Εδώ και χρόνια όλες οι προβλέψεις σχετικά με την ελληνική οικονομία αστοχούν. Διεθνείς οργανισμοί, ινστιτούτα, οικονομολόγοι, τράπεζες κοκ, απέτυχαν να προβλέψουν σωστά τις εξελίξεις γύρω από τα μεγέθη ανάπτυξης, ανεργίας, αποταμίευσης, επενδύσεων κλπ. Η αποτυχία είναι πλήρης, το αδιέξοδο ολοφάνερο και αυτό πρέπει να εξηγηθεί. Κάθε τρίμηνο γίνεται μάλιστα και …αναθεώρηση των αρχικών προβλέψεων για να διαπιστωθεί λίγο αργότερα ότι τα στοιχεία βγήκαν λάθος, οι προβλέψεις δεν επιβεβαιώνονται, τα αρχικά στοιχεία απέχουν δραματικά από τις επιδόσεις της πραγματικής οικονομίας. Το τί ακούγεται από τώρα για το 2017 (π.χ. ΑΕΠ, ελλείμματα, ανεργία) ξεπερνά κάθε φαντασία, «όλα τα σφάζουν κι όλα τα μαχαιρώνουν» οι προβλέψεις των ειδικών.
Όλα τα σενάρια, τα μοντέλα, οι θεωρίες παιγνίων, οι υποθέσεις εργασίας κι άλλα εντυπωσιακά εργαλεία των ειδικών δεν λειτουργούν. Ακούστηκε κι ένα δειλό «κάναμε λάθος π.χ. με τον πολλαπλασιαστή» εκ μέρους του ΔΝΤ, αλλά η ουσία είναι ότι τόσοι άνθρωποι, τόσες εργατοώρες, τόσες συσκέψεις, τόσες σελίδες, τόσα Μνημόνια, αποδείχτηκαν άχρηστα. Σαν να ήταν προβλέψεις εκλογικών αναμετρήσεων… Γεμίζουν τις σελίδες των εντύπων ή των ιστοσελίδων, καλύπτουν τον τηλεοπτικό χρόνο, φτιάχνουν τίτλους, προκαλούν πικρά, ταπεινωτικά σχόλια εδώ και στο εξωτερικό, αλλά η πραγματικότητα εξελίσσεται όπως αυτή ξέρει, εντελώς διαφορετικά. Η κοινωνία υφίσταται άμεσα τις σημαντικές επιπτώσεις των μέτρων, αλλά οι ειδικοί, ατάραχοι συνεχίζουν με τις υποθέσεις εργασίας, χωρίς συστολή, χωρίς αιδώ, και χωρίς επανόρθωση της πολιτικής. Ετσι, προβλέψεις για ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 3%, διαψεύστηκαν οικτρά αφού η ύφεση για το ίδιο έτος ήταν της ίδιας τάξης: η απόκλιση ήταν λοιπόν 6 μονάδες και στην εφταετία που πέρασε η συνολική μείωση του ΑΕΠ ξεπερνά το 25%, ενώ η μείωση του εισοδήματος ξεπερνά το 50%.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί τέτοια απόσταση ανάμεσα στις προβλέψεις και τα αποτελέσματα; Υπάρχουν πολλοί λόγοι, ας επιχειρήσουμε μια ταξινόμησή τους, πέρα από προσωποκεντρικές ή συνωμοσιολογικές θεωρίες.
-Ο πρωτόγνωρος, βαθύς και γενικός χαρακτήρας της κρίσης που ζούμε δεν είναι μετρήσιμος με τα συνήθη οικονομικο-μετρικά μοντέλα. Αυτά ισχύουν σε κανονικές περιόδους μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Άσε που κι αυτό δεν προσμετράται σωστά. Η αμηχανία σε διεθνές επίπεδο είναι εμφανής και η σκληρή εκλογική της αποτύπωση αλλάζει το σύστημα που ξέραμε μέχρι τώρα.
-Η διασύνδεση του εθνικού, του ευρωπαϊκού και του διεθνούς στοιχείου είναι πλέον έντονη, συνεπώς ο υπολογισμός των επιπτώσεων λόγω της παρεμβολής πολλών παραγόντων, (κυβερνήσεις, πρεσβείες, κοινοβούλα, κλπ) δεν είναι εύκολα μετρήσιμος. Φάσεις, χρόνος, επιδιώξεις, κοινοβουλευτική μηχανική, δεν συναρθρώνονται λειτουργικά.
-Οι επίσημοι θεσμικοί παίκτες (κράτη, διεθνείς οργανισμοί, κλπ, ) παρασύρονται από τους ισχυρούς ιδιωτικούς παράγοντες (κερδοσκοπικά ταμεία, ελεγχόμενα ινστιτούτα, επενδυτές, χρηματιστήρια, τράπεζες) και αφήνουν πολλά περιθώρια ερμηνείας ανοιχτά, με απογοητευτικό αποτέλεσμα. Ολοι είχαν πει τα πάντα, δηλαδή τίποτε. Ούτε αρμοδιότητα υπάρχει, ούτε αναλογικότητα. Χύμα, με στυγνή γραφειοκρατική αντίληψη, να περνά ο χρόνος δηλαδή, μέχρι την άλλη δόση και την νέα φάση υπερφορολόγησης. Κι όποιος αντέξει.
-Η έλλειψη υποχρέωσης για διόρθωση πολιτικής εκ μέρους των διεθνών οργανισμών που αποτυγχάνουν να προβλέψουν σωστά, οδηγεί σε χαλαρότητα, σε παίγνια εντυπώσεων, σε απάλειψη της ευθύνης, σε αλλαγή στελεχών, σε επανάληψη της ρουτίνας, τελικά στο «στρίβειν δια του αρραβώνος». Η νύφη όμως πληρώνει για τα πάντα και οι ελληνικές αρχές βρίσκονται μονίμως υπό έλεγχο και εποπτεία, αφού φορτώνονται την κακή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που δέχτηκαν, γνωρίζοντας όμως ότι όντως είναι ανεφάρμοστες στα σημερινά δεδομένα. Ποιός αξιολογεί ποιόν;
-Η μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στην επίσημη πολιτική και στην πραγματική οικονομία οδηγεί σε χάος αριθμητικό, κοινωνιολογικό, οικονομικό, πολιτικό. Δεν υπάρχει μια αλλά πολλές παράλληλες οικονομίες στην Ελλάδα κι αυτό ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε οι δανειστές θέλουν να το παραδεχτούν. Παίζουν όλοι με τις λέξεις, πλασάροντας νεολογισμούς, φτιάχνοντας νέους όρους, εισάγοντας εργαλειοθήκες, δηλώνοντας ό,τιδήποτε σκεφτούν για το χρέος, το έλλειμμα, την ανεργία, τις επενδύσεις, υπό το άγχος της επικαιρότητας, ξεχνώντας ότι η οικονομία εκδικείται.
-Ο άδηλος πολιτικός ρόλος των ισχυρών παικτών που ελέγχουν τους διεθνείς οργανισμούς είναι κρίσιμος. Μια πολιτική αλλαγή σε μια μεγάλη χώρα (ΗΠΑ) αλλάζει την πολιτική του διεθνούς οργανισμού που επηρεάζει, με αποτέλεσμα από τη μια μέρα στην άλλη αυτός να ωθεί σε δημόσιες επενδύσεις, εκεί που ήταν επί δεκαετίες υπέρμαχος της λιτότητας. Τα πάντα ρει, αλλά η κατεύθυνση του ρού έχει σημασία.
Τί μπορεί να γίνει; Υπάρχει λύση πέρα από τις κομματικές αλληλοκατηγορίες, τα υπονούμενα, τους τακτικισμούς; Οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας και τα προβλήματα της διοίκησης μας είναι γνωστά. Μια μέθοδος είναι αποτελεσματική, αυτή που διασφαλίζει την συνοχή της δημόσιας πολιτικής. Αυτό σημαίνει ότι σε διεπιστημονική βάση και με ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά, μια επιτελική ομάδα πρέπει να εργαστεί με στόχο τη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής, με βάση τις αρχές της συνοχής, του συντονισμό και της συμπληρωματικότητας των δράσεων. Χρεαζόμαστε μια ομάδα «ελληνικής στρατηγικής». Δημόσιος, ιδιωτικός και κοινωνικός τομέας σε πλήρη συνεργασία με όλους τους επιστημονικούς κλάδους θα συνεργάζονται σταθερά για τη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής ανά τομέα δράσης. Αυτονόητο είναι ότι η ομάδα αυτή δεν θα είναι ένα ακόμα γραφειοκρατικό μόρφωμα, ότι θα λειτουργεί ανεξάρτητα από κόμματα και κυβερνήσεις και ότι θα έχει ως υπεύθυνο έλληνα επιστήμονα υψηλού κύρους και διεθνούς εμβέλειας. Η αξιοκρατία στην πράξη για έμπρακτη διερεύνηση διεξόδου από την κρίση, με εθνική και ευρωπαϊκή προοπτική για βιώσιμη ανάπτυξη.
Επιστήμονες έχουμε πολλούς και ικανούς, μέσα κι έξω από τη χώρα, βούληση για εθνικό σχεδιασμό έχουμε;