Η ταχύτατη εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας και ιδιαιτέρως της τεχνητής νοημοσύνης σε συνδυασμό με τον τρόπο και των βαθμό αξιοποίησης της στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών από το ένα μέρος και ο προσανατολισμός των ανθρώπων σε αξιακό πεδίο χωρίς ηθικό υπόβαθρο ως προς την διαχείριση της πραγματικότητας και την πρόσδωση νοήματος στη ζωή τους από το άλλο μέρος οδηγούν σε βαθύτατο προβληματισμό και ερωτηματικά ως προς την κατεύθυνση της πορείας.
Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση της δυναμικής, που αναπτύσσεται, παραπέμπει σε μια πορεία προς ένα μετα-ανθρώπινο μέλλον, στο πλαίσιο του οποίου η ανθρώπινη οντότητα απαξιώνει την ύπαρξη και λειτουργία της με σημείο αναφοράς αξίες με ηθικό φορτίο, που υπηρετούν την ισορροπία των ανθρώπινων αναγκών και της διαχείρισης της κάλυψης τους με βιώσιμο τρόπο, καθώς και την διατήρηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της.
Για παράδειγμα στην Κίνα ρομπότ μετά από εξετάσεις πήραν άδεια ιατρού και θα αναλάβουν την φροντίδα ηλικιωμένων. Επίσης η τεχνητή νοημοσύνη εκλαμβάνεται ως ψηφιακή προσωπικότητα, η οποία μπορεί να φέρει περιορισμένη ευθύνη για τις επιπτώσεις της λειτουργίας της (π.χ. αυτόνομο όχημα σε περίπτωση σύγκρουσης).
Σύμφωνα δε με μελέτη ερευνητών του Εθνικού Πανεπιστημίου Αυστραλίας (ANU, Australian National University) με έδρα την Canberra τα πρόσωπα, που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη, φαίνονται πιο αληθινά από τα πραγματικά. Επειδή η ψηφιακή τεχνολογία εξελίσσεται πολύ γρήγορα, οι όποιες διαφορές μεταξύ των ψηφιακά παραγόμενων προσώπων και των πραγματικών θα εξαφανισθούν σύντομα. Αυτό βέβαια συνεπάγεται διευκόλυνση στην παραπληροφόρηση και κλοπές στοιχείων ταυτότητας στο διαδίκτυο.
Ακόμη στον τομέα της μόδας τα μοντέλα κινδυνεύουν να αντικατασταθούν από ψηφιακά. Τον Απρίλιο του 2023 στη Νέα Υόρκη στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έγινε η πρώτη ψηφιακή εβδομάδα μόδας. Οι σχεδιαστές δημιούργησαν εικονικά μια συλλογή από εμφανίσεις, που παρουσιάσθηκαν από ψηφιακά σχεδιασμένα μοντέλα σε μια ψηφιακή πασαρέλα στα Spring Studios της Νέας Υόρκης.
Σύμφωνα δε με την έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του 2021 η αυτοματοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας μέχρι το 2025 θα «εκτοπίσει» 85 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Το 43% των επιχειρήσεων είναι έτοιμες να μειώσουν το εργατικό δυναμικό λόγω της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών και το 34% θα αυξήσει τους εργαζόμενους για τον ίδιο λόγο. Μόνο που η αύξηση θα είναι πολύ μικρότερη δε σύγκριση με την μείωση.
Βέβαια η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να συμβάλλει στην διεύρυνση του ελεύθερου χρόνου του ανθρώπου με την ανάληψη λειτουργιών στον παραγωγικό τομέα. Από το άλλο μέρος όμως μπορεί να αξιοποιηθεί για την άνοδο της παραγωγικότητας και την μείωση του κόστους με αποτέλεσμα την αύξηση του κέρδους.
Σε αυτό το πλαίσιο η δυναμική της εξέλιξης θα ελέγχεται από εκείνες τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις, που διαχειρίζονται την τεχνητή νοημοσύνη και οριοθετούν παράλληλα την ακολουθούμενη πορεία. Αυτό βέβαια σημαίνει κίνδυνο για την δημοκρατική λειτουργία.
Επίσης η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αξιοποιηθεί στον επιστημονικό τομέα στο πλαίσιο της έρευνας και ταυτοχρόνως να χρησιμοποιηθεί για την διαχείριση εξουσίας στην διεκπεραίωση της πολιτικής λειτουργίας καθώς και για την αποκόμιση οικονομικού κέρδους από μια κοινωνική μειοψηφία με παρενέργεια την διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Αυτές οι συνθήκες ρευστότητας, υψηλού βαθμού αβεβαιότητας, ανισορροπιών και διακινδύνευσης σε σχέση με την πορεία προς το μέλλον εύλογα οδήγησαν τον Sam Altman, ηγετικό στέλεχος στην εταιρεία OpenAI, η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και κατασκευάζει το ChatGPT, στην δήλωση, ότι η κυβερνητική παρέμβαση θα είναι ζωτικής σημασίας για να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι, που αναδύονται όλο και περισσότερο από τα ισχυρά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
«Όσο αυτή η τεχνολογία εξελίσσεται, καταλαβαίνουμε, ότι οι άνθρωποι ανησυχούν για το πώς θα μπορούσε να αλλάξει τον κόσμο, που ζούμε. Και εμείς το ίδιο» είπε σε ακρόαση, που έγινε στην Γερουσία στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής σύμφωνα με το Associated Press. Δεν είναι τυχαίο βέβαια, ότι μετά από αυτό η εταιρεία, στην οποία είχε ηγετικό ρόλο, τον απέλυσε. Αμέσως όμως επανήλθε λόγω των αντιδράσεων, που δρομολόγησε η απόλυση του.
Αν η τεχνητή νοημοσύνη δεν οριοθετείται από ηθικό πλαίσιο, μπορούν οι κοινωνίες με νομοθετικές ρυθμίσεις να επιβάλλουν κανόνες, οι οποίοι διασφαλίζουν το ανθρώπινο συμφέρον και ιδιαιτέρως τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης οντότητας;
Οι συνθήκες, που αποτυπώνουν την σύγχρονη πραγματικότητα, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια, διότι οι θεσμοί, που νομοθετούν, λειτουργούν με σημείο αναφοράς την αποκατάσταση των αναγκαίων ισορροπιών στην κοινωνική δραστηριοποίηση, οι οποίες εγγυώνται την λειτουργικότητα και την οικονομική απόδοση των επιμέρους κοινωνικών συστημάτων, ακόμη και αν εργαλειοποιούν την ανθρώπινη οντότητα.
Εξάλλου στο πλαίσιο του σύγχρονου τρόπου ζωής στα μαζοποιημένα μεγάλα αστικά κέντρα δεν παράγονται κοινωνικές αξίες, οι οποίες καλύπτουν τις ανθρώπινες ανάγκες, που δημιουργεί η συμβίωση στις τοπικές κοινωνίες. Οι κοινωνικές σχέσεις πλέον οριοθετούνται από μαζικά διοχετευόμενα πρότυπα, τα οποία έχουν κυρίως καταναλωτική λογική και προωθούν την οπτική της κοινωνίας του θεάματος και του μονοδιάστατου μη ουσιαστικού υλικού ευδαιμονισμού για την πρόσδωση νοήματος στην ανθρώπινη ζωή.
Με αυτά τα δεδομένα η τεχνητή νοημοσύνη θα αποτελέσει ένα πολύ λειτουργικό εργαλείο για την αναπαραγωγή του συστημικού πραγματισμού και των στοχεύσεων του. Παράλληλα στην σύγχρονη πολύπλοκη και πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη πραγματικότητα σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης οι πολίτες δεν μπορούν εύκολα να αναλύουν και να κατανοούν την δυναμική της εξέλιξης, οπότε η ενεργοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης θα τους «απαλλάξει» από προβλήματα και δυσκολίες στην προσωπική τους ζωή. Η ηθική διάσταση βέβαια θα είναι απούσα.
Εκείνο όμως, που αποτελεί την κορωνίδα των ανισορροπιών, τις οποίες προκαλεί η τεχνητή νοημοσύνη, είναι η αξιοποίηση των επικοινωνιακών δυνατοτήτων της στο χώρο της πολιτικής και της δημοκρατικής λειτουργίας, διότι ουσιαστικά διαμορφώνονται συνθήκες, που δεν αφήνουν περιθώρια δραστηριοποίησης του πολίτη ως ατομικού και συλλογικού υποκειμένου.
Ίσως δημιουργούνται συνθήκες μετάβασης σε ένα μετα-ανθρώπινο μέλλον, στο οποίο ο σχεδιασμός και η διαχείριση της πραγματικότητας και της πορείας του ανθρώπου θα διεκπεραιώνεται από την τεχνητή νοημοσύνη και θα υπηρετεί μια ολιγομελή κοινωνική ελίτ. Και αυτό ισχύει ανεξάρτητα από ιδεολογικές αφετηρίες. Οι συνθήκες στις κοινωνίες της παγκόσμιας κοινότητας (από την αμερικανική μέχρι την κινεζική) το επιβεβαιώνουν με τον πιο σαφή τρόπο.