Μπορεί η Ελλάδα των συλληλατηρίων και μνημονίων να γίνει κανονική χώρα ; Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι μεσα στο 2018 και με τήν έξοδο από το τρίτο μνημόνιο η Ελλάδα θα επιστρέψει στη κανονικότητα. Αλλά σε ποιά κανονικότητα ; Κανονικότητα σημαίνει οτι πρώτον, εφαρμόζονται για τη χώρα οι «κανονικές» και οχι ειδικές θεσμικές ρυθμίσεις της ΕΕ και δεύτερον ότι απο πλευρας βασικών δεικτών βρίσκεται άν όχι στη σχετικώς καλύτερη θέση τουλάχιστον στο μέσο όρο της Ευρωπαικής Ένωσης. Με βάση όμως αυτά τα κριτήρια πόσο κοντά ή μακρυά είναι η χώρα από την κανονικότητα;
Η Ελλάδα έχει περιέλθει σε ειδικό καθεστώς τόσο από πλευράς ρυθμίσεων, επιιτήρησης/εποπτείας, κλπ όσο και σχετικά με την οικονομικο-κοινωνική κατάταξη της στην Ένωση καταλαμβάνοντας σε κρίσιμους τομείς την τελευταία θέση. Έτσι , πρώτον, με εκτιμώμενη αύξηση του ΑΕΠ 1,6% για το 2017 και 2,5% για το 2018 και 2019, ανεργία στο 21,8% για το 2017, 20,4% για το 2018 και 18,7% για το 2019, δημόσιο χρέος 179,8% του ΑΕΠ το 2017, 177,8% το 2018 και 170,1% το 2019 η Ελλάδα τοποθετείται στη δυσμενέστερη οικονομική θέση ανάμεσα στις εικοσι-οκτώ χώρες μέλη της Ένωσης. Το κατά κεφαλή εισόδημα της Ελλάδας ως ποσοστό του μέσου εισοδήματος της ΕΕ μειώθηκε στο 69% (2016) ενώ είχε πλησιάσει το 90% στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Η Ελλάδα είναι σήμερα ανάμεσα στις επτά χώρες μέλη με κατά κεφαλή εισόδημα 30% χαμηλότερο από το μέσο όρο της Ένωσης (Λεττονία, Ουγγαρία, Πολωνία, Λιθουανία, Σλοβακία, Πορτογαλία). Με την εξαίρεση της Πορτογαλία όλες οι άλλες ανήκουν στην πρώην Αν. Ευρώπη και είναι σχετικά νεώτερες ως χώρες μέλη της ΕΕ. Και με τους αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη η διαδικασία απόκλισης θα συνεχίζεται.
Δεύτερον, η θέση της Ελλάδας είναι ακόμη χειρότερη εάν ληφθούν υπόψη ορισμένοι κρίσιμοι διαρθρωτικοί δείκτες. Πρώτα απόλα στο δείκτη ανταγωνστικότητας. Όπως έγραψε ο Λ. Παπαδήμος στις σελίδες αυτές “σύμφωνα με τους βασικούς δείκτες μέτρησης της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας, η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα σε εξαιρετικά δυσμενή θέση”.Ο δείκτης Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας κατατάσσει την Ελλάδα στην 87η θέση μεταξύ 137 χωρών που αξιολογούνται και στην τελευταία θέση μεταξύ των εικοσι-οκτώ κρατών μελών της Ένωσης. Γειτονικές χώρες όπως Τουρκία, Σερβία, Αλβανία, Κροατία έχουν υψηλότερη κατάταξη ανταγωνιστικότητας. Στο δείκτη καινοτομίας η Ελλάδα βρίσκεται στην 75η θέση μεταξύ των 137 χωρών και στην τελευταία μεταξύ των εικοσι-οκτώ κρατών της ΕΕ.
Τρίτον ,στο “Δείκτη Κοινωνικής Δικαιοσύνης” η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση των εικοσι-οκτώ κρατών μελών της Ένωσης, με το 35,6% του πληθυσμού να απειλείται με φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό και μόνο το 52% του εργατικού δυναμικού σε απασχόληση, ενώ η ανεργία των νέων ηλικίας 14-24 ετών φθάνει στο 47,3% , στην 28η, τελευταία θέση στην ΕΕ. Η Ελλάδα σύμφωνα με το Intergenerational Foundation κατέχει επίσης την τελευταία θέση στην Ένωση σε ότι αφορά τη “διαγενεακή δικαιοσύνη” (intergenerational fairness). Ακόμη η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τη χαμηλότερη επίδοση “ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς
Τέταρτον, σ’ ένα άλλο ευαίσθητο τομέα στον οποίο η Ελλάδα καταλαμβάνει τη χειρότερη επίδοση ανάμεσα στις εικοσι-οκτώ χώρες μέλη της Ένωσης είναι αυτός της απονομής δικαιοσύνης και ειδικότερα “στις μέρες που απαιτούνται για την εφαρμογή ενός συμβολαίου μέσω των δικαστηρίων” (time required to enforce a contract – days). Σύμφωνα με τη σχετική κατάταξη της Παγκόσμιας Τράπεζας, στην Ελλάδα απαιτούνται 1550 ημέρες, όταν το 2003 χρειάζονταν 819 ημέρες και στην Ένωση ( μ.ο.) 621 ημέρες. (Στη Βουλγαρία απαιτούνται 564 ημέρες, στην Αλβανία 525 ημέρες). Σε χειρότερη θέση από την Ελλάδα βρίσκεται το Αφγανιστάν (1642 ημέρες), η Guinea-Bissau (1785 ημέρες).
Πέμπτον , ακόμη πιο θλιβερη είναι η χειροτέρευση της θέσης της χώρας στην κατάταξή της στον δέικτη διαφθοράς. Συμφωνα με τα τελευταία στοιχεια, η Ελλάδα έχασε στο 2016 εντεκα ποσοστιαίες μονάδες στη γενική κατάταξη του σχετοκού δείκτη : από την 58η θέση το 2015 ‘επεσε στην 69η θέση και συγκαταλέγεται τώρα ανάμεσα στίς δύο περισσότεο διαεφθαρμνες χώρες μέλη της ΕΕ ( η άλλη ειναι η Βουλγαρία η οποία καταλαμβάνει την 75η θέση). Η έκταση της διαφθορας έχει οδηγήσει στην εκτίμηση ότι η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε μια «μετα-σοβιετικού τύπου ολιγαρχία» παρόμοια με αυτές της Ουκρανίας και Μολδαβίας
Έκτον, και βέβαια η Ελλάδα παραμένει πάντοτε μια ειδική περίπτωση χώρας μέλους λογω της αδυναμιών αποτελεσματικής λειτουργίας κράτους και διοίκησης. Για τους decision –makers της ευρωζώνης είναι ακατανόητο π.χ. το πώς και το γιατι η Ελλάδα άλλαξε εξι φορές μέσα στα τελευταί δεκα χρόνια-χρόνια της κρίσης- τον εκπρόσωπο της στο Euroworking Group( EWG) ενώ η Ολλάνδία λχ. μόνο μία φορά.
Υπάρχει ωστόσο ένας τομέας ωστόσο στον οποίο η Ελλάδα καταγράφει τις υψηλότερες επιδόσεις απ’ όλες τις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης: είναι ο τομέας των στρατιωτικών δαπανών. Σύμφωνα με στοιχεία του ΝΑΤΟ, οι στρατιωτικές δαπάνες στην Ελλάδα το 2017 έφθαναν στο 2,32% του ΑΕΠ έναντι 2,21% το 2014. Εμφανίζονται δηλαδή αυξημένες σε μια περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από αριστερή (υποτίθεται) κυβέρνηση. Οι δαπάνες αυτές είναι οι υψηλότερες ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες μέλη του ΝΑΟ και οι δεύτερες υψηλότερες συνολικά μετά τις ΗΠΑ (3,58%).
Ειναι επομένως δύσκολο για τη χώρα να επιστρέψει σε μια « κανονική κανονικότητα» . Πρέπει όμως να επιστρψει . Αλλά γι αυτό χρειάζεται καθολική αλλάγή σε επίπεδο πολιτικών δυνάμεων , ιδεών, προγράμματος. Η χώρα χρειάζεται ενα φιλόδοξο, καινοτόμο project που θα τη βγαζει από την πολυ-κρίση και την ανακυκλούμενη παρακμή ..