Οι κοινωνίες του ατομικισμού, της προσωπικής επιτυχίας, όπως οι προτεσταντικές και καλβινιστικές βόρειες κοινωνίες της βαριάς βιομηχανίας, έχουν υψηλούς δείκτες αυτοκτονιών. Αντίθετα, οι μεσογειακές χώρες, πιο παραδοσιακές κοινωνίες αλληλεγγύης και θρησκευτικής συλλογικότητας, έχουν πολύ μικρά στατιστικά δείγματα αυτοκτονιών, που όμως ολοένα και περισσότερο αυξάνονται με την εντατικοποίηση της παγκοσμιοποίησης. Αντίθετα όμως ισχύουν οι στατιστικές για την εγκληματικότητα! Λιγότεροι φόνοι στον πλούσιο βορά, περισσότεροι στον φτωχό νότο.
Ως κοινωνιολόγος οφείλω να επιστήσω την προσοχή των αναγνωστών όχι μόνο στο πρόβλημα της αύξησης των αυτοκτονιών, αλλά και των νοσημάτων του αίματος και των αιμοποιητικών οργάνων τις τελευταίες δεκαετίες, που οφείλονται στην αλλαγή των προτύπων συμπεριφοράς και εκτεταμένης χρήσης ναρκωτικών, αλκοόλ, χημικών ουσιών, άκρως επικίνδυνων δραστηριοτήτων, που ναρκοθετούν την υγεία, ειδικά των νέων γενεών. Η αυτοκτονία δεν είναι μόνο η στιγμιαία δράση αλλά και η μόνιμη αυτοκαταστροφική συμπεριφορά που φέρνει μοιραία στο τέλος μιας ζωής και ίσως ολόκληρων γενεών, με τα ίδια ή παρόμοια κοινωνικά αίτια που πρέπει να ερευνήσουμε και να αντιμετωπίσουμε.
Καταγράφεται στην Ελλάδα μια κατακόρυφη αύξηση δεδομένων ειδικά μεταξύ των ετών 2000 - 2012, από 97 το 2000 περιστατικά καταρράκωσης της ατομικής υγείας στα 421 στα 2012 με την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης. Αυτή η έκρηξη του φαινομένου αυτοκαταστροφής, υπερκεράζει παρασάγγας την μικρή, σχεδόν αμελητέα αύξηση των αυτοκτονιών από 382 σε 508 τα ίδια χρόνια, αυτοκτονίες που όμως συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό σε τοπικές κοινωνίες της βόρειας Ελλάδας με ειδικά προβλήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης, μειονοτήτων, μετανάστευσης, αναλφαβητισμού, χαμηλού μέσου εισοδήματος. Μελετάμε τα δεδομένα της πανδημίας τα οποία δυστυχώς στην Ελλάδα δεν παρέχονται δημοσίως αλλά μόνο σε ειδικούς επιστήμονες και κρατικές υπηρεσίες με δέσμευση μη δημοσιοποίησης για λόγους αποφυγής μιμητικών συμπεριφορών.
Δυο αυτοκτονίες κάθε μέρα στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι αυτοκτονούν στο σπίτι τους τα ξημερώματα.
Κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα, αυτοκτονούν περισσότεροι από 500 άνθρωποι, αφήνοντας πίσω τους τουλάχιστον 5000 πενθούντες. Δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15 – 20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.
Η 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία 1018 δέχθηκε 20.857 κλήσεις το 2022. Το 2020 αυτοκτόνησαν 464 άνθρωποι. Σε κάθε αυτοκτονία αντιστοιχούν τουλάχιστον 22 εισαγωγές σε τμήματα επειγόντων και 5 νοσηλείες σε νοσοκομεία. Τουλάχιστον 25% των αυτοκτονιών δεν καταγράφονται. Οι μη θανατηφόρες απόπειρες είναι 15-20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Ο αριθμός των αυτοκτονιών τα έτη 2021-2022 και 2023 παρουσιάζει μια σταθερή αυξητική τάση σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονίων (περισσότερα από 1500 άτομα έχουν αυτοκτονήσει αυτό το χρονικό διάστημα). 91 άτομα έχουν αυτοκτονήσει την τελευταία δεκαετία μέσα σε νοσοκομεία και μονάδες υγείας. 67 αυτοκτονίες έχουν γίνει μέσα σε φυλακές και κρατητήρια από το 2015. Από το 2015 έχουν αυτοκτονήσει 76 στελέχη των σωμάτων ασφαλείας και 49 των ενόπλων δυνάμεων ή στρατεύσιμοι. Την ίδια περίοδο 52 αυτοκτονίες έχουν γίνει σε Μέσα Μαζικής Μεταφοράς
Το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί!
Θα μπορούσα να αστειευτώ δίνοντας μια γελοία εξήγηση που αρέσει σε πολλούς συνωμοσιολόγους, πως ευθύνεται η οικονομική κρίση, η ανεργία, η εκάστοτε κυβέρνηση, κάποιος εξωτερικός εχθρός, ο (λαθρο)μετανάστης, ο πρόσφυγας... Οι στατιστικές των αριθμών όμως δεν επιτρέπουν γενικεύσεις και αναλύσεις χωρίς ποιοτικά δεδομένα, όπως συνεντεύξεις συγγενών όπου καταγράφονται τα μεμονωμένα πραγματικά περιστατικά, ώστε να ξεχωρίζουν οι αυτοκτονίες καρκινοπαθών, χωρισμένων, καταθλιπτικών, χρόνιων ασθενών και κατάκοιτων, αποκλεισμένων κοινωνικά ανθρώπων, άνεργων, αναλφάβητων και οικονομικά απελπισμένων.
Αν βρίσκαμε πως η αύξηση αυτή οφείλεται στην ευκολία με την οποία καταφεύγει στην αυτοκτονία ή εγκατάλειψη ο πληθυσμός, λόγω της υποχώρησης του θρησκευτικού αυτοελέγχου, ή της κοινωνικής συνοχής, δηλαδή 100 περιστατικά ετησίως περισσότερα από τολμηρούς απονενοημένους που βάζουν τέρμα στη ζωή τους γιατί δεν φοβούνται να πάνε στην κόλαση, ούτε να ντροπιάσουν το σπιτικό τους, θα βρίσκαμε μια ηθική αλλαγή στάσης που (κατά σύμπτωση;) βρίσκεται σε απόλυτη συμβατότητα με τα ποιοτικά δεδομένα των αναπτυγμένων, βόρειων ηθικά απελευθερωμένων χωρών της δύσης.
Εγώ πιστεύω πως η ολοένα αυξανόμενη καταναλωτική κοινωνία προς τα δυτικά πρότυπα, τείνει να επιφέρει αλλαγές στον ελληνικό παραδοσιακό τρόπο ζωής και στις ανθρώπινες συμπεριφορές, με περισσότερες επιλογές αυτοδιάθεσης και λιγότερες κοινωνικές ή ηθικές επιταγές καθυπόταξης του ατόμου στο κοινωνικό του περιβάλλον. Το αντάλλαγμα της ατομικότητας δηλαδή, η αίσθηση ελευθερίας, πληρώνεται με έλλειψη αλληλεγγύης.
Ο καταναλωτισμός ως κοινωνικό πρότυπο επιφέρει μετρήσιμες ποιοτικές αλλαγές στη συμπεριφορά ατόμων και κοινωνιών, διατρανώνει αυτόματα τον ατομικισμό και διαλύει την κοινωνική συνοχή.
Γι' αυτό οι προηγμένες πλούσιες ορθολογικές χώρες επιδίδονται προγραμματισμένα, με κυβερνητικούς πόρους και άλλα κίνητρα επαγγελματικής, μαθητικής, φοιτητικής... καριέρας, στην εντατική φιλανθρωπία και εθελοντισμό, ως αντίδοτο στην αυτοκαταστροφική πορεία προς τον ατομικισμό. Στις φτωχές και τις τριτοκοσμικές ανορθολογικές χώρες τον ρόλο αυτόν τον έχουν αναλάβει παραδοσιακά οι θρησκευτικές ομάδες και οργανώσεις.
Η σύγχρονη κοινωνιολογία ως επιστήμη γεννάται με τη συστηματική έρευνα των αυτοκτονιών στις καπιταλιστικές βιομηχανικές χώρες της βόρειας Ευρώπης με τον Γάλλο Εμίλ Ντουρκχάιμ. Από τότε εξειδικεύτηκε τόσο, ώστε οι πρώτες έρευνες να φαίνονται τόσο χονδροειδείς, όσο το πριόνι σαν χειρουργικό εργαλείο για εγκεφαλικές επεμβάσεις.
Ειδικά στην ψηφιακή κοινωνία μας της γνώσης, η χρήση ποσοτικών και ποιοτικών επιστημονικών δεδομένων έπρεπε να συντροφεύει την κριτική σκέψη και στάση των πολιτών και πολιτικών στον δημόσιο βίο. Κάτι που συμβαίνει σε πολλές αναπτυγμένες φιλελεύθερες χώρες του πλούσιου βορά, αλλά όχι ακόμα στις υπανάπτυκτες ιδεοληπτικές κλειστές δογματικές κοινωνίες, όπου κυριαρχεί ακόμα ο απόλυτος, ο επιστημονικός, ο ψηφιακός και ο λειτουργικός αναλφαβητισμός. Εδώ επικρατεί η σύγχυση της θυμικής εκτόνωσης ανατολίτικου τύπου.
Το θυμικό του Έλληνα, λογισμόν δεν υποφέρει.
Η συντηρητικότητα της ελληνικής κοινωνίας που υπήρξε παραδοσιακά κοινοτισμός, όσο γίνεται εξελικτικά δηθενισμός, υποκριτική θρησκευτική στάση αλληλεγγύης, κυνήγι της οικονομικής επιτυχίας επιδεικτικού καταναλωτισμού με τον εύκολο κι ανήθικο τρόπο, τόσο καταστρέφει όσους δεν καταφέρνουν να διατηρήσουν τη θέση τους σε χλιδή και δηθενισμό, δηλαδή να γίνουν VIP με αρπαχτές, με συστηματικούς τυχοδιωκτισμούς.
Χωρίς αυτό να σημαίνει πως η βάση της αυτοκαταστροφής κάποιων συγκεκριμένων ατόμων δεν οφείλεται σε αρρωστημένη ψυχολογία, δηλαδή ασθενική συγκρότηση προσωπικότητας ή ακόμα και οργανική βλάβη, ανισορροπία του βιοχημικού συστήματος επεξεργασίας των αισθήσεων, εκεί δηλαδή που χρειάζεται ψυχίατρος.
Η κοινωνική έρευνα γίνεται διεπιστημονική πλέον κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζει η πολιτεία κάθε φαινόμενο ατομικής αυτοκαταστροφής, είτε από εξαρτήσεις κάθε είδους όπως ναρκωτικά, οινόπνευμα, χημικές ουσίες, τυχερά παιχνίδια... είτε από κοινωνικά αίτια αποκλεισμού που πρέπει να αντιμετωπίζονται διεξοδικά και συλλογικά με τη συνδρομή της Κοινωνίας Πολιτών, χωρίς κατακραυγές αγέλης και περιττές, αυταρχικές, βίαιες κι ανώφελες πράξεις ηθικού λιντσαρίσματος.