Στις 15.5.2025 παρουσιάσθηκε έρευνα του ιδρύματος Friedrich Ebert Stiftung (FES) για τους νέους (ηλικίας 14 έως 29 ετών), η οποία έγινε το 2024 σε 12 χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ).
Τα ευρήματα αυτής της έρευνας είναι πολύ χρήσιμα, διότι αποτυπώνουν τις επιπτώσεις της ακολουθούμενης πορείας στους νέους και την οπτική, που διαμορφώνουν σε σχέση με το μέλλον τόσο στο ατομικό όσο και στο γενικότερο εθνικό πεδίο. Παράλληλα παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες στο πολιτικό σύστημα για ολοκληρωμένο σχεδιασμό της κοινωνικής πορείας σε βάθος χρόνου με σημείο αναφοράς την οικοδόμηση συνεκτικών συνθηκών.
Ο επανασχεδιασμός της κοινωνικής πορείας από το πολιτικό σύστημα και η αναγκαία ανάπτυξη διαλόγου στις τοπικές κοινωνίες, ώστε να εκφρασθεί και να ληφθεί υπόψη και η γνώμη των πολιτών και ιδιαιτέρως των νέων, ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων, θα συμβάλλουν στην αποκατάσταση συνθηκών ασφάλειας και σταθερότητας.
Οι διαπιστώσεις της έρευνας είναι αποκαλυπτικές των συνθηκών ανασφάλειας και αβεβαιότητας, που ισχύουν τώρα σε σχέση με την νέα γενιά και την έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα.
Στο ερώτημα, πόσο ενδιαφέρει τους νέους η πολιτική, το 16,9% απαντά σε μεγάλο βαθμό, το 19,6% μάλλον ενδιαφέρομαι, το 37,6% είμαι κάπου στη μέση, το 14,8% μάλλον δεν ενδιαφέρομαι και το 12% δεν ενδιαφέρομαι καθόλου. Ως προς το φύλο οι άνδρες δηλώνουν υψηλότερα επίπεδα ενδιαφέροντος (39,6%) σε σύγκριση με τις γυναίκες (31,4%).
Αξιοσημείωτο είναι, ότι όλα τα κόμματα συγκέντρωσαν αρνητικές αξιολογήσεις. Το 50,7% των νέων θεωρούν, ότι τα κόμματα μακροπρόθεσμα θα προσπαθήσουν να τους χειραγωγήσουν. Το ενδιαφέρον για την πολιτική σε σχέση με την ηλικία αποτυπώνεται ως εξής. Από 14 έως 18 ετών ενδιαφέρεται πολύ και αρκετά το 31,7%, από 19 έως 24 ετών το 36% και από 25 έως 29 ετών το 39,1%.
Σε σχέση με την δημοκρατική λειτουργία το 67,7% θεωρούν, ότι οι νέοι πρέπει να έχουν περισσότερες δυνατότητες να εκφράζουν τις απόψεις τους στην πολιτική. Το 62,3% θεωρούν, ότι η δημοκρατία είναι μια καλή μορφή διακυβέρνησης και το 14,4%, ότι υπό ορισμένες συνθήκες η δικτατορία είναι καλύτερη μορφή διακυβέρνησης από την δημοκρατία.
Ως προς την αισιοδοξία για το ατομικό και το εθνικό μέλλον το 57,4% είναι αισιόδοξοι για το ατομικό μέλλον, το 15,5% απαισιόδοξοι και το 15% ουδέτεροι. Για το εθνικό μέλλον το 49,2% δηλώνουν απαισιόδοξοι, το 23,9% ουδετερότητα και μόνο το 18,9% αισιόδοξοι.
Επίσης οι νέοι είναι ανήσυχοι για το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης σε ποσοστό 64,5%, την ανεργία 60,7%, το συνταξιοδοτικό 54,3% και ακολουθούν ο πόλεμος 48,8%, η σοβαρή αρρώστια 44,9%, το στεγαστικό 44,9%, το μεταναστευτικό 43,9%, η βία τόσο η σωματική 41,1% όσο και η σεξουαλική 38,5%.
Τα δε μεγαλύτερα προβλήματα, που θα αντιμετωπίσει η χώρα την επόμενη 10ετία είναι η ανεργία 66,4%, οι δημόσιες υπηρεσίες 51,3%, η διαφθορά 51,3%, η μετανάστευση 50,1%, η κλιματική αλλαγή 50% και οι ανισότητες 44,5%.
Ουσιαστικά η νέα γενιά δεν αισθάνεται ασφαλής σε πολλά πεδία της πραγματικότητας (π.χ. από την υγειονομική περίθαλψη μέχρι την εργασιακή απασχόληση και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης), ενώ ταυτοχρόνως βιώνει συνθήκες αβεβαιότητας ως προς την αντιμετώπιση των βιωνόμενων ανισορροπιών από τον χώρο της πολιτικής.
Οι νέοι δεν εμπιστεύονται τα κόμματα και θεωρούν, ότι εργαλειοποιούνται από αυτά για την επίτευξη των εκλογικών τους στόχων. Δεν αντιμετωπίζονται ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα, ώστε να λαμβάνονται υπόψη η γνώμη τους και οι προτάσεις τους.
Εξάλλου οι φόβοι τους για το μέλλον και την βιωνόμενη πραγματικότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε πλανητικό επίπεδο επαληθεύονται. Για παράδειγμα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) εργάζονται περίπου 18.000 νοσηλευτές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, από τους οποίους 15.000 είναι μόνιμοι και οι υπόλοιποι επικουρικοί και επιπλέον 18.000 άτομα του νοσηλευτικού τομέα (βοηθοί νοσηλευτές, μαίες, τραυματιοφορείς κ.λ.π.). Σύμφωνα με τους διεθνείς δείκτες ποιότητας θα πρέπει κατά μέσο όρο να εργάζονται 2,3 νοσηλευτές ανά κλίνη. Αυτό σημαίνει, ότι θα έπρεπε να έχουμε 68.000 νοσηλευτές στο ΕΣΥ.
Οι νέοι όμως δεν ενδιαφέρονται για αυτό το επάγγελμα, διότι θα πρέπει να γνωρίζουν, ότι θα βρουν δουλειά με αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και καλές απολαβές. «Όμως στην Ελλάδα δεν είναι αυτή η πραγματικότητα» σύμφωνα με τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Νοσηλευτικής Ομοσπονδίας του ΕΣΥ Γιώργο Αβραμίδη (kathimerini online, 13.5.2025). Οι παρενέργειες βέβαια στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της υγειονομικής περίθαλψης είναι οδυνηρές.
Στον ίδιο βαθμό διακινδύνευσης για την ανθρώπινη ζωή κινείται και η κλιματική αλλαγή, η οποία αποτελεί μεγάλη απειλή για τους νέους. Από τώρα είναι εμφανείς οι επικίνδυνες παρενέργειες. «Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τους κινδύνους, που συνδέονται με την εγκυμοσύνη, σε όλο τον κόσμο λόγω της ακραίας ζέστης» αναφέρει έκθεση της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Climate Central με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η οποία έκανε σύνθεση 200 ερευνών.
Άλλη έρευνα, που δημοσιεύθηκε το 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Nature Medicine, παρουσίασε τις επιπτώσεις της ακραίας ζέστης στις έγκυες, όπως είναι ο πρόωρος τοκετός, η παρουσία γενετικών ανωμαλιών και ο θάνατος νεογνών.
Βέβαια η κλιματική αλλαγή έχει πολύ ευρύτερες παρενέργειες, τις οποίες θα βιώσουν οι σημερινοί νέοι στην προοπτική του χρόνου. Η Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία του World Resources Institute και έρευνα της Deloitte για λογαριασμό της ελληνικής κυβέρνησης κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο εμφάνισης λειψυδρίας λόγω της μείωσης βροχοπτώσεων εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Το πρόβλημα αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις λόγω της πολύ μεγαλύτερης κατανάλωσης νερού με την αύξηση των τουριστικών ροών.
Ακόμη και στο γεωπολιτικό πεδίο ο βαθμός διακινδύνευσης ακολουθεί ανοδική πορεία. Σε παγκόσμιο επίπεδο καταγράφεται αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών, ενώ παράλληλα ευδοκιμούν οι πολεμικές συγκρούσεις. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι η διαμόρφωση κλίματος ρευστότητας, ανασφάλειας και αβεβαιότητας, το οποίο βιώνουν με ιδιαίτερη ένταση οι νέοι.
Στο ΝΑΤΟ αυξάνονται κάθετα οι εξοπλιστικές δαπάνες. Μετά την εκλογή του Donald Trump στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής σε συνδυασμό με την ακολουθούμενη πολιτική και από τον πρόεδρο της Ρωσίας Wladimir Putin στην Ουκρανία αυξάνονται οι εξοπλισμοί στα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και εγγίζουν το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).
Ιδιαιτέρως για τους νέους αυτό είναι πολύ οδυνηρό, όταν σύμφωνα με στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας ΕΛΣΤΑΤ το ποσοστό των Ελλήνων, που ζουν σε συνθήκες φτώχειας το 2024 ήταν 26,9%, δηλαδή 2,74 εκατομμύρια άτομα.
Ιδιαιτέρως απαισιόδοξα μηνύματα εκπέμπει η παγκόσμια έκθεση της Επιτροπής Lancet, σύμφωνα με την οποία το 2030 περισσότεροι από τους μισούς νέους θα ζουν σε χώρες (κυρίως Αφρική και Ασία, που ζει το 80% των νέων), στις οποίες θα απειλείται η υγεία και η ευημερία τους. Παρενέργεια βέβαια θα είναι η κάθετη άνοδος των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη κυρίως.
Η υγεία 1,1 δισεκατομμυρίων νέων ηλικίας 10 έως 24 ετών απειλείται από HIV, πρόωρους τοκετούς, κακή διατροφή και κατάθλιψη. Επίσης αυξάνεται ο αριθμός των υπέρβαρων νέων. Αναμένεται, ότι το 2030 το 24% των κοριτσιών και το 23% των αγοριών θα είναι υπέρβαροι. Το 2021 τα ποσοστά ήταν 21% και 19%.
Τέλος σύμφωνα με την έκθεση οι συγκρούσεις σε παγκόσμιο επίπεδο και η πολύ γρήγορη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή θα μπορούσαν να λειτουργήσουν επιβαρυντικά για την υγεία των νέων (Zeit online, 21.5.2025).
Με αυτά τα δεδομένα ως προς την βιωνόμενη από τους νέους πραγματικότητα και την κατεύθυνση, που έχει η δυναμική της εξέλιξης, είναι πολύ φυσιολογικό να εκφράζει ικανοποίηση για την ζωή του μόνο το 51,1%, ενώ το 18,5% δηλώνει δυσαρεστημένο και το 29,6% ουδετερότητα (έρευνα του Friedrich Ebert Stiftung σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών).
Πολύ αρνητικό για τις ισχύουσες συνθήκες και ταυτόχρονα ελπιδοφόρο για το μέλλον είναι, ότι το 67,7% των νέων θεωρεί, ότι οι νέοι πρέπει να έχουν περισσότερες δυνατότητες να εκφράζουν τις απόψεις τους στο πλαίσιο της πολιτικής λειτουργίας, διότι αυτό δείχνει την ανυπαρξία διαλόγου με το πολιτικό σύστημα στην διαμόρφωση του πολιτικού σχεδιασμού και αυτό πρέπει να αλλάξει. Είναι λυπηρό, ότι το 50,7% των νέων πιστεύουν, ότι τα κόμματα θα προσπαθήσουν μακροπρόθεσμα να τους χειραγωγήσουν.
Επίσης είναι ανησυχητικό, ότι μόνο το 57,4% είναι αισιόδοξοι για το ατομικό μέλλον και μόνο το 18,9% για το εθνικό. Αυτό δείχνει, ότι δεν πιστεύουν στην λειτουργική κοινωνική πορεία σε βάθος χρόνου και παράλληλα γίνεται ορατή η έλλειψη κοινωνικής συνοχής.
Τέλος η μη θετική εκτίμηση για το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και η έκφραση αβεβαιότητας για την εργασιακή απασχόληση, το συνταξιοδοτικό, την πιθανότητα πολέμου, το στεγαστικό, το μεταναστευτικό και την διαφόρων μορφών βία δείχνουν όχι μόνο την υπόσκαψη της προοπτικής οικοδόμησης κοινωνικής συνείδησης αλλά και την ανάπτυξη δυναμικής αποσταθεροποίησης των κοινωνικών συνθηκών στην προοπτική του χρόνου.
Αυτή η προοπτική προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη ρευστότητα στην πραγματικότητα, αν συνυπολογισθεί και η εκτίμηση των νέων, ότι η χώρα την επόμενη 10ετία θα αντιμετωπίσει υψηλής διακινδύνευσης προβλήματα, όπως η ανεργία, η διαφθορά, η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση και η διεύρυνση των ανισοτήτων, τα οποία παραπέμπουν σε αδυναμία λειτουργικής διαχείρισης της δυναμικής της εξέλιξης από το πολιτικό σύστημα και παράλληλα πιστοποιούν την συρρίκνωση της αξιοπιστίας του.