάφορους καρπούς
Α)
Β)
Γ)
Δ)
Ε)
ΣΤ)
Ζ)
Η)
Θ)
Ι)
Κ)
Το είδος των καρπών που χρησιμοποιήθηκαν στις πιο πάνω φωτογραφίες Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ, Ζ, Η, Θ, Ι, Κ, θα αναφερθεί στην επόμενη παράγραφο.
Είδη καρπών στις πιο πάνω φωτογραφίες κομπολογιών
Α) Μοσχοκάρυδα, ένα αποφλοιωμένο και σμιλεμένο και ένα σε φυσική μορφή. Το σμιλεμένο φθείρεται αλλά έχει ωραία μυρωδιά.
Β) Φοινικοκούκουτσα, χουρμαδοκούκουτσα, ελιοκούκουτσα.
Οι καρποί του φοίνικα έχουν ένα λεπτό περίβλημα που το αφαιρουμε και απομένει το οβάλ κουκούτσι με μία έντονη σχισμή, από τα αναδιπλούμενα προς το μέσον πλαϊνά, που χρησιμοποιούμε για το κορδόνι αφού την διατρήσουμε με λεπτό τρυπανάκι προσεκτικά.
Οι χουρμάδες περιβάλλουν το κουκούτσι με τη σάρκα τους που αφαιρούμε και κόβουμε τα άκρα του οπότε ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με το φοινικοκούκουτσο. Αν χρειαστεί με μία σκληρή κόλλα καλύπτουμε τυχόν χάσματα.
Οι ελιές αφού αφαιρέσουμε τη σάρκα τους πριονίζουμε τις άκρες του κουκουτσιού και αφαιρούμε προσεκτικά την φύτρα με πολύ λεπτό σύρμα. Δεν χρησιμοποιούμε τρυπάνι διότι μπορεί να διασπάσει το κουκούτσι στις δύο κοτυληδόνες που το συγκροτούν.
Γ) Λεμόνια μικρού μεγέθους που αποξηραίνονται όπως όλα τα εσπεριδοειδή και διατηρούν ικανό ειδικό βάρος. Δυστυχώς το σχήμα τους δεν είναι ομοιόμορφο και χρειάζεται πολύ καλή διαλογή κατά την συγκομιδή τους και μάλιστα αν είναι δυνατόν από την ίδια λεμονιά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γαλαζωπό χρώμα που προκύπτει από την προσεκτική λείανση τους με λεπτό γυαλόχαρτο.
Δ) Ανώνυμος καρπός σφαιρικός ακανθώδης σχηματος ναρκης βυθού ανευρεθής στα μπαχαρικά της Ευριπίδου σε φυσική μορφή και λειανθείς πολυεδρικώς χωρίς κάποιο άρωμα.
Ε) Πορτοκάλια, κομπολόι και μπεγλέρι. Πολλές φορές το πορτοκάλι έχει ραβδώσεις και ταυτόχρονα τα αποξηραμένα πορτοκάλια έχουν μικρό ειδικό βάρος, όπως και τα μανταρίνια, και δεν προσφέρονται για αυτή την διαδικασία.
ΣΤ) Λεμόνια επιλεγμένα για κομπολόι, δακτυλίδι άνευ χρηστικότητας και κομπολόι από πορτοκάλι.
Ζ) Δύο κομπολόγια από νεράντζια με ωραία χρώματα σφαιρικό και οβάλ.
Η) Νεράντζια. Κομπολόι με πλακέ χάντρες οριζόντιας διάτρησης, 100αρι σαν ροζάριο ή κομποσκοίνι, μπεγλέρι με οριζόντια διάτρηση και δέσιμο με ένα ιδιαίτερου σχήματος νεραντζιού, κομπολόι με επιμήκεις κυλινδρικές χάντρες, μπεγλέρι από πλεγμένα σφαιρικά νεραντζάκια.
Θ) Νεράντζια. Κομπολόι με ατρακτοειδείς-αστεροειδείς χάντρες, με κυλινδρικές χάντρες, ομοίως ατρακτοειδείς χάντρες.
Ι) Νεράντζια. Κομπολόι με διπλό ανεστραμμένο κώνο ( υπάρχουν και με διπλή ανεστραμμένη πυραμίδα, κώνο, κόλουρο κώνο), με μικρά κυβάκια και πλακέ χάντρες κατακόρυφης διάτρησης.
Κ) Δύο πορτ-κλε με αλυσίδες και μεταλλικά διακοσμητικά και δύο μπεγλέρια.
Λ)
Λ) Ένα επιπλέον κομπολόι από νεράντζια διαφόρων σχημάτων.
Δειγματολόγιο σχημάτων και χρωμάτων.
Ενέργεια τρίτη: Διάτρηση και πρόνοια συντήρησης καρπών
Μετά την πλήρη αποξήρανση των νεραντζιών και την διαμόρφωση των σχημάτων που επιθυμούμε προβαίνουμε στην διάτρηση τους.
Η διάτρηση επιτυγχάνεται με την χρήση μικρού ηλεκτρικού δράπανου, τύπου dremel, με λεπτά τρυπανάκια μικρής διατομής.
Η διάτρηση μπορεί να γίνει με όποιο τρόπο επιθυμούμε, αλλά η καταλληλότερη είναι η κατακόρυφη από την κορυφή του καρπού προς την βάση του. Με αυτόν τον τρόπο δεν διαταράσσεται η δομή του καρπού, ούτε το εξωτερικό προστατευτικό του περίβλημα.
Αν μελετήσουμε το νεαρό νεραντζάκι (όπως και τα άλλα εσπεριοειδή) ως προς την δομή του θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχει το περικάρπιο που αποτελείται από α) το επικάρπιο (δέρμα) με πολλά αιθέρια έλαια, και β) το μεσοκάρπιο (σπογγώδες στρώμα).
Το περικάρπιο περικλείει το ενδοκάρπιο, δηλαδή το σφαιρικό σαρκώδες μέρος που χωρίζεται σε φέτες (σφαιρικούς όνυχες) που περιέχει διαλυτά ζάχαρα, πηκτίνες, βιταμίνη C,διάφορα οργανικά οξέα, άλας ποτασίου και ίνες καθώς και τα σπόρια σε εμβρυώδη μορφή , αν έχουν αναπτυχθεί.
Η αναφορά στην δομή και τα στοιχεία των καρπών αυτών οφείλεται στην απόπειρα να ερμηνευτεί το γεγονός της ξυλοποίησης και μάλιστα με μεγάλο ειδικό βάρος και ιδιαίτερη σκληρότητα.
Πιθανόν με την μάλαξη και την συμπίεση των καρπών για την διαμόρφωση του σχήματος τους να μεταλλάσσεται η ύλη τους υπό την επήρεια των χημικών στοιχείων που περιέχει. Ακόμα η υψηλή θερμοκρασία που αναπτύσσεται κατά την διάτρηση τους να συντελεί στην σκλήρυνση των σακχάρων τους. Ζήτημα μελέτης χημικής.
Πάντως αφετηρία όλης αυτής της μελέτης και του πρακτικού της σκέλους υπήρξε η παρατήρηση των μικρών πεσμένων νεραντζιών που σαν μικρούς βώλους τους έριχνα στην άσφαλτο με δύναμη και η εκτίναξη τους με είχε εντυπωσιάσει.
Μετά την διάτρηση των καρπών επιλέγουμε, όχι υποχρεωτικά, τον εμβαπτισμό των καρπών σε ελαιόλαδο στο οποίο έχουμε διαλύσει αιθέρια έλαια και διάφορα μπαχαρικά (κανέλα, γαρύφαλλο, κλπ). Μετά από παραμονή κάποιων ωρών αφαιρούμε τους εμβαπτισμένους καρπούς και τους στραγγίζουμε μέχρι να στεγνώσουν.
Η διαδικασία αυτή γίνεται για την προστασία και την μόνωση τους όπως επίσης και για τον επί πλέον αρωματισμό τους καθώς το φυσικό άρωμα υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου και την χρήση του κομπολογιού.
Μετά την ολοκλήρωση όλων των ενεργειών που παραθέσαμε, μπορούμε να αποθηκεύσουμε τις χάντρες που έχουμε διαμορφώσει μέχρι την χρήση που θα επιλέξουμε. Το καλύτερο κορδόνι για τα κομπολόγια είναι το συνθετικό.
Χρηστικά σχόλια και συμβουλές
Τα είδη που μπορούμε να κατασκευάσουμε εκτός από κομπολόγια και μπεγλέρια είναι και τα κολιέ ή τα βραχιόλια. Εδώ θα σημειώσουμε δύο μειονεκτήματα που έχουν αυτά τα είδη.
Πρώτον, οι χάντρες που έχουμε κατασκευάσει έχουν υγροσκοπική- υδρόφιλη τάση, λειτουργούν τρόπον τινά σαν βαρόμετρα. Σε περιβάλλον με υγρασία αρχίζουν να φαίνονται ελαφρύτερα και χάνουν την σκληρότητα τους.
Αν επανέλθουν σε θερμότερο και στεγνό χώρο επανέρχονται στην αρχική τους κατάσταση. Ίσως όμως να υπάρξει και χρωματική αλλοίωση.
Δεύτερον, αν οι χάντρες χρησιμοποιηθούν για κολιέ ή βραχιόλια με την υγρασία του ιδρώτα εκλύουν χρωματικές ουσίες που επηρεάζουν το δέρμα. Αυτό φυσικά μπορεί να λυθεί αν οι χάντρες εμβαπτιστούν σε κάποιο λούστρο αλλά χάνεται η φυσική τους κατάσταση.
Τρίτον, η αποξήρανση των καρπών είναι από γνωστή από παλιά σαν μέθοδος συντήρησης. Φυσικά υπάρχουν και άλλες μέθοδοι όπως η διατήρηση σε αλάτι ή άλμη ή ξύδι ακόμα και καπνίσματος, κυρίως αλιευμάτων, κρέατος, αυγών αλλά και λαχανικών (πιπεριές, λάχανα, ντομάτες, ελιές κλπ). Αναφέρεται και η διατήρηση σε μέλι.
Στο θέμα της συντήρησης είναι γνωστή η αποξήρανση πολλών φρούτων π.χ. σταφίδες, σύκα, δαμάσκηνα αλλά και άλλα φρούτα και λαχανικά με έκθεση στον ήλιο τεμαχισμένα ή και επικάλυψη με ζάχαρη (φρουί γλασσέ). Στην μέση ανατολή έχω διαπιστώσει αποξηραμένα ολόκληρα λεμόνια. Να προσθέσω τα αποξηραμένα χταπόδια και τα μικρά ψαράκια σε αρμαθιά όπως και τις πιπεριές που αγοράζαμε στο παζάρι της Φλώρινας.
Όλα τα αποξηραμένα γενικά χρησιμοποιούνται στην μαγειρική ή όπως έχουν ή με παραμονή τους επί κάποιο διάστημα (ώρες ή μέρες) σε νερό για να επανέλθουν στην σχεδόν φυσική τους κατάσταση.
Έχοντας αποθησαυρίσει οικογενειακή εμπειρία οικιακής οικονομίας τουλάχιστον 150 ετών πάνω σε τέτοια θέματα, προχώρησα κάποια στιγμή σε ένα πείραμα εμβαπτισμού αποξηραμένων νεραντζιών σε νερό για κάποιες μέρες με αλλαγές του νερού και στην συνέχεια προχώρησα στην παρασκευή γλυκού νεραντζάκι.
Το αποτέλεσμα ήταν πράγματι πετυχημένο.
Από προσωπική εμπειρία έχω διαπιστώσει ότι πολλά είδη όπως το ξερό χταπόδι και οι πιπεριές αποκτούν μετά την ανασύστασή τους μια ενδιαφέρουσα αλλά διαφορετική γεύση.
Μετά την γαστρονομική παρέκβαση με την ανοχή των αναγνωστών θα εκθέσω κάποιες συγκριτικές κοινωνιολογικές παρατηρήσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς με τον με τον βίο και την πολιτεία της νεραντζιάς
Ανάλυση της φυσιολογίας της νεραντζιάς ο παραλληλισμός - η αντανάκλαση- η συμβολή της στην κοινωνία και την ανθρώπινη συμπεριφορά
Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας που μπορεί να έχει η ενασχόληση των μικρών μαθητών, όπως έχω προαναφέρει, με την μέθοδο που αναπτύχθηκε στην παρούσα εργασία για την διαμόρφωση των νεραντζιών σε διακοσμητικά είδη γεωμετρικών σχημάτων, με την ταυτόχρονη μελέτη του φυσικού κόσμου των φυτών, αποτελεί μία σημαντική δυνατότητα κατανόησης του ρόλου που μπορεί να έχει το συγκεκριμένο εσπεριδοειδές στην ανθρώπινη κοινωνία.
Για να αστειευτούμε, μέχρι τώρα εκτός από την χρήση των νεραντζιών για παρασκευή γλυκών ή καλλωπισμό των δρόμων, η άλλη δημοφιλής χρήση τους ήταν για εκτοξευόμενα πυρά κατά πολιτικών αντιπάλων και συνηθέστερα κατά γραφικών διεκδικητών βουλευτικής έδρας. Είναι και αυτή ένα είδος συμμετοχής στις κοινωνικές εξελίξεις, αλλά μόνο σαν σχόλια σε χρονογραφήματα εφημερίδων παλαιού τύπου μπορεί να αναφερθεί.
Έχουμε περιγράψει την δομή του νεραντζιού αλλά κάποια στοιχεία του δέντρου της νεραντζιάς και της λειτουργίας του είναι ενδιαφέρον να καταγράφουν. Θα έλεγα ότι αντανακλώνται και κάποιες ιδιότητες τόσο σε δομικά στοιχεία της ανθρώπινης φυσιολογίας και λειτουργίας όσο και κοινωνικές συμπεριφορές που έχουν παρατηρηθεί.
Η νεραντζιά είναι ένα υποβαθμισμένο δέντρο στην συνείδηση του κόσμου αλλά και των δεντροκόμων αγροτών καθώς δεν προσφέρεται για οικονομικά συμφέρουσα καλλιέργεια.
Ας μελετήσουμε εξονυχιστικά την δομή, τις ιδιότητες και τα πλεονεκτήματα αυτού του δέντρου ώστε να μορφώσουμε μια πλήρη και αντικειμενική άποψη για την αξία και την χρησιμότητα του.
Η νεραντζιά διαθέτει ένα ισχυρό ριζικό σύστημα που την καθιστά μακροβιότατη με μεγάλες αντοχές στο κρύο και την ξηρασία.
Είναι αειθαλές και καλλωπιστικό δέντρο που προσφέρεται για μια σειρά άλλων χρήσεων. Είναι μελισσοκομικό δέντρο πολλαπλά χρήσιμο όπως θα περιγράψουμε. Οι καρποί, ο φλοιός, τα άνθη και το φύλλωμα του είναι πολύ πλούσια σε αιθέρια έλαια, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες και προσφέρεται για χρήση στην φαρμακευτική, την ποτοποιία, την ζαχαροπλαστική ενώ το ξύλο της είναι κατάλληλο για την λεπτοξυλουργική.
Πάνω από όλα είναι η μάνα όλων των εσπεριδοειδών, που οι αντοχές της συντηρούν όλα τα συγγενικά είδη, καθώς οι σπόροι που φυτεύουμε αναπτύσσονται σε νεραντζιές, επιστρέφοντας αταβιστικά στον προπάτορά τους. Ένα μικρό ποσοστό μπορεί να διατηρήσει τα δικά του χαρακτηριστικά αλλά εξασθενημένα. Θυμίζει μία τάση ανεξαρτητοποίησης που παρουσιάζουν πολλοί γόνοι οικογενειών που διαλέγουν τον δικό τους δρόμο. Ας καταγράψουμε χαρακτηριστικά την συνήθη ανθρώπινη συμπεριφορά των τέκνων που αποζητούν την διατήρηση των μητρικών και οικογενειακών συμπεριφορών που τους προσφέρουν ένα αρχέτυπο αξιακό σύστημα.
Από την άλλη όσα θετικά μπορεί να αναγνωρίζουμε στον απογαλακτισμό που επιδιώκει η απεξάρτηση από το οικογενειακό περιβάλλον, σύνηθες είναι στην κοινωνία μας να προκύπτουν αδύναμες και μειονεκτικές ιδιότητες στα μέλη που απαρνούνται την οικογενειακή θαλπωρή. Φυσικά όλοι οι κανόνες έχουν και τις εξαιρέσεις τους. Ο νόμος της εξέλιξης δεν καταργείται.
Οι μάνες με τον ισχυρό και κάποτε ίσως σκληρό χαρακτήρα εξακολουθούν να αποτελούν θεμέλιο στην οικογένεια και στην κοινωνία.
Ας δούμε την συμπεριφορά της σκληρής μάνας νεραντζιάς στον οικογενειακό της περίγυρο. Ταυτόχρονα με την ισχύ που της προσδίδει η ανθεκτικότητα και η μακροζωία της είναι θαυμαστή η δοτικότητα, η ανοχή και η συμμετοχή της για την αποδοχή και την προσφορά της στο μπόλιασμα σε όλα τα συγγενικά της είδη.
Αυτή και αν είναι η εικόνα της μάνας που αγκαλιάζει άδολα όλα τα παιδιά της, ακόμα και αν θυσιάζεται. Δεν έχουμε δει τάχα νεραντζιές που προσφέρουν το είναι τους και που χάνοντας τα χαρακτηριστικά της φύσης τους μετατρέπονται σε είδη συγγενικά, ταυτόχρονα στο ίδιο δέντρο-υποδοχέα . Μία νεραντζιά μπορεί να φέρει φρούτα όλων των άλλων συγγενών της ακόμα και χωρίς τα δικά της.
Φυσικά και όλα τα άγρια δέντρα εσπεριδοειδών επιδέχονται εμβολιασμό από άλλα ήμερα και παραγωγικά αλλά ο καλύτερος υποδοχέας παραμένει η νεραντζιά. Έτσι και αλλιώς τα άγρια έχουν πλέον χαρακτηριστικά νεραντζιάς.
Η διαδικασία αυτή αφορά τα εσπεριδοειδή, για τα άλλα οπωροφόρα δέντρα προφανώς ισχύουν παρόμοιοι νόμοι και τεχνικές.
Η νεραντζιά προσφέρει στα νέα νεραντζάκια ένα ευαίσθητο επικάρπιο δέρμα, κάτι ανάλογο με το φάσκιωμα των μωρών, μέχρι να μεγαλώσουν οπότε και το επικάρπιο τους και η αντοχή τους γίνονται ισχυρότερα.
Αυτό το ισχυρό και ανθεκτικό γενετικά δέντρο όμως επιδεικνύει μία φαινομενικά άκαρδη στάση στα εκατοντάδες νεραντζάκια που απορρίπτει στα ρείθρα των δρόμων, όπου αφήνονται να σκληραίνουν σαν τα έκθετα μωρά που δεν θα αναπτυχθούν πια.
Αλλά και η βίαιη μάλαξη στην διαμόρφωση του σχήματος των καρπών οδηγεί στην πρωτοφανή τους σκλήρυνση και αντοχή.
Αυτή η σκληρότητα της μάνας που εισπράττεται σαν απονιά δεν είναι τίποτε άλλο από τον νόμο της φυσικής επιλογής αλλά και η ανάγκη της προστασίας των καρπών που μπορεί να θρέψει η νεραντζιά.
Είναι ενδιαφέρον το ότι όλα τα άλλα εξευγενισμένα είδη έχουν πολύ μικρότερο ποσοστό απόρριψης. Τάχα αυτή η τάση στην κοινωνία δεν οδηγεί συχνά σε στρεβλώσεις χαρακτήρων των παιδιών?
Κάποιες φορές η σκληρή συμπεριφορά των γονιών έχει θετικά αποτελέσματα στον χαρακτήρα του παιδιού αλλά και στην επιβίωση των άλλων τέκνων.
Να καταγράψω δύο τραγικά ιστορικά περιστατικά από την σύγχρονη ιστορία. Στην καταστροφή της Σμύρνης πόσα μωρά με πόνο ψυχής δεν ρίχτηκαν στην θάλασσα για να γλιτώσουν τα μεγαλύτερα? Αλλά και στην Σάντα του Πόντου για να γλυτώσουν από τις θηριωδίες των Τούρκων, μανάδες έπνιξαν τα μωρά τους για να μην προδώσουν με το κλάμα τους τα μονοπάτια της διαφυγής.
Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, ίσως η σκληρότητα και η θεωρούμενη ασπλαχνία κάποτε είναι ο οδηγός για την επιβίωση στις δύσκολες συνθήκες.
-Αντί επιλόγου παραθέτω ένα ποίημα μου
Ύμνο στο κομπολόι
Αενάου, Αναριθμήτου και Ακαταπονήτου
Στον αφανή δωρολήπτη
Κομβοσκοινίου ωδή
Αυτή η κοκάλινη κομποδεσιά,
Αυτό το οστέινο δεσμοσείρι,
Γέμει απείρου πλήθους εννοιών,
Και συνειρμών κρυφών ή φανερών
Ως η λευκότητα της ψυχής,
Η απλότητα της καρδιάς,
Η καθαρότητα του πνεύματος
Του Μεγάλου Διδασκάλου.
Δέξου το έσχατον ίχνος ύλης
Ως οδηγό ζωής,
Ως ροζάριο δέησης,
Ως κλίμακα ανόδου
Στην μαθητεία του βίου.
Ψαύοντας και θωπεύοντας
Το αντίδωρο φιλίας,
Απόλαυσε την αίσθηση
Της στασιμότητας του ρέοντος χρόνου,
Της απουσίας αρχής και τέλους,
Του απείρου εν τω πεπερασμένω.
Συναποδέξου και συνομολόγησε
Το μεγαλείο και την σμικρότητα,
Την αυτοτέλεια και την σύνθεση,
Την δέση και την λύση,
Την μοναδικότητα και την πολλαπλότητα,
Το συνείναι και το συνέχεσθαι
Στην ύπαρξη του όντος.
Συνέλαβε ακρόαση εσώτερη
Χαλκίνου σείστρου και κροτάλου,
Κυμβάλου και αυλού,
Λύρας και φόρμιγγας
Ηχούντων εις την διαπασών
Του θείου έρωτα.
Λυσιμελής, οφθαλμοβαρύς,
Εθελουσίως ενδοσκοπών,
Αφέσου εις την αγκάλην της Αγάπης
Της απελθούσης και της παρούσας
Της επερχόμενης και της απούσας,
Της υφέρπουσας ή ιπταμένης,
Της υπαρκτής ή ανυπάρκτου.
Εθελουσίως ενδοσκοπών, αφέσου.
22 - 7 - 2009
Σε αυτό το σημείο ολοκληρώθηκε το μικρό δοκίμιο της ΟΙΚΟΚΟΜΠΟΛΟΓΊΑΣ και τον παραλληλισμό της ανθρώπινης κοινωνίας με τον βίο και την συμπεριφορά της νεραντζιάς.
-------------------
Και για όσους ενδιαφερθούν για απορίες ή και απόψεις πάνω στην εργασία τους παραθέτω την κάρτα μου που χάριν παιδιάς τύπωσα, ελπίζοντας να αποκομίσω εμπορικά κέρδη και δάφνες πρωτοτυπίας.
---------------------------
------------------------------------------------------------
Ο Χρήστος Χαραλαμπάκης γεννήθηκε το 1951 στη Φλώρινα. Ήταν καθηγητής μαθηματικών στο ΕΠΑΛ Ελευσίνας και έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή OPERA OMNIA το 2007 στις εκδόσεις Εξάντα και σε αυτοέκδοση Προσωπικό Ανθολόγιο ποίησης φίλων και γνωστών το 2009. Επίσης έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά με μεταφράσεις ποιημάτων από την Αγγλική και Γαλλική γλώσσα, καθώς και με την συγγραφή ελάχιστων πεζών.