Τα ευρήματα έρευνας για τους νέους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έγινε από το Ινστιτούτο YouGov μετά από ανάθεση του Ιδρύματος TUI, σε συνδυασμό με την δυναμική της εξέλιξης και τις επιπτώσεις της στην βιωνόμενη πραγματικότητα οδηγούν σε πολύ ανησυχητικά συμπεράσματα σε σχέση με το μέλλον και τις γενιές, που «έρχονται».
Παράλληλα αναδεικνύουν την κυρίαρχη οπτική της λειτουργίας και λήψης αποφάσεων από το πολιτικό σύστημα, οι οποίες δεσμεύουν το μέλλον, με σημείο αναφοράς τον βιολογικό χρόνο, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η διαγενεακή ευθύνη και η βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και του φυσικού περιβάλλοντος.
Η βιωνόμενη από την νέα γενιά πραγματικότητα και οι επιπτώσεις της στην προοπτική του χρόνου είναι αποκαλυπτικές παράμετροι της ακολουθούμενης πορείας προς το μέλλον, ενώ παράλληλα τεκμηριώνουν την γνώμη των νέων ανθρώπων για την πολιτική και την δημοκρατική λειτουργία, όπως διεκπεραιώνονται στις σύγχρονες κοινωνίες.
Στο τέλος Ιουνίου 2025 σύμφωνα με το πρόγραμμα Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στην Μεσόγειο ήταν 26 βαθμοί Κελσίου, δηλαδή 3 βαθμοί πάνω από την θερμοκρασία της αντίστοιχης περιόδου από το 1991 έως το 2020.
Οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν τον θάνατο σε πολλά είδη στην Μεσόγειο, που δεν μπορούν να μεταβούν σε πιο κρύα νερά, όπως είναι τα κοράλλια. Ακόμη και ο καιρός επηρεάζεται από την θερμοκρασιακή άνοδο στις θάλασσες, διότι αυτή η θερμότητα μετά απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και μπορεί να προκληθούν ακραία καιρικά φαινόμενα με πολύ αρνητικές και υψηλού κόστους παρενέργειες, όπως είναι οι πλημμύρες.
Σύμφωνα δε με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση World Wildlife Fund (Παγκόσμιο Ταμείο για την Φύση, WWF) η άνοδος της θερμοκρασίας στην Μεσόγειο είναι 5 φορές πιο γρήγορη από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ουσιαστικά η σημερινή νέα γενιά και οι επόμενες θα «κληρονομήσουν» δύσκολα βιώσιμες συνθήκες το λιγότερο. Και όμως η πολιτική διαχείριση της πορείας προς το μέλλον δεν ενεργοποιείται για την άρση των γενεσιουργών αιτίων αυτής της προοπτικής.
Προβλήματα βέβαια δεν καταγράφονται μόνο στην Μεσόγειο και δεν περιορίζονται στις επιπτώσεις της θερμοκρασιακής ανόδου των θαλασσών στην βιωνόμενη πραγματικότητα, τα οποία θα αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερη ένταση σε βάθος χρόνου, εάν δεν αντιμετωπισθούν τα γενεσιουργά αίτια.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ΟΟΣΑ (Organisation for Economic Cooperation and Development, OECD) τα τελευταία 120 χρόνια οι περιοχές, που πλήττονται από ξηρασία, έχουν διπλασιασθεί. Το 40% των εδαφών σε παγκόσμιο επίπεδο το χρονικό διάστημα 2000 έως 2020 είχαν εντονότερες περιόδους ξηρασίας σε σύγκριση με την 50ετία 1950 έως 2000.
Πρέπει δε να αναφερθεί, ότι η ξηρασία είναι η αιτία για το 34% των θανάτων λόγω φυσικών καταστροφών και οφείλεται στην κλιματική αλλαγή κατά κύριο λόγο, η οποία βέβαια είναι προϊόν της ανθρώπινης δραστηριότητας στο πλαίσιο του συστήματος οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Είναι δε σαφές, ότι οι ξηρασίες πλήττουν πολύ άσχημα την γεωργία και γενικότερα τον οικονομικό τομέα.
Οι συνθήκες διακινδύνευσης δεν οφείλονται μόνο στις επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας στις θάλασσες και ιδιαιτέρως στην Μεσόγειο ούτε και στην ξηρασία και στην σταδιακή εξάντληση των φυσικών πόρων.
Η νέα γενιά και όχι μόνο αυτή, αντιμετωπίζει κινδύνους, οι οποίοι δεν είναι απότοκοι της κλιματικής αλλαγής, αλλά σχετίζονται και με την ανθρώπινη λειτουργία και την διαμόρφωση των συνθηκών ζωής στην προοπτική του χρόνου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι προϋποθέσεις, που πρέπει να πληρούνται για την οικοδόμηση βιώσιμης πορείας.
Για παράδειγμα λόγω της υπερβολικά υψηλής θερμοκρασίας στις αρχές Ιουλίου 2025 τέθηκαν εκτός λειτουργίας πυρηνικοί αντιδραστήρες στην Νότια Γαλλία, διότι είχαν υπερθερμανθεί και τα νερά, που είναι απαραίτητα για την θερμική αποσυμπίεση στους αντιδραστήρες. Το ίδιο έγινε και στην Ελβετία.
Εύλογα τίθεται το ερώτημα, γιατί συνεχίζεται και διευρύνεται η παραγωγή και χρήση πυρηνικής ενέργειας και δεν αξιοποιούνται οι δυνατότητες των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάλιστα χαρακτήρισε την πυρηνική ενέργεια καθαρή ενέργεια. Αυτό δείχνει τον προσανατολισμό και τους στόχους, που υπηρετεί η πολιτική διαχείριση της εξέλιξης, οι οποίοι δεν υπηρετούν το ανθρώπινο συμφέρον.
Οπότε είναι ερμηνεύσιμα τα ευρήματα της έρευνας «Junges Europa», που πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο YouGov για λογαριασμό του Ιδρύματος TUI στην Ευρώπη σε δείγμα 6.703 νέων ηλικίας 16 έως 26 ετών τον Απρίλιο και τον Μάϊο του 2025.
Το 39% των ερωτηθέντων θεωρεί, ότι ο τρόπος λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πολύ δημοκρατικός. Μπορεί τα δυο τρίτα να βλέπουν θετικά την συμμετοχή της χώρας τους στην ΕΕ, αλλά το 51% θεωρεί, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση «είναι μια καλή ιδέα, που όμως δεν προωθείται σωστά». Το 53% πιστεύει, ότι η ΕΕ ασχολείται συχνά με «μικροπράγματα».
Δεν είναι τυχαίο, ότι στο γεωπολιτικό πεδίο οι νέοι εμπιστεύονται την ΕΕ πολύ λίγο. Μόνο το 42% κατατάσσει την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 4 ισχυρότερες γεωπολιτικές δυνάμεις μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με 83%, την Κίνα με 75% και την Ρωσία με 57%. Επίσης είναι σκεπτικοί σε σχέση με τις μεταναστευτικές ροές. Το 2021 το 26% θεωρούσε, ότι οι μεταναστευτικές ροές θα έπρεπε να περιορισθούν, ενώ το 2025 το ποσοστό είναι 38%. Το 33% δεν εκφράζει γνώμη.
Ως προς την πολιτική τοποθέτηση το 19% των ερωτηθέντων αυτοπροσδιορίζεται στα δεξιά του κέντρου, το 33% στο κέντρο και το 32% αριστερά του κέντρου. Το 16% δεν τοποθετείται.
Τα ευρήματα της έρευνας ιδιαιτέρως για την Ελλάδα έχουν πολύ ενδιαφέρον και είναι αποκαλυπτικά τόσο για την δημοκρατική λειτουργία όσο και για το πολιτικό σύστημα. Το 62% των ερωτηθέντων θεωρούν, ότι η δημοκρατία απειλείται, το 13% δεν γνωρίζει, αν η δημοκρατία απειλείται και το 15% θεωρεί, ότι δεν απειλείται.
Ως προς την γνώμη των νέων για το πολιτικό σύστημα το 37% θεωρεί, ότι δεν λειτουργεί με επάρκεια, το 34% ότι δεν λειτουργεί καθόλου, το 17% ότι λειτουργεί με επάρκεια, το 4% ότι δεν αμφιβάλλει για την λειτουργία του και το 8% ότι δεν γνωρίζει.
Τόσο η βιωνόμενη πραγματικότητα από τους νέους όσο και η γνώμη τους για την λειτουργία του πολιτικού συστήματος σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο δεν προκαλούν αισιοδοξία για την προοπτική, που είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον. Ελπίδα θα μπορούσαν να δώσουν η αμφισβήτηση της υφιστάμενης λειτουργίας του πολιτικού συστήματος σε σχέση με το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον με στόχο τον επαναπροσανατολισμό του και η θετική αξιολόγηση και στάση της νέας γενιάς σε σχέση με την δημοκρατία.
Όμως για να δρομολογηθεί η αναγκαία επανεκκίνηση είναι βασική προϋπόθεση η ενεργοποίηση των νέων ως συλλογικών υποκειμένων στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών και η δημιουργία κοινωνικών κινημάτων, τα οποία θα προσδώσουν δυναμική στην κοινωνική δραστηριοποίηση και θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη δημοκρατικού διαλόγου τόσο στις τοπικές κοινωνίες όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο ανάλογων διαστάσεων δικτύων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
Με αυτό τον τρόπο θα αποκτήσει και η δημοκρατική λειτουργία ουσιαστικό περιεχόμενο με την συμμετοχή και των νέων στον σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον στο πλαίσιο θεσμοθετημένων διαδικασιών διαλόγου με το πολιτικό σύστημα τόσο στο επίπεδο διακυβέρνησης όσο και στο επίπεδο της αντιπολίτευσης.
Πρέπει όμως να πληρούνται δυο ζωτικής σημασίας προϋποθέσεις. Πρώτον η επιστημονική κοινότητα να συμβάλλει για την πολυδιάστατη και σε βάθος ενημέρωση των νέων σε σχέση με την σύγχρονη πολύπλοκη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα και δεύτερον οι πολίτες και ιδιαιτέρως οι νέοι να λειτουργούν ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα, που αξιοποιούν τον ορθολογισμό και όχι ως καταναλωτές σε μαζοποιημένες κοινωνίες, στις οποίες κυριαρχεί η οπτική της κοινωνίας του θεάματος (νόημα στην ζωή προσδίδει το θέαμα και η εντύπωση, που προκαλεί). Σίγουρα είναι μια δύσκολη εξίσωση.