Ένα πολιτικό σύστημα τοξικό, πολωτικό και στείρο μπορεί να γίνει αιτία διαφόρων δεινών σε μια χώρα. Οι πλέον επικίνδυνες επιπτώσεις εκδηλώνονται όμως στο πεδίο της εθνικής ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής. Αυτή είναι μια χρήσιμη υπόμνηση καθώς η σημερινή πολιτική ατμόσφαιρα είναι εμφανώς τοξική και δηλητηριώδης. Υπάρχουν δύο τουλάχιστον τρόποι που η στείρα πολιτική διαμάχη μπορεί να υποσκάψει την εθνική πορεία. Ο πρώτος είναι να προκαλεί συνεχή ένταση και ανησυχία περί τα «εθνικά ζητήματα» δημιουργώντας ένα περιβάλλον αδικαιολόγητου στρες στα κέντρα και στους ανθρώπους που διαμορφώνουν την εξωτερική και αμυντική πολιτική της χώρας. Σε τέτοιο κλίμα, η λήψη λάθος αποφάσεων γίνεται πιθανότερη. Ο δεύτερος τρόπος είναι να εμποδίζει την εγρήγορση σε μεταβατικές περιόδους, όταν η χώρα καλείται να αναπροσανατολίσει την εθνική της πορεία προσαρμοζόμενη στα νέα γεωπολιτικά περιβάλλοντα που έχουν δημιουργηθεί.

Δυστυχώς, στη σημερινή κρίσιμη διεθνή καμπή, εκδηλώνονται και οι δύο τρόποι αρνητικής επίδρασης του κομματικού ανταγωνισμού στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της χώρας. Ο πρώτος τρόπος καταφεύγει στην εθνικιστική δημαγωγία παρουσιάζοντας μια χώρα περικυκλωμένη, ενδεή και αδύναμη. Καταγγέλλει την πολιτική των «ήρεμων νερών» ως ενδοτική ενώ το συγκεκριμένο «δια ταύτα» των καταγγελιών είναι συνήθως ή τετριμμένο ή τυχοδιωκτικό και επομένως ανώφελο. Το χειρότερο όμως είναι ότι η κριτική αυτή αναμοχλεύει όλα τα σύνδρομα του φοβικού και εσωστρεφούς εθνικισμού που παραδοσιακά ενδημεί στην ελληνική κοινωνία. Εκμεταλλεύεται γνωστά στερεότυπα που κυκλοφορούν σχεδόν αυθορμήτως - και όχι μόνο από εθνικιστές ή «τουρκοφάγους» σχολιαστές. Προβάλλει μια σχιζοφρενική αντίληψη για την Ελλάδα που εναλλάσσεται μεταξύ αδυναμίας και αλαζονείας. Πότε χώρα Ψωροκώσταινα, πότε ανεξήγητα ισχυρή, τόσο ώστε να κατηγορείται γιατί δεν επιβάλει τη θέλησή της έναντι εμφανώς ισχυρών παικτών ή πολύπλοκων διεθνών συσχετισμών. Επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο αλλά κρύβει από την κοινωνία ότι η εφαρμογή του θα έδειχνε πως πολλά από αυτά που θεωρούμε «δικά μας», δηλαδή αυτονόητα κυριαρχικά μας δικαιώματα, δεν ισχύουν, είναι στη φαντασία μας. Αναπαράγει την παλαιά αυτο-εικόνα της «γέφυρας» μεταξύ Δύσης-Ανατολής σε έναν Κόσμο τόσο αλληλεξαρτημένο που η έννοια έχει χάσει το περιεχόμενό της. Κλαυθμηρίζει γιατί είμαστε «δεδομένοι» αντί να ασκούμε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, επικαλείται μάλιστα τον Κωνσταντίνο Καραμανλή ξεχνώντας όμως την αφετηριακή ρήση «ανήκουμε στη Δύση». Παρακάμπτει έτσι το ιστορικό πόρισμα ότι η «δεδομένη» θέση μας στην Ευρώπη/Δύση ήταν ο δυναμικός παράγοντας της εθνικής μας εξέλιξης στον νεωτερικό Κόσμο, και εγγύηση σήμερα της εθνικής μας ακεραιότητας.

Οι πολιτικοί φορείς που αναμοχλεύουν αυτή την κριτική είναι γνωστοί. Εξωτερικά, το μεγαλύτερο μέρος των αριστεροδεξιών αντιπολιτεύσεων, εσωτερικά στη ΝΔ, οι «πρώην» ή οι νυν επίδοξοι «δελφίνοι». Οι κυβερνητικοί αρμόδιοι απαντούν ότι τα «ήρεμα νερά» δεν εμπόδισαν ουσιαστικές ενέργειες όπως π.χ. ο εξοπλισμός της χώρας, τα θαλάσσια πάρκα, τον χάρτη θαλάσσιων ζωνών, κλπ. Αυτή ωστόσο είναι μια διελκυστίνδα εγκλωβισμένη στο παρελθόν, θα εναλλάσσονται περίοδοι ήρεμων νερών και εντάσεων, με την προοπτική του Δικαστηρίου της Χάγης ουσιαστικά ακυρωμένη, με αποτέλεσμα είτε την τελετουργική διακήρυξη κυριαρχίας που αποδυναμώνεται αφού δεν ασκείται επί χρόνια, είτε τον διαρκή κίνδυνο θερμού επεισοδίου. Η πολιτική της αδράνειας και της ακινησίας στο Κυπριακό το οποίο έχει φτάσει στα όρια της διχοτόμησης, θα έπρεπε να μάς έχει διδάξει.

Κυρίως όμως είναι μια αντιπαράθεση που χάνει βαθμιαία την επαφή με τις νέες πραγματικότητες που αναδύονται στον Κόσμο, στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Εδώ λοιπόν ανακύπτει ο δεύτερος τρόπο που ο πολιτικαντισμός και η δημαγωγία υπονομεύουν την εθνική πολιτική. Μπλοκάρει την επεξεργασία μιας νέας εθνικής στρατηγικής στον νέο κόσμο που διαμορφώνεται, και ειδικά απέναντι στην Τουρκία. Το νέο περιβάλλον προκύπτει από την διαίρεση της Δύσης, τη διάσταση ΗΠΑ-Ευρώπης, γεγονός που ξεπερνά την όποια διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ. Σημαίνει αυτό ότι η «Ευρώπη» θα βαδίσει νομοτελειακά στο δύσβατο μονοπάτι που λέγεται «στρατηγική αυτονομία»; Όχι, υπάρχει πάντα η αντίθετη πιθανότητα της ιστορικής παρακμής - μια μάζωξη ανίσχυρων μικρομεσαίων κρατιδίων, έκθετων στη χλεύη ενός Τραμπ και τις απειλές ενός Πούτιν. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι ιστορικά όταν γίνονται απτές οι γεωπολιτικές απειλές και ορισμένοι οι αντίπαλοι, επιταχύνονται αποφάσεις που αλλιώς θα χρειάζονταν δεκαετίες. Σε τέτοια φάση βρίσκεται η Ευρώπη μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, την πολεμική έκρηξη στη Μέση Ανατολή και την απόσυρση της αμερικανικής ομπρέλας. Η Ελλάδα έχει κάθε συμφέρον να πρωτοστατήσει στη διαμόρφωση της Ευρώπης ως ενιαίας γεωπολιτικής και στρατιωτικής οντότητας – και έκανε καλά να συμμετάσχει στο SAFE διορθώνοντας προηγούμενους δισταγμούς. Η διαδικασία γεωπολιτικής σύγκλισης θα γίνει μάλλον με διακρατικές πρωτοβουλίες και συνεργασίες των εκάστοτε «προθύμων», παρά με τις αργόσυρτες κοινοτικές διαδικασίες - ή καλυτέρα, παράλληλα με αυτές. Η εξέλιξη στην Ουκρανία και η νέα κατάσταση στη Μέση Ανατολή αποτελούν τις δύο εστίες στις οποίες εξ ανάγκης θα επικεντρωθούν οι γεωπολιτικές ανησυχίες και πρωτοβουλίες της Ευρώπης, γιατί εκδηλώνονται στα σύνορά της, ή  ακριβέστερα, θα ορίσουν τα σύνορά της. Η πρώτη εστία αφορά περισσότερο τη Γερμανία, την Πολωνία και τις βόρειες χώρες, η δεύτερη, τη Γαλλία και όλες τις μεσογειακές χώρες. Αμφότερες δε οι εστίες περικλείουν λεπτές ισορροπίες, συμπόρευσης αλλά και διαφοροποίησης, μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης όπως ήδη βλέπουμε.

Αν η Ευρώπη ήταν ενιαίο Κράτος θα λέγαμε ότι η ιστορική συγκυρία την καλεί να οριοθετήσει, να διασφαλίσει και να ρυθμίσει τα σύνορά της στις δύο αυτές περιοχές διαπραγματευόμενη με τις όμορες χώρες. Αλλά η Ευρώπη δεν είναι ενιαίο Κράτος. Σύμφωνοι. Έχει εισέλθει όμως σε μια ιστορική διαδικασία γεωπολιτικής και στρατιωτικής σύγκλισης, γεγονός που καλλιεργεί βαθμιαία μια αντίληψη «κρατικότητας». Αν η τάση παγιωθεί, τότε και τα κράτη-μέλη, και οι πολίτες, και κυρίως τα άλλα κράτη, θα προκαταλάβουν την έκβαση και θα την αντιμετωπίζουν ως γεωπολιτική δύναμη εν τω γίγνεσθαι πολύ πριν η ίδια φτάσει σε επαρκές επίπεδο ενοποίησης. Σε αυτό το νέο πλαίσιο θα πρέπει να επανατοποθετηθεί η εθνική στρατηγική και οι αντίστοιχες νοοτροπίες. Η Ελλάδα θα πρέπει να συμμετάσχει και να συνδιαμορφώσει στο μέτρο του μεγέθους της αυτή την εν τω γίγνεσθαι «κρατικότητα» της Ευρώπης, πρωτίστως στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.  Όλα τα μείζονα ζητήματα που συζητάμε, οι πόλεμοι, η κλιματική κρίση, οι μεταναστεύσεις, οι οριοθετήσεις των θαλασσίων συνόρων, αποτελούν δυνάμει όψεις αυτής της ευρωπαϊκής «κρατικότητας» στην περιοχή μας. Θα μπορούσαν έτσι να μάς ανοίξουν ανάλογα πεδία πρωτοβουλιών. Η Ελλάδα δεν είναι πια μόνο μέλος της Ευρώπης του Μάαστριχτ, δηλαδή μιας οικονομικής νομισματικής ένωσης. Συμμετέχει στη σχηματιζόμενη Γεωπολιτική Ευρώπη που ως ιστορικό εγχείρημα μπορεί να πετύχει ή να μην πετύχει. Σε κάθε περίπτωση, είναι το καλύτερο στοίχημα που έχουμε να παίξουμε.

Πηγή: www.tanea.gr