Το Ζαγόρι, ορεινή περιοχή της Ηπείρου, είναι ένας από τους γοητευτικότερους τόπους της Ελλάδας και της Ευρώπης. Ογκώδη βουνά, καθαρά ποτάμια, πυκνά δάση, φαράγγια, λιβάδια και αλπικές λίμνες διαμορφώνουν ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον, ενώ τα περίφημα σαρανταπέντε Ζαγοροχώρια αποτελούν μια εξαίρετη πολιτιστική κληρονομιά. Επιβλητικά φυσικά τοπία, πλούσια χλωρίδα και πανίδα, αλλά και περίτεχνα ανθρώπινα κατασκευάσματα ασκούν ιδιαίτερη έλξη. Ένας τεράστιος αρχιτεκτονικός πλούτος με πέτρινα γεφύρια, μονοπάτια με κατά τόπους λιθόστρωτα ή λιθόκτιστες σκάλες, επιβλητικά πέτρινα δημόσια κτήρια, ήτοι σχολεία, εκκλησίες, μοναστήρια, βρύσες, νερόμυλοι, ξενώνες, καθώς και κατοικίες, με λίθινες πλάκες στις στέγες.
Εδώ και μερικές δεκαετίες, η περιοχή γνωρίζει μια ποιοτική τουριστική ανάπτυξη, με έσοδα που επιτρέπουν συντήρηση παλιών και ανέγερση νέων, συμβατών με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, κατασκευών. Ο τόπος εμφανίζει θετική αναπτυξιακή πορεία, που φαίνεται να εξασφαλίζει την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική επιβίωσή του, σε αντίθεση με άλλες ελληνικές ορεινές περιοχές.
Η αναπτυξιακή στροφή στο Ζαγόρι δεν ήρθε αυτόματα ούτε οφείλεται σε κάποια τοπική κοινωνική δυναμική. Οι λιγοστοί κάτοικοι δεν είχαν τους πόρους αλλά ούτε και το ενδιαφέρον να κάνουν έργα για προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ο Εμφύλιος και η μετέπειτα μετανάστευση και αστυφιλία είχαν οδηγήσει σε δημογραφική και κοινωνική κατάρρευση. Η σπουδαία κληρονομιά κινδύνευε, ο τόπος έμοιαζε καταδικασμένος. Οι εναπομείνασες τοπικές κοινωνίες απαιτούσαν χρηματοδοτήσεις και δράσεις χωρίς περιορισμούς. Ευτυχώς, η λαίλαπα των «αναπτυξιακών» προτάσεων αναχαιτίσθηκε από κρατικές υπηρεσίες που προστάτευαν την αρχαιολογική και αρχιτεκτονική κληρονομιά, καθώς και από νέες νομοθεσίες για την προστασία της φύσης, βάσει ευρωπαϊκών κανόνων. Παράλληλα, ειδικές επιστημονικές ομάδες μελέτησαν και ανέδειξαν την αξία του τόπου. Παρά τις ισχυρές πιέσεις, ίσχυσαν οι απαγορεύσεις, π.χ. δεν επιτράπηκε να αντικατασταθούν με κεραμίδια οι λίθινες πλάκες στις στέγες των χωριών ή να θηρεύονται η αρκούδα και ο λύκος ως επιβλαβή άγρια ζώα.
Αν δεν είχαν επιβληθεί οι κανόνες, μεγάλο μέρος του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου θα είχε σήμερα χαθεί. Η διάσωση της κληρονομιάς ξύπνησε το ιδιωτικό κεφάλαιο και η μοιραία πορεία άλλαξε. Δεν χρειάσθηκαν μεγάλες τουριστικές υποδομές, αναπτύχθηκαν ήπιες δραστηριότητες, μικρές μονάδες συμβατές με τον χώρο, φυσιολατρικός και πολιτιστικός τουρισμός, πεζοπορία, ορειβασία, καγιάκ, παρατήρηση πανίδας, γνωριμία με μνημεία.
Αντίθετα όμως, άλλες αξιόλογες ελληνικές ορεινές περιοχές φθίνουν σήμερα, με τους πληθυσμούς τους να γερνάνε και να αραιώνουν. Σε μερικές, επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς μια αρπακτική ανάπτυξη, με θαλασσοδάνεια για εφήμερα πολυτελή ξενοδοχεία ή με εγκατάσταση κρατικοδίαιτων επιχειρήσεων. Η επένδυση σε κατασκευή πολλών δρόμων για εξυπηρέτηση των χωριών δεν απέδωσε. Η πολιτεία και οι τοπικές κοινωνίες δεν έριξαν το βάρος στην αυστηρή διατήρηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, με αποτέλεσμα πολλοί οικισμοί να φαίνονται λιγότερο γραφικοί στον απαιτητικό επισκέπτη. Έξοχες ορεινές περιοχές, όπως ο δυτικός νομός Γρεβενών, με εντυπωσιακό περιβάλλον και έκταση αντίστοιχη με το Ζαγόρι, δεν πέτυχαν βιώσιμη ανάπτυξη.
Στην εποχή μας, χάρη και στις δυνατότητες τηλεργασίας, τα βουνά γίνονται προνομιακός χώρος καλής ζωής. Προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα όχι μόνο για αναψυχή αλλά και για μόνιμη εγκατάσταση νέων εργαζομένων. Σε ορεινές περιοχές Αυστρίας, Ελβετίας κ.α. διαμένουν πολλά στελέχη επιχειρήσεων που εργάζονται εξ αποστάσεως. Απολαμβάνουν καθαρό περιβάλλον, ηρεμία, ποιότητα ζωής, γραφικότητα, καλαισθησία. Απαραίτητες προϋποθέσεις, οι άριστοι δρόμοι και τηλεπικοινωνίες, ικανοποιητικά δίκτυα ηλεκτρισμού και ύδρευσης, οικολογική διαχείριση απορριμμάτων. Επίσης, προηγμένη κοινωνική νοοτροπία, με διακριτικότητα, ανεκτικότητα, τήρηση κανονισμών, ισότιμη θέση των γυναικών καθώς και των μειονοτήτων. Η επιτυχία εγκατάστασης νέων κατοίκων και ανάπτυξης ποιοτικού τουρισμού έγκειται στην διαφύλαξη των πλεονεκτημάτων του ορεινού χώρου, με παράλληλη προσαρμογή σε σύγχρονες συνθήκες.
Πηγή: www.tovima.gr