Το αν αναφέρω το ως άνω βιβλίο, είναι γιατί 12 χρόνια από την κυκλοφορία του ( εκδόσεις ΠΟΛΙΣ – 2011 ) θεωρώ ότι, ξαναδιαβάζοντας το, διατηρεί ακέραιη την επικαιρότητα του.
Για όσους δεν τον ξέρουν ο Raffaele Simone γεννημένος το 1944 στο Λέτσε της Ιταλίας, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους γλωσσολόγους. Τακτικός καθηγητής στα πανεπιστήμια της Ρώμης και Roma tre έχει δημοσιεύσει έργα πολιτικής φιλοσοφίας και φιλοσοφίας του πολιτισμού, καταγράφοντας τις σκέψεις του για την πορεία της Αριστεράς
Ο Simone για την υποχώρηση της Αριστεράς στη Δύση, για τη νέα Δεξιά στην παγκοσμιοποιημένη φάση της και την ανάλυση των αιτιών αυτών των φαινομένων, αναφέρεται με ένα κριτικό λόγο γεμάτο ορθολογισμό, που σαν μαχαίρι φθάνει μέχρι το κόκκαλο προσπαθώντας να βρει την Αλήθεια.
Ταυτόχρονα ο αυτοσαρκασμός του κορυφώνεται, σε βαθμό παρεξηγήσιμο. Δεν είναι τυχαίο πως ξεκινά τον πρόλογο του με το δίστιχο « Μα εγώ είμαι αριστερός – κόφτο, μας κοιτάζει ο κόσμος ».
Τρία είναι, στην ουσία τα θέματα που θίγει ο Simone
α) Η υποχώρηση της Αριστεράς στη Δύση
β) Η νέα Δεξιά στη παγκοσμιοποιημένη φάση της και
γ) Ανάλυση των αιτιών γιατί η νέα Δεξιά προελαύνει, ενώ η Αριστερά επιβιώνει με το ζόρι, στεκόμενος κυρίως στο ότι οι αιτίες δεν είναι μόνο πολιτικές.
Κάνοντας μια ανασκόπηση, στέκεται στη δεκαετία 1995 – 2005 όπου σημειώθηκε μια προέλαση της Δεξιάς σε πολλές χώρες. Γαλλία, Δανία, Ισπανία, Γερμανία, Ολλανδία. Αλλά και στις πρώην κομμουνιστικές χώρες όπως η Πολωνία, η οποία επέλεξε ένα δρόμο με εθνικιστικούς, ξενόφοβους και αυταρχικούς τόνους. Ακόμη και η Σουηδία το 2006 πραγματοποίησε στροφή προς τα δεξιά, βάζοντας τέλος σε μια σοσιαλδημοκρατική παράδοση πολλών δεκαετιών.
Επιπλέον η παρουσία της Αριστεράς στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο είχε περιορισθεί στο 26%. Στην πράξη μόνο ένας στους τέσσερις Ευρωπαίους ψηφοφόρους επέλεγε την Αριστερά.
Με μια πρώτη ματιά λοιπόν είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς, ότι οποιαδήποτε ιδέα της Αριστεράς , θα κατορθώσει να διαμορφώσει τον κόσμο σε βάθος στο εγγύς μέλλον. Το σύνολο των πεποιθήσεων, που αποκαλούσαμε κάποτε ιδανικά της Αριστεράς, μοιάζει να έχει θολώσει.
Παράλληλα βέβαια κάνει ένα απολογισμό της Αριστεράς και αναφέρεται
α) Στην ιδέα του κράτους πρόνοιας, που έχει επιβληθεί στις ανεπτυγμένες χώρες ( αλλά όχι στις ΗΠΑ ) με διάφορες αποχρώσεις.
β) Στην υποχρεωτική εκπαίδευση που ισχύει ουσιαστικά σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες.
γ) Στην προστασία του εργαζόμενου και της εργασίας, που αν και έχει αμφισβητηθεί και κακοποιηθεί με χίλιους τρόπους, θεωρείται επίσης ένα γνώρισμα πολιτισμού.
δ) Στην ιδέα των δικαιωμάτων του πολίτη που αναγνωρίζεται και εφαρμόζεται σε όλη τη Δύση.
Τα αποτελέσματα αυτά και πολλά άλλα χαρακτηρίζουν την πρόοδο της σύγχρονης εποχής και οφείλονται στη δράση της Αριστεράς. Όμως πόσα άλλα οράματα της Αριστεράς, δεν κατάφεραν να επιβληθούν? ή καταποντίστηκαν?
« Ισότητα, κοινοκτημοσύνη, αδελφοσύνη, αταξική κοινωνία , κοινωνική δικαιοσύνη, ειρήνη, ευημερία, αφθονία, ευτυχία…»
Δεν είναι δυνατόν παρά να εντυπωσιάζεται κανείς με την αμετροεπή φιλοδοξία. Ποιος εξακολουθεί να πιστεύει σήμερα στην αταξική κοινωνία?. Ίσως οι απαιτήσεις να ήταν υπερβολικές, οι φιλοδοξίες να εξωθήθηκαν στα όρια του ονείρου και ίσως αυτή η έλλειψη μέτρου, που χαρακτήριζε τις προσδοκίες του Σοσιαλισμού, συνέτεινε στο να αποκηρυχθούν και τα παρακάτω :
- Μείωση κοινωνικών αποκλίσεων
- Πλήρης εξίσωση ανδρών και γυναικών
- Σεβασμός του περιβάλλοντος και της φύσης
- Αξιοποίηση της δημιουργικής ενέργειας των καλλιτεχνών
- Καλλιέργεια μιας συνείδησης προσανατολισμένης στην κοινωνική αλληλεγγύη
- Μέτρα για την ανακατανομή του πλούτου
- Περιορισμός των επιζήμιων συνεπειών των μέσων παραγωγής στο
Περιβάλλον
- Ο συνδικαλισμός μετατράπηκε σε ένα συνονθύλευμα , που ενδιαφέρεται
περισσότερο για τη διαιώνιση του παρά για την υπεράσπιση των αδυνάτων
Ποιοι όμως λόγοι συνέβαλαν στο να απομονωθούν τα ιδανικά της Αριστεράς και να αποδοθεί σε αρκετά από αυτά ένας χαρακτήρας που σήμερα είναι ξεπερασμένος?
-- Σήμερα η Αριστερά χαρακτηρίζεται από δυισμό: Υποστηρίζει τη
νεωτερικότητα και ταυτόχρονα διάκειται εχθρικά απέναντί της.
-- Η απουσία οποιασδήποτε ανάλυσης για τη μεταμόρφωση του Καπιταλισμού χρεώνεται σαν κορυφαίο λάθος της. Την ώρα που αυτός γινόταν παγκοσμιοποιημένος, την ώρα που τροποποιούσε ριζικά τις μεθόδους, τους στόχους και τις παραστάσεις του, η Αριστερά δεν κατάλαβε τίποτα.
-- Τις τελευταίες δεκαετίες επιβεβαιώθηκαν ορισμένα φαινόμενα που προκάλεσαν μια σταδιακή εξασθένηση της δύναμης της Αριστεράς, όσο και των ιδανικών στα οποία στηρίζεται.
α) Διάλυση της εργατικής τάξης με την έννοια της οικουμενικής τάξης
β) Εξαφάνιση των νέων από τη σφαίρα της πολιτικής
γ) Οικονομική μεταμόρφωση του κόσμου της Αριστεράς
-- Κλείνει το μάτι σε τρομοκράτες, με αποτέλεσμα πολλές γενιές νέων πιστεύουν ότι, ο βαθμός παρανομίας και περιφρόνησης των νόμων μπορεί να έχει αριστερό χαρακτήρα
-- Η αξίωση περί διαφορετικότητας επίσης άφησε ένα αίσθημα ανωτερότητας σε ένα τμήμα της Αριστεράς , το οποίο πιστεύει ότι αποτελεί μια ομάδα διαφορετική από τον υπόλοιπο κόσμο, την πρωτοπορία μιας ανίκητης προέλασης. Για δεκαετίες καλλιεργήθηκε η παράδοξη πεποίθηση, ότι οι αριστεροί αποτελούσαν μια πρωτοπορία, στην οποία η Ιστορία είχε αναθέσει μια ειδική αποστολή παλιγγενεσίας : Να ιδρύσουν μια νέα ηθική τάξη, να φανταστούν μια πρόοδο χωρίς όρια, να γιατρέψουν τον κόσμο. Ο αριστερός ήταν εξ ορισμού αλληλέγγυος, αδελφικός, πειθαρχημένος, θαρραλέος, ακλόνητος, αποφασισμένος, ακατάβλητος, τολμηρός.
Κανένας εγωισμός, καμιά δειλία. Επιτέλους το όραμα θα εξαπλωνόταν σε όλο τον κόσμο ακόμη και στις χώρες που δεν το επιθυμούσαν, ακόμη και με τη βία.
Η αναγκαστική διάδοση του Σοσιαλισμού – όπως ακριβώς η αναγκαστική διάδοση της Δημοκρατίας , την οποία εφάρμοσε ο Μπους ο νεότερος , δεν έχει προκαλέσει παρά θάνατο, τραγωδίες και φτώχεια.
-- Ο άγριος ανταγωνισμός και οι εξωφρενικές φιλοδοξίες των διαφόρων φατριών της Αριστεράς , Μαρξιστικής και μη που αλληλοσπαράσσονταν σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους . Η ενότητα την οποία διακήρυσσαν και διατυμπάνιζαν συνεχώς, δεν υλοποιήθηκε ποτέ με ικανοποιητικό τρόπο.
-- Η κατάρρευση του ’89. Για πολλές δεκαετίες η Αριστερά παρουσίαζε αυτές τις χώρες ως αποστάγματα αρετών, υποσχέσεων, αλλαγών και δικαιοσύνης χωρίς να τα γνωρίζουν. Ή ακόμη χειρότερα γνωρίζοντας τα, έκρυβαν τα κακουργήματα και τις ωμότητες τους. Υπήρχε βέβαια σ’ αυτές τις θέσεις μια ακραία ευπιστία. Δυστυχώς αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται και σήμερα για χώρες που ισχυρίζονται ότι είναι αριστερές , όπως η Βενεζουέλα.
-- Πρέπει να υπενθυμίσουμε επίσης την τάση της Αριστεράς να υπερασπίζεται με απόλυτο τρόπο τις συνταγματικές εγγυήσεις στις δικαστικές αποφάσεις , κάτι που όμως προστατεύει περισσότερο τα δικαιώματα του υπόπτου από εκείνα του θύματος. Η Αριστερά δηλαδή φθάνει στο σημείο να αποδυναμώσει τη γενική σύλληψη της ποινής. Η Αριστερά δεν τιμωρεί αλλά συγχωρεί, δεν καταστέλλει αλλά επιβάλλει κυρώσεις. Δεν αποκλείει αλλά καθοδηγεί.
-- Τέλος σε αυτούς τους παράγοντες δυσαρέσκειας πρέπει να προστεθεί η διανοητική μετριότητα των ηγετικών ομάδων. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Αριστεράς δεν διαθέτουν μεγαλεπήβολα σχέδια, αναλύσεις ή λύσεις, δεν δίδουν δηλαδή απαντήσεις. Δεν έχουν παραγάγει ούτε μια δυνατή ιδέα από την εποχή του κράτους πρόνοιας και ας έχουν περάσει εβδομήντα χρόνια περίπου.
Τα σύγχρονα προβλήματα παραμελήθηκαν ή αγνοήθηκαν.
- Η έκρηξη του εθνοτικού παράγοντα στην πολιτική
- Το ξέσπασμα της μαζικής παράνομης μετανάστευσης
- Ο Φονταμεταλισμός
- Ο Ριζοσπαστικός Ισλαμισμός και η τρομοκρατία
- Η οικολογική και δημογραφική καταστροφή
- Η ψηφιακή επανάσταση
- Η παγκοσμιοποίηση
- Η αφύπνιση της Κίνας και της Ινδίας
- Η βία στις πόλεις
- Η κρίση του σχολείου και της εκπαίδευσης
- Η ενοποίηση της Ευρώπης
- Η θέση της Ευρώπης στον κόσμο.
Για όλους αυτούς τους λόγους η δεξαμενή εκείνη που αποκαλούμε Αριστερά είναι σήμερα σχεδόν άδεια. Ο κομμουνιστικός της θάλαμος έχει καταρρεύσει στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Ο σοσιαλιστικός θάλαμος αδειάζει με γρήγορους ρυθμούς, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα των εκλογών σε πολλές χώρες της Ευρώπης. Ο θάλαμος των μετριοπαθών χάνει απλώς το νόημα του και αντικαθίσταται από άλλα μετριοπαθή ρεύματα που δεν ανήκουν αναγκαστικά στην Αριστερά. Σήμερα στα υπολείμματα αυτής της δεξαμενής κανείς δεν ξέρει πια τι θα μπορούσε να βάλει.
Τα τελευταία όμως χρόνια έχει ξεκινήσει στην Ευρώπη μια έντονη συζήτηση γύρω από το περιεχόμενο που θα πρέπει να αποκτήσει αυτή η δεξαμενή. Για πολλούς, η ιδέα ότι μπορεί να επιτευχθεί ο συνδυασμός μιας περιορισμένης ανισότητας με την ευημερία την αλληλεγγύη την παιδεία και την ελευθερία παραμένει ζωντανή. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στη σύγχρονη εποχή η Αριστερά πρέπει να επικεντρώσει την προσοχή της στα δικαιώματα των πολιτών, των μειονοτήτων, των γυναικών, των gay, των μεταναστών, των ζώων, των εργαζομένων σε επισφαλείς θέσεις , των φυλακισμένων κλπ.
Άλλοι αντίθετα πιστεύουν ότι ο μελλοντικός άξονας πρέπει να είναι προσανατολισμένος στην αλληλεγγύη, την παροχή βοήθειας στους φτωχούς και όσους έχουν ανάγκη. Οι πιο ριζοσπάστες θέλουν να ανοίξουν διάπλατα οι
πόρτες στους μετανάστες, τον περιορισμό των μέσων καταστολής την οικονομική και πολιτική στήριξη των πάντων.
Όλα αυτά τα επιχειρήματα είναι αδύναμα και κυρίως αόριστα, για έναν πάγιο και θεμελιώδη λόγο : ότι δεν έχουν τίποτα το αριστερό, αφού σχεδόν οποιοσδήποτε μπορεί να τα επικαλεσθεί αλλά και κυρίως γιατί δεν θίγουν καν θεμελιώδη ζητήματα όπως ο ρόλος του κεφαλαίου.
Πρέπει λοιπόν σήμερα οι δυνάμεις της Αριστεράς να αναζητούν αδιάκοπα νέα νοήματα που θα βρίσκονται στο ύψος των περιστάσεων. Με λίγα λόγια πρέπει να εφευρίσκουν συνεχώς νέους καλούς λόγους για να είναι κανείς αριστερός. Πρόκειται για ένα τρομερά δύσκολο καθήκον αλλά αν δεν γίνει προσπάθεια, η μοίρα είναι γραμμένη..
Στο μεταξύ οι νέοι εξαφανίστηκαν από τον πολιτικό ορίζοντα. Η σφαίρα της πολιτικής μοιάζει να μην ενδιαφέρει παρά τους μεγάλους, τους ηλικιωμένους και τους γέρους. Η πολιτική για τους νέους δεν φαίνεται να είναι μια συγκροτημένη δραστηριότητα , μια αναζήτηση λύσεων μέσα από τη μελέτη των προβλημάτων και τον πολιτικό λόγο αλλά μια γενική διάθεση να τσακωθούν να «δείξουν στους άλλους» να « τους δώσουν ένα μάθημα ».Τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά η πολιτική δείχνει να ταυτίζεται όχι με την πολιτική επεξεργασία αλλά με τη συμπεριφορά. Αποτέλεσμα οι ομάδες νεαρών εξτρεμιστών να εξαπλώνονται διαρκώς. Κοινό σημείο των ομάδων αυτών είναι η δυσπιστία στις μεθόδους δημόσιας συζήτησης καθώς και η λατρεία της άμεσης δράσης. Άλλες λιγότερο σημαντικές ομάδες νέων συμμετέχουν στη σφαίρα της πολιτικής λόγω των ευκαιριών που τους προσφέρει για να κάνουν καριέρα. Και οι υπόλοιποι που βρίσκονται? Οι οργανώσεις , οι νεολαίες έχουν εκλείψει, τα κόμματα έχουν εκφυλισθεί σε ομίλους διεκπεραίωσης εκλογικών υποθέσεων.
Ο Simone προσπαθώντας να αναλύσει αυτή την κατάσταση , ξεκινά από το 1968. Στα χρόνια που ακολούθησαν η κατάρρευση της έννοιας του κύρους είχε σαν αποτέλεσμα να διαρραγεί ένας δεσμός χιλιετιών ανάμεσα στους Νέους και τους Γέρους. Οι Γέροι έπαψαν να αποτελούν ένα χρήσιμο φορέα γνώσεων και εμπειριών. Έγιναν ξένοι αφόρητα σπαστικοί τύποι από τους οποίους έπρεπε να απαλλαγούν αυτές οι γενιές. Παράλληλα οι δύο τρείς τελευταίες γενιές, δέχτηκαν την κατά μέτωπο επίθεση όλων των τεχνολογικών καινοτομιών της νεωτερικότητας καθώς και των πολιτιστικών επιπτώσεων. Το αποτέλεσμα ήταν να αποχωρισθεί ο κόσμος των νέων από όλες τις γειτονικές ηλικιακές κατηγορίες. Έτσι λοιπόν οι νέοι πείστηκαν ότι αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία που δεν συναντάται πουθενά με τις άλλες και ίσως μάλιστα αντιτίθεται σ’ αυτές. Σ’ αυτή την κατηγορία η πολιτική δεν λέει απολύτως τίποτα.
Το Μειλίχιο τέρας
Εδώ πλέον ο Simone οριοθετεί περίτεχνα την κύρια αιτία του θέματος.
Θεωρεί λοιπόν πως τα τελευταία τουλάχιστον τριάντα χρόνια τα ιδανικά της Αριστεράς και οι αρχές της έχουν παρασυρθεί από την καταιγίδα της νεωτερικότητας και των τεράστιων καινοτομιών που αυτή η καταιγίδα έχει φέρει.
Νέα οικονομία , νέες μορφές δικαίου και θεσμών, νέα πολιτική, νέες επιθυμίες,
νέες τέχνες και νέου τύπου θεάματος και ψυχαγωγίας, νέες ιδιωτικές και δημόσιες συμπεριφορές, νέα πάθη , νέες καταναλωτικές συνήθειες, νέες μορφές φαντασίας, νέες αναπαραστάσεις του εαυτού μας και των άλλων, νέα σχέση με τη φύση και το σώμα.
Για να αρχίσουμε λοιπόν να καταλαβαίνουμε γιατί η Δύση δεν πηγαίνει προς τα αριστερά, δεν αρκεί να αναλύουμε τις ανεπάρκειες στη διακυβέρνηση της χώρας, ούτε σημαντικά ιστορικά και πολιτικά γεγονότα.
Πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας σε ένα κατώτερο επίπεδο πραγματικότητας, όπου παρατηρούμε πλέον ένα καινούργιο φαινόμενο.
Σήμερα πλάι στην εξουσία μιας χώρας υπάρχει μια άυλη και αόρατη οντότητα. Πρόκειται για μια οντότητα χωρίς σώμα, χωρίς ταχυδρομική διεύθυνση, που δεν κατοικεί πουθενά, αλλά διαχέεται παντού, καθώς αποτελείται από όλα όσα καθορίζουν τη μαζική κουλτούρα της Δύσης.
Ο Simone την ονομάζει Μειλίχιο τέρας. Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι θα υποβαθμίζει τους ανθρώπους χωρίς να τους βασανίζει. Δεν θα τους κάνει να υποφέρουν, αλλά θα τους δίνει την εντύπωση ότι ζουν καλύτερα.
Θέλει να διασκεδάζουν οι πολίτες υπό τον όρο η διασκέδαση να είναι το μοναδικό τους μέλημα, θέλει τη σωματική τους ευημερία, μα πάνω από όλα τους σπρώχνει στην κατανάλωση. Η έγνοια αυτή εμφανίζεται ισχυρότερη στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται ο ελεύθερος χρόνος και η ψυχαγωγία. Κατά παράδοση ο ελεύθερος χρόνος χρησίμευε σε κάποιον κυρίως για να αναπαυθεί ,να ανακτά δυνάμεις προκειμένου να επιστρέφει αναζωογονημένος στη δουλειά του. Στη σημερινή κουλτούρα, αντίθετα ο ελεύθερος χρόνος είναι δέσμιος χρόνος. Καταλαμβάνεται δηλαδή από δύσκολες και απαιτητικές δραστηριότητες από τις οποίες δεν είναι βέβαιο ότι θα βγει ξεκούραστος.
Το ταξίδι πουλιέται ως προϊόν, ως πακέτο, σχεδιάζεται και περιγράφεται σε καταλόγους, προγραμματίζεται μήνες πριν, εξοφλείται σε δόσεις όπως το αυτοκίνητο. Η φύση μετατρέπεται σε αναφορά στη φύση: την επιθυμούμε την αναζητούμε ,την περπατάμε και την κατακτάμε, όχι πιά ως φύση αλλά περισσότερο ως resort. Οι ταξιδιώτες μεταμφιέζονται συχνά σε εξερευνητές, επιβιβάζονται σε SUV ή φορούν στολές παραλλαγής, λες και πρέπει να περάσουν απαρατήρητοι σε επικίνδυνες περιοχές. Σ’ αυτή τη γενική μετάλλαξη η παρέμβαση των μέσων ενημέρωσης είναι αποφασιστική και προσλαμβάνει πολλές μορφές. Η κάμερα κάνει γνωστά τα πιο απροσπέλαστα μέρη του κόσμου. Ορισμένους ιστορικούς τόπους πρέπει κανείς να τους επισκεφθεί, όχι επειδή αξίζει τον κόπο, αλλά επειδή εμφανίστηκαν σε γνωστές τηλεοπτικές σειρές. Τούτη η εμφάνιση τον ενισχύει οντολογικά, τον καθιστά ενδιαφέροντα.
Συνεχίζοντας ο Simone θεωρεί επίσης πως το Μειλίχειο τέρας δημιουργεί σύγχυση ακόμη και ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία. Η παντοκρατορία δηλαδή των εικόνων αλλοιώνει τη σχέση του αληθινού με το ψεύτικο και μετατρέπει το κάθε τι σε θέαμα, σε κάτι που πρέπει να δούμε, να παρακολουθήσουμε, όπως παρακολουθούμε μία ταινία ή ένα θέαμα. Ανάμεσα σε κάτι που είδαμε και κάτι που ζήσαμε δεν υπάρχει διαφορά.
Επί πλέον τα πράγματα που βλέπουμε στην εικόνα τα βλέπουμε από απόσταση ασφαλείας και έτσι έχουν χάσει κάθε πάθος, με αποτέλεσμα η στάση μας απέναντι τους να στερείται οπουδήποτε συναισθήματος. Όταν τελειώσει η παρατήρηση- ακόμη και αν πρόκειται για τον πόλεμο – η κανονική ζωή ξαναρχίζει.
Τελικά τίποτα δεν μπορεί να προστατευθεί από την εισβολή του μειλίχιου τέρατος, ούτε καν ο εσωτερικός ( ηθικός ) μας κόσμος. Σχεδόν καμία κατάσταση δεν θεωρείται σήμερα αυστηρά ιδιωτική ή εμπιστευτική, σχεδόν τίποτα δεν εξαιρείται από το δικαίωμα των άλλων να το παρατηρούν. Ο μεγάλος αδελφός αποτελεί το ισχυρότερο και επιθετικότερο τηλεοπτικό σύμβολο αυτής της νέας κατάστασης. Στη Δύση η ιδέα ότι όλα επιτρέπεται να παρατηρηθούν έχει αποκτήσει γερές ρίζες. Σκηνές και εικόνες που άλλοτε θεωρούνταν αυστηρά ιδιωτικές ( θάνατος, σεξ, αρρώστια, βία, πόνος, φτώχεια, βασανιστήρια, καταστροφή κλπ ) παρακολουθούνται πια αδιάφορα και θεωρούνται κοινότυπες. Οι σεξουαλικές αναφορές αποτελούν ένα είδος ειδώλου για τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης. Πρόκειται για μια θεμελιώδη διαφορά ανάμεσα στον τρόπο που σκέπτεται η Δύση και τον τρόπο που σκέπτονται οι παραδοσιακές και θρησκευτικές κοινωνίες και κατά πρώτο λόγο η ισλαμική κοινότητα.
Το μειλίχιο τέρας έχει προκαλέσει επίσης την κατάρρευση της αλληλεγγύης ( ενός ιδανικού στο οποίο στόχευε πάντα η Αριστερά ) όσο και της ευσπλαχνίας ( που είναι η χριστιανική και καθολική εκδοχή του ίδιου πάθους ) προωθώντας έναν αδιάφορο εγωισμό. Το ενδιαφέρον για τον άλλο παραχωρεί τη θέση του στο ενδιαφέρον για τον εαυτό μας και την οικογένεια μας.
Εξ αιτίας της παρακμής της ευσπλαχνίας κερδίζει έδαφος η λύτρωση από την ασχήμια, τα γηρατειά και την αρρώστια. Το σώμα εισβάλλει ορμητικά στον ορίζοντα της δυτικής νεωτερικότητας με μορφές που παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Υπάρχει το σώμα που επιβάλλουν τα μέσα ενημέρωσης. Είναι νεανικό, σφύζει από υγεία, είναι μαυρισμένο, εν μέρει γυμνό και παραπέμπει στη σεξουαλικότητα. Υπάρχει το σώμα που είναι γεμάτο τατουάζ, τρυπημένο με σκουλαρίκια, καλλωπισμένο, πληγωμένο , δαρμένο. Υπάρχει τέλος το σώμα
που έχει σμιλευθεί: η γυναίκα που έχει κάνει λίφτινγκ, το body building, ο αθλητής.
Σε όλες αυτές τις παραλλαγές, το σώμα καλλιεργείται με μανία, εκτίθεται ως αντικείμενο προς παρατήρηση στη διαφήμιση, τον κινηματογράφο, στο δρόμο, στην παραλία, στα μέσα ενημέρωσης. Συνέπεια όλων αυτών είναι η αδιαφορία για τους αδύναμους και ηλικιωμένους. Το να είσαι σήμερα ηλικιωμένος είναι μία αδεξιότητα, γιατί αντιπροσωπεύει τον περιορισμό των επιθυμιών, το μετριασμό των αναγκών, την αναισθησία μπροστά στους πειρασμούς της αγοράς. Οι ηλικιωμένοι, με λίγα λόγια αποτελούν το ανάθεμα στην κοινωνία των καταναλωτών.
Ο Simeone σημειώνει ανησυχιτικά και τη αυξανόμενη αδιαφορία για το γενικό συμφέρον. Παρατηρεί επί πλέον, ότι οι η κοινωνία στη Δύση δεν είναι διατεθειμένη να ριζοσπαστικοποιηθεί, καθώς τα κινητά τους αγαθά πολλαπλασιάζονται και διευρύνονται και ο αριθμός των κατόχων τους μεγαλώνει. Σήμερα επίσης έχουμε νέα εξίσου αποτελεσματικά αγαθά : η εντύπωση ότι η κατανάλωση είναι κάτι εύκολο, η πεποίθηση ότι η ανάγκη της κατανάλωσης είναι αυτονόητη, ότι η ανάπτυξη πρέπει να είναι συνεχής και αδιάκοπη. Παράλληλα ένα αόριστο υπόβαθρο επιστημονισμού συμπληρώνει τον πίνακα: οι μεγάλες ασθένειες θα νικηθούν από την επιστήμη, η κόπωση θα κατατροπωθεί, η νεότητα θα παραταθεί, τα ρομπότ θα αναλάβουν τα υπόλοιπα.
Μία από τις συνέπειες αυτής της αλυσίδας πεποιθήσεων είναι η γενική εξασθένηση του πολιτικού πάθους.
Τα βίαια πολιτικά πάθη έχουν μικρή επιρροή στους ανθρώπους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην επιδίωξη της ευημερίας. Ο ζήλος που δείχνουν στις μικρές υποθέσεις τους ηρεμεί, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις μεγάλες.
Ένας κόσμος με τέτοια χαρακτηριστικά ανήκει αναπόφευκτα στη Δεξιά, ή μάλλον σε αυτή τη νέα μηντιακή, παγκοσμιοποιημένη, καταναλωτική Δεξιά, με την ήπια και φιλική εμφάνιση, που εδώ και καιρό σκορπίζει το άρωμα της στον κόσμο. Με αυτή θα συγχωνευθούν ή θα αναμειχθούν με τον καιρό η παραδοσιακή Δεξιά και η παραδοσιακή Αριστερά χωρίς καν να το καταλάβουν.
Παλαιότερα είχαμε συγχωνεύσεις κομμάτων που είχαν ορισμένα θεμελιώδη κοινά σημεία και αναζητούσαν έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή για να συγκροτήσουν μέτωπο. Σήμερα αντίθετα συγχωνεύονται κόμματα που πριν από λίγο καιρό πολεμούσαν μεταξύ τους και τα οποία οι ψηφοφόροι είχαν συνηθίσει να θεωρούν αντίπαλες δυνάμεις.
Από όλα αυτά απορρέει ένα ερώτημα γενικής φύσεως. Αν σήμερα η Αριστερά έχει χάσει την ικανότητα να διαμορφώνει τον κόσμο, θα πρέπει άραγε να δεχθούμε, την ιδέα ότι μια αριστερή μορφή στο μέλλον είναι ανέφικτη επειδή το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας ( συμπεριλαμβανομένων των καταπιεσμένων και των αδυνάτων ) αντιτίθεται σ’ αυτήν?
Με άλλα λόγια μήπως ο κόσμος είναι εγγενώς δεξιός?
Η φυσική Δεξιά
Το τελευταίο ερώτημα αξιώνει να αναρωτηθούμε ξανά : ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Δεξιάς .
Ο Simeone εδώ προσπαθεί να ξαναδεί τον κατάλογο των χαρακτηριστικών της Δεξιάς πλησιάζοντας περισσότερο τις ρίζες της χωρίς να φοβηθεί την απλοποίηση. Προτείνει λοιπόν μια σειρά αξιωμάτων που του φαίνονται κατάλληλα. Επειδή δε η πολιτική ασχολείται με συμφέροντα και τα συμφέροντα διατυπώνονται με λόγιο ή με λαϊκό τρόπο προχωρά έτσι και με τα αξιώματα.
α) Αξίωμα της ανωτερότητας ( εγώ είμαι ο πρώτος εσύ δεν είσαι τίποτα )
β) Αξίωμα της ιδιοκτησίας ( αυτό είναι δικό μου και κανείς δεν θα το αγγίξει )
γ) Αξίωμα της ελευθερίας ( κάνω αυτό που θέλω και όπως θέλω )
δ) Αξίωμα της μη παρέμβασης στη ζωή του άλλου ( μην ανακατεύεσαι στις υποθέσεις μου )
ε) Αξίωμα της κυριαρχίας του ιδιωτικού επί του δημοσίου ( κάνω ότι θέλω με τις υποθέσεις των άλλων
Όποια εκδοχή και να πάρουμε αυτές οι διατυπώσεις, περιγράφουν μια κοινωνία επιθετική, εγωιστική και επικίνδυνη. Σε κάθε μια από τις πολλές πολιτικές μορφές που παίρνει η Δεξιά συμπληρώνει αυτόν τον πίνακα με επεξεργασίες από τις πιο μετριοπαθείς έως τις πιο ακραίες. Προσπαθεί δε να προσδώσει νομιμότητα σε καταστάσεις οι οποίες πρέπει να υποστηριχθούν : τη διαιώνιση μιας ανισότητας ή μιας διαφοράς, τη δικαιολόγηση μιας υποτιθέμενης υπεροχής, την ασυνήθιστη απόκτηση ενός αγαθού εις βάρος κάποιου άλλου.
Στην ουσία η Δεξιά αποδίδει τις διαφορές ( ανισότητες ) μεταξύ των ανθρώπων στη φύση ή ακόμη και στον θεό. Σε κάθε περίπτωση τις αντιμετωπίζει ως αναπόφευκτες και βαθιά ριζωμένες. Γι’ αυτό το λόγο οι διαφορές δεν πρέπει να διορθώνονται με μέτρα εξισορρόπησης, αλλά να αφήνονται όπως είναι και εν ανάγκη να αξιοποιούνται.
Η ’τεχνητή‘ Αριστερά
Αν υιοθετήσουμε την ιδέα ότι ο κόσμος είναι εκ φύσεως δεξιός, οφείλουμε επίσης να παραδεχθούμε ότι οι θέσεις της Αριστεράς πρέπει να αντιμετωπισθούν τεχνικά ως επινοήματα, τεχνουργήματα , όπου η φύση διορθώνεται, αναμορφώνεται, χαλιναγωγείται και εν μέρει αποκηρύσσεται.
Αν ξαναδούμε τα αξιώματα του Simeone παρατηρούμε ότι για να τα αρνηθείς-όπως κάνει η Αριστερά – χρειάζονται μια σειρά επεμβάσεις.
α) Στο αξίωμα της ανωτερότητας η Αριστερά αντιτάσσει το αξίωμα της ισότητας.
Είτε ως αρχέγονη φυσική ισότητα ( είμαστε ίσοι εκ φύσεως από την αρχή )είτε ως τελικός στόχος μιας ιστορικής διαδικασίας ( δεν είμαστε ίσοι αλλά πρέπει να γίνουμε ).
β) Το αξίωμα της ιδιοκτησίας διορθώνεται με το αξίωμα της ανακατανομής. Η ιδιοκτησία όλων μπορεί να ανακατανεμηθεί προς όφελος των φτωχών και των αδυνάτων και τα δημόσια αγαθά να χρηματοδοτηθούν από την οικουμενική συνεισφορά.
γ) Το αξίωμα της ελευθερίας περιορίζεται από το αξίωμα του δημόσιου συμφέροντος( τα ατομικά δικαιώματα δεν μπορούν να περιστέλλουν τα δημόσια αγαθά )
δ) Στο αξίωμα της μη παρέμβασης στη ζωή του άλλου αντιτάσσεται το δικαίωμα της παρέμβασης στο όνομα του γενικού συμφέροντος ( τα ατομικά συμφέροντα μπορεί να περιορίζονται από το συμφέρον των άλλων )
ε) Το αξίωμα της κυριαρχίας του ιδιωτικού επί του δημοσίου απορρίπτεται πλήρως ( αν και οι ιδιώτες έχουν καθορισμένα προνόμια και δικαιώματα, το δημόσιο υπερέχει )
Όπως είναι φανερό εδώ ο Simone δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στη δημοκρατική και τη ριζοσπαστική Αριστερά. Η διαφορά μεταξύ τους κατά την άποψη του εξαρτάται από τον τρόπο και το βαθμό ερμηνείας των αξιωμάτων.
Σε κάθε περίπτωση αν η ιδέα της Δεξιάς είναι πιο κοντά στη φύση, η υιοθέτηση μιας ιδέας της Αριστεράς προϋποθέτει πράγματα όπως η θυσία και η αυταπάρνηση. Εγγενώς ‘αφύσικη΄ μια θέση της Αριστεράς είναι επίσης εύθραυστη και ευμετάβλητη : το να την υιοθετείς έχει κόστος (απαιτεί προσπάθεια και αυταπάρνηση ) το να εμμένεις σε αυτήν είναι κουραστικό,( απαιτεί ορισμένες φορές να αναμορφώσεις τη ζωή σου ), το να την εγκαταλείψεις μπορεί να αποτελεί πειρασμό
.
Στο ύψος των καιρών
Ο Simon τελικά υποστηρίζει ότι η Αριστερά βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου πρέπει να αγωνίζεται εναντίον δύο τρομακτικά ισχυρών αντιπάλων.
Ο πρώτος αντίπαλος είναι η διάσταση του να είσαι αριστερός: η προσπάθεια που απαιτεί κάτι τέτοιο, οι θυσίες και η αυταπάρνηση που προϋποθέτει, η διαρκής ανάγκη να απολογείσαι για τον πόνο και τη δυστυχία που κουβαλά η ιστορία των κομμουνιστών και των σοσιαλιστών.
Ο δεύτερος αντίπαλος εκπροσωπείται από το Μειλίχειο τέρας. Ο δεύτερος παράγοντας ενισχύει τον πρώτο : σήμερα η προσπάθεια που απαιτεί το να είσαι αριστερός γίνεται δυσκολότερη εξαιτίας της ακατανίκητης έλξης που ασκεί το τέρας, της μεγάλης του απήχησης, των χιλίων υποσχέσεων που δίνει ακατάπαυστα ( να ζούμε χωρίς να σκεφτόμαστε, χωρίς να υποφέρουμε πολύ ).
Ο σύγχρονος χαρακτήρας του τέρατος έχει το πρόσωπο της προόδου, των διακοπών και της φυγής, της αύξησης της ευημερίας και του πλούτου.
Δεν είναι συνεπώς περίεργο ότι η απάντηση της Αριστεράς δεν στάθηκε στο ύψος των καιρών. Την ώρα που το Μειλίχιο τέρας επιβαλλόταν και άπλωνε τα πλοκάμια του, εκείνη εξακολουθούσε να ασχολείται με οικονομικά ζητήματα με πολιτικά προγράμματα και συμφωνίες μεταξύ των κομμάτων.
Δεν έβλεπε ότι στη νεωτερικότητα το οικονομικό και κοινωνικό δεν είναι σημαντικότερα από τη διάσταση του ‘ζωτικού‘ χρόνου αυτόν που κάθε γενιά αποκαλεί ‘χρόνο μας‘
Σε τούτο το πλαίσιο οι αναγκαίες συνθήκες για να είναι κανείς αριστερός συνοδεύονται από μεγάλες δυσκολίες και κόστος με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζει ενδιαφέρον η εκπλήρωση τους.
Να γιατί αραίωσαν τόσο οι οπαδοί της Αριστεράς. Η Αριστερά δεν κατάφερε να σταθεί στο ύψος των καιρών και να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που προσέφερε ο ορίζοντας της νεωτερικότητας : ευκαιρίες που τις άρπαζαν βιαστικά οι άνθρωποι, με τη βεβαιότητα ότι έκαναν κάτι που αύξανε την ευημερία τους, εμπλούτιζε τη ζωή τους και τους έκανε μοντέρνους.
Στον αιώνα μας ένα τρομερό καθήκον περιμένει τις δυνάμεις της Αριστεράς : έχοντας επίγνωση του ορίζοντα της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να δεσμευθούν ότι θα αναζητούν νέα νοήματα που θα είναι ικανά να ξαναγεμίσουν με σύγχρονους τρόπους τη σχεδόν άδεια συσκευασία που γράφει ακόμη Αριστερά. Με λίγα λόγια, πρέπει να εφευρίσκουν συνεχώς νέους καλούς λόγους για να είναι ( ή να παραμείνει ) κανείς αριστερός.
Πρόκειται για ένα τρομερά δύσκολο καθήκον, αλλά αν δεν γίνει προσπάθεια η μοίρα είναι γραμμένη.
Ο χρόνος που απομένει είναι ελάχιστος.