Όσο προχωρούμε προς το μέλλον, τόσο περισσότερο γίνεται εμφανές, ότι η πραγματικότητα διαπερνάται από ανθρωπογενείς συνθήκες διακινδύνευσης, οι οποίες καταγράφονται σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών.

Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι δεν συνειδητοποιείται, πως τα γενεσιουργά αίτια, που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα, επιβάλλουν την άμεση αντιμετώπιση τους με την αλλαγή του τρόπου διαχείρισης της πραγματικότητας και του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών τόσο στο εσωτερικό τους όσο και στο επίπεδο της πλανητικής συνεργασίας τους στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης.

Η ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας έχει οδηγήσει στην παραγωγή επικίνδυνων ανισορροπιών, οι οποίες απειλούν ακόμη και την βιωσιμότητα της. Και όμως συνεχίζεται η ίδια οπτική διαχείρισης της, η οποία θα αποκτά πιο υψηλού βαθμού χαρακτηριστικά διακινδύνευσης, αν δεν αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια σε λειτουργικό χρόνο.

Η αποτύπωση της πραγματικότητας είναι αποκαλυπτική. Μετά τους πολλούς νεκρούς και τις πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, που προκάλεσε η πανδημία του Covid-19, ξεκίνησε η προσπάθεια για την διαπραγμάτευση και την υπογραφή Συνθήκης από τα κράτη-μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization, WHO) για την αποφυγή μιας ανεξέλεγκτης πανδημίας και τον σχεδιασμό και την διαχείριση της αντιμετώπισης τέτοιων συνθηκών παγκόσμιας εμβέλειας με λειτουργικό και αποτελεσματικό τρόπο.

Στο πλαίσιο αυτής της συνθήκης θα δεσμευτούν τα κράτη να παρακολουθούν τέτοια απειλητικά φαινόμενα, να ενισχύουν τις δυνατότητες αντίδρασης και ταυτοχρόνως θα διασφαλίζεται, τι θα εισπράττουν ως ανταμοιβή, όταν μοιράζονται πληροφορίες για τους ιούς ή τα βακτήρια, που εντοπίζουν.

Ήδη έχουν περάσει 2 χρόνια από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, ενώ μένουν ακόμη 6 μήνες έως την καταληκτική ημερομηνία για συμφωνία μέσα στο 2024 και δεν διαφαίνεται η επίτευξη της μέχρι τον Μάϊο.

Η φαρμακευτική βιομηχανία σε διεθνές επίπεδο τηρεί αρνητική στάση για τις δεσμεύσεις, που θα πρέπει να προβλεφθούν και επηρεάζουν ανάλογα τις κυβερνήσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Ελβετία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επίσης εκφράσει τις αντιρρήσεις τους για τις προβλέψεις στο πλαίσιο της δημιουργίας αυτού του μηχανισμού διαχείρισης πανδημιών, αν και αυτή η στάση έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή.

Αυτό πιστοποιείται και με τα στοιχεία επιστημονικών ερευνών. Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ, τα οποία παρουσιάσθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο της Εταιρείας Νευροεπιστήμης στην Ουάσιγκτον, αποτυπώνεται η εικόνα του γηρασμένου «μεταπανδημικού» εφηβικού εγκεφάλου.

Η έρευνα έγινε σε δείγμα 124 εφήβων πριν και μετά την πανδημία και τα ευρήματα της επιβεβαιώνουν, ότι ο εφηβικός εγκέφαλος εμφάνισε επιταχυνόμενη γήρανση λόγω των πανδημικών lock down.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν, ότι επιταχύνεται η λέπτυνση του εγκεφαλικού φλοιού κατά την διάρκεια της πανδημίας και μπορεί να επηρεάσει την γλωσσική και την γνωστική ικανότητα καθώς και την κοινωνική και συναισθηματική κατάσταση όχι μόνο αυτών, που συμμετείχαν στην έρευνα. Στα κορίτσια η επίδραση της πανδημίας ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση με τα αγόρια.

Επίσης σύμφωνα με την μελέτη «Effects of the Covid-19 Pandemic on Mental Health and Brain Maturation in Adolescents: Implications for Analyzing Longitudinal Data» ψυχολόγων του Πανεπιστημίου Στάνφορντ και ψυχιάτρων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο (δημοσιεύθηκε το 2022 στο επιστημονικό περιοδικό Biological Psychiatry Global Open Science) ο εφηβικός εγκέφαλος φάνηκε να γέρασε κατά περίπου 3 χρόνια μέσα σε 10 πανδημικούς μήνες.

Τόσο στο πολιτικό όσο και γενικότερα στο κοινωνικό πεδίο επικρατεί η σιωπή. Μπορεί ως ένα βαθμό στο κοινωνικό πεδίο να είναι κατανοητό, διότι δεν γίνεται πολυδιάστατη ολοκληρωμένη ενημέρωση των πολιτών. Στο πολιτικό όμως η ευθύνη είναι μεγάλη, διότι τα κόμματα, υποτίθεται, προωθούν το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον και με τις αποφάσεις τους συμβάλλουν στην πραγμάτωση του. Αυτό σημαίνει, ότι οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη την επιστημονική γνώση και να σχεδιάζουν την πορεία προς το μέλλον, αφού έχει γίνει προσέγγιση και ανάλυση της δυναμικής, που δρομολογείται, ως προς τις παρενέργειες της.

Γενικότερα τα διάφορα κοινωνικά συστήματα πρέπει να λειτουργούν και να εξελίσσονται με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον και να λαμβάνουν ανάλογες αποφάσεις, που οριοθετούν την δυναμική της εξέλιξης.

Για παράδειγμα σύμφωνα με την έρευνα «Rapid single-particle chemical imaging of nanoplastics by SRS microscopy», που δημοσιεύεται στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής), το εμφιαλωμένο νερό μπορεί να περιέχει εκατοντάδες χιλιάδες θραύσματα πλαστικού, τα οποία έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν, ότι κατά μέσο όρο ένα λίτρο νερού περιείχε περίπου 240.000 ανιχνεύσιμα πλαστικά θραύσματα. Είναι δε τόσο μικροσκοπικά, που μπορούν μέσω των εντέρων και των πνευμόνων να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος και στη συνέχεια σε άλλα όργανα, όπως είναι η καρδιά και ο εγκέφαλος.

Και όμως τα πλαστικά κυριαρχούν και πάνω σε αυτά στηρίζονται τομείς οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαιτέρως ο χώρος της εμπορίας τροφίμων και ποτών. Μπορεί να είναι δύσκολη η λήψη αποφάσεων για την «αλλαγή πλεύσης», όμως πρέπει να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα και να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον επίσης έχουν τα στοιχεία, που παρουσίασε για το 2023 η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Care, για την ανθρωπιστική κρίση στην Αφρική. Μόνο μερικά από αυτά είναι αποκαλυπτικά των συνθηκών διαβίωσης των αφρικανικών πληθυσμών και της προοπτικής για την διεύρυνση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών σε βάθος χρόνου.

Στην Ανγκόλα 7,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε συνθήκες πείνας, ενώ μόνο 28% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε καθαρό νερό. Στη Ζάμπια 1,35 εκατομμύρια άνθρωποι πεινάνε και πάνω από το 60% του πληθυσμού ζει με λιγότερα από 1,90 ευρώ ημερησίως. Στο Μπουρούντι 5,6 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από χρόνιο υποσιτισμό, ενώ 100.000 κατέφυγαν στην προσφυγιά λόγω της κλιματικής αλλαγής. Και ο κατάλογος συνεχίζεται με τα άλλα αφρικανικά κράτη (Zeit online, 11.1.2024).

Η ανθρώπινη τραγωδία δεν γίνεται εμφανής μόνο με αυτά τα στοιχεία. Η Μη Κυβερνητική Οργάνωση Save the Children παρουσίασε ορισμένες από τις απάνθρωπες συνθήκες στην Λωρίδα της Γάζας. Κάθε μέρα πάνω από 10 παιδιά χάνουν το ένα ή και τα δυο τους πόδια από τότε, που άρχισε η πολεμική σύγκρουση Ισραήλ και Χαμάς.

Σύμφωνα με την UNICEF περισσότερα από 1.000 παιδιά έχουν ακρωτηριασθεί στο ένα ή και στα δυο πόδια από την αρχή του πολέμου. Επίσης  ο αναπληρωτής διευθυντής της United Nations Relief and Works Agency (UNRWA) στην Γάζα Scott Anderson είπε στο CNN για την επιδείνωση της ανθρωπιστικής κρίσης στην περιοχή, ότι «το επίπεδο πείνας είναι πολύ σοβαρό στην Γάζα, ενώ το δίκτυο των νοσοκομείων έχει υποστεί σοβαρές ζημιές».

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών τονίζει, ότι μετά από 3 μήνες πολέμου Ισραήλ και Χαμάς η Λωρίδα της Γάζας έχει μετατραπεί σε «τόπο θανάτου και απελπισίας ακατάλληλο για να ζει κανείς». Σύμφωνα με την UNICEF ο υποσιτισμός και οι ασθένειες έχουν δημιουργήσει «κύκλο θανάτου», ο οποίος απειλεί περισσότερα από 1,1 εκατομμύρια παιδιά.

Και ενώ αυτά συμβαίνουν στον πλανήτη, ο ηγέτης της Βόρειας Κορέας Kim Jong Un ομιλεί για την πραγματοποίηση «πρόβας στρατιωτικής ισχύος». Επίσης προμηθεύει με βαλλιστικές ρουκέτες και εκτοξευτές ρουκετών τους Ρώσους, οι οποίες χρησιμοποιούνται στον πόλεμο στην Ουκρανία.

Το Ιράν επίσης απειλεί τους «εχθρούς του», είτε είναι στην περιοχή είτε είναι πιο μακριά, ενώ ταυτοχρόνως προμηθεύει την Ρωσία με drones, τα οποία αξιοποιούνται στον πόλεμο με την Ουκρανία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζουν την Ουκρανία με πολεμικό υλικό και ο πόλεμος «καλά κρατεί», ενώ εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί έχουν εγκαταλείψει την πατρίδα τους και ζουν στην προσφυγιά. Περιττό να αναφερθούν οι καταστροφές υποδομών και το οικονομικό κόστος για την εκ νέου κατασκευή και λειτουργία τους.

Γενικότερα στο γεωπολιτικό πεδίο οι συνθήκες διαπερνώνται από υψηλό βαθμό ρευστότητας και διακινδύνευσης, ενώ ιδιαιτέρως η λειτουργία των ισχυρών οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά χωρών δεν συμβάλλει στην οικοδόμηση ενός συστήματος ασφαλείας, το οποίο συμπορεύεται με την παγκοσμιοποιημένη οικονομικά και ως ένα βαθμό πολιτισμικά πραγματικότητα καθώς και τις συνθήκες αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των κοινωνιών της παγκόσμιας κοινότητας.

Αντί να οικοδομηθεί ένα σύστημα ασφαλείας, που στηρίζεται στον δημοκρατικό διάλογο μεταξύ των κρατών και στην επιδίωξη αποκατάστασης ειρηνικών σχέσεων και ευημερίας των κοινωνιών χωρίς ανισότητες, συμβαίνει το αντίθετο.

Αδυνατούν να αποστασιοποιηθούν από την οπτική του εθνικού συμφέροντος στο επίπεδο της επικοινωνιακής πολιτικής στο εσωτερικό των κοινωνιών, ώστε να ασκείται επιρροή στους πολίτες, αν και το εθνικό συμφέρον ταυτίζεται με το συστημικό οικονομικό συμφέρον και όχι με το ανθρώπινο και το κοινωνικό. Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση συνθηκών διακινδύνευσης.

Οι συνθήκες ανισορροπιών και διακινδύνευσης, που δημιουργεί η ανθρώπινη δραστηριότητα εντοπίζονται σε πολύ περισσότερα επίπεδα, όπως είναι ο μονοδιάστατος καταναλωτισμός χωρίς συνυπολογισμό και εμπροσθοβαρή αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων (π.χ. ρύπανση κ.λ.π.), η επικίνδυνη συρρίκνωση των φυσικών πόρων (π.χ. πόσιμου νερού), η ρύπανση του περιβάλλοντος και οι παρενέργειες στην βιοποικιλότητα, η κλιματική αλλαγή και οι παρενέργειες της (π.χ. ακραία καιρικά φαινόμενα), η μη λειτουργική και έγκαιρη διαχείριση του χρόνου (ο οποίος εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα και παράγει πολυπλοκότητα), η μη ισορροπημένη σχέση εξέλιξης και βιωσιμότητας.

Ο κατάλογος των ανισορροπιών και των κινδύνων είναι πολύ μεγαλύτερος και οδηγεί στην διατύπωση ενός ερωτήματος. Μπορούν οι κοινωνίες να συνειδητοποιήσουν την αυτοκαταστροφική πορεία, που ακολουθούν και να αλλάξουν την κατεύθυνση της; Η απάντηση είναι πολύ δύσκολη, διότι ουσιαστικά πρέπει να αλλάξει το σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας, δηλαδή ο τρόπος ζωής. Το μέλλον θα δείξει.