Γνώρισα τον Τάκη πριν μερικά χρόνια, τότε που καταβάλλονταν για πολλοστή φορά προσπάθειες από πολλές μεριές, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη (ΠΑΣΟΚ), «το Ποτάμι» και τους ΜΕΤΑρρυθμιστές της Αριστεράς του Σπύρου Λυκούδη καθώς και από άλλα σημαντικού κύρους ανένταχτα άτομα από τον χώρο του πολιτικού Κέντρου και της Σοσιαλδημοκρατίας, ας πούμε συμβατικά και γενικά της Κεντροαριστεράς για την ανασυγκρότησής της και τη δημιουργία νέου πολιτικού φορέα. Ο Τάκης ήταν ενεργός και ένθερμος υποστηριχτής της ιδέας, ιδιαίτερα ως στέλεχος της Κίνησης Πολιτών για τη Σοσιαλδημοκρατία. Δεν χρειάζονται λεπτομέρειες επ’ αυτού καθόσον τα γεγονότα είναι αρκούντως γνωστά στο χώρο αυτό, όπως και τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν σε μια ακόμα ευγενή προσπάθεια χωρίς τελικό θετικό αποτέλεσμα, παρά τις εξαιρετικές και προοδευτικές θέσεις ενός συνολικού, κοινού προγράμματος διακυβέρνησης που έγινε δυνατό να συγκροτηθεί με την άοκνη προσφορά και συμμετοχή εξαιρετικών επιστημόνων και ειδικών.
Δημοκρατικός, ευρωπαϊστής, επίμονος, δραστήριος, διορατικός, μαχητής των ιδεών και απόψεων που υπεράσπιζε ο Τάκης ήταν ιδαίτερα αγαπητός και τύγχανε μεγάλου σεβασμού. Πάντα πρόθυμος να αναζητά «κοινό έδαφος» ως δεύτερη φύση του, ίσως λόγω της μακράς θητείας του ως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του οργάνου όπου κατ’ εξοχήν εδράζεται ως «δόγμα» και πρακτική η «κοινοτική μέθοδος». Θα ισχυριζόμουνα μάλιστα ότι αποτελεί την οργανωτική και θεσμική ενσάρκωση της μεθόδου αυτής στην ΕΕ. Ήτοι, της μεθόδου λειτουργίας της Ευρωπαϊκής΄Ενωσης που οδηγεί σε συναινέσεις, σε αναπόφευκτους και αμοιβαίους συμβιβασμούς μεταξύ των κρατών - μελών σε χτυπητή αντίθεση με διακυβερνητικές μεθόδους οι οποίες ενδέχεται σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι αναγκαίες αλλά στις οποίες συνήθως καταφεύγουν κράτη-μέλη που ελάχιστο ενθουσιασμό τρέφουν για την περαιτέρω πολιτική, οικονομική κ.τ.λ. ενοποίηση και ολοκλήρωση της Ένωσης. Στην ουσία παρακωλύουν συστηματικά κάθε βήμα προς τα εμπρός.
Η μετά θάνατον έκδοση βιβλίου που φέρει τον τίτλο Η καρδιά της Ευρώπης, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από τη Βασική Ιστορική Βιβλιοθήκη της «Εστίας» (Αθήνα, 2021) αποτελεί εξαιρετική ιδέα αλλά και επίτευγμα σημαντικό καθόσον ο συγγραφέας δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του. Το εξηγούν με σχετικό τους σημείωμα οι Νίκος Καραπιδάκης και Κώστας Κωστής, οι διευθυντές της σειράς, καθώς και η Επιμελήτρια της έκδοσης Άννα Κερώση που έχει κάνει εξαιρετική δουλειά. Την έκδοση προλογίζει ο Νικηφόρος Διαμαντούρος, τακτικό μέλος πλέον της Ακαδημίας Αθηνών, ο οποίος έχει διατελέσει Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής για μια ολόκληρη δεκαετία (2003-2013) επί δυο συνεχείς θητείες. Τιμάται, έτσι, η μνήμη του Τάκη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ο Αναστόπουλος, που είχε σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα και το Στρασβούγο, συμμετείχε στη διαπραγματευτική ομάδα ένταξης της Ελλάδος στην τότε ΕΟΚ και από το 1982 επί τρεις δεκαετίες υπηρέτησε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission) σε διάφορες θέσεις ευθύνης. Αυτό που τον ξεχωρίζει από άλλες περιπτώσεις είναι οι οξυδερκείς παρατηρήσεις του καθώς και οι απόψεις του για το ρόλο, παρελθόντα, παρόντα και δυνητικό της Επιτροπής «εμβληματικό θεσμό και οιωνεί ατμομηχανή του όλου εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», όπως γράφει ο Διαμαντούρος στον πρόλογο του βιβλίου. Απ’ αυτήν την άποψη ο Αναστόπουλος μας προσφέρει μια πολύτιμη «εκ των ένδον» οπτική γωνία για τη λειτουργία της Επιτροπής, ως διαρκή παρακαταθήκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρούσε τον εαυτό του ως δημόσιο λειτουργό κι όχι απλώς ένα δημόσιο υπάλληλο ενός κοινοτικού οργάνου.
Χρειάζεται επ’ ευκαρία να σημειώσω παρενθετικά ότι δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε την ευγνωμοσύνη που οφείλουμε ως χώρα και ως Ευρωπαίοι πολίτες στον πρόεδρο της Επιτροπής Jean- Claude Juncker (2014-2019). Είχε να αντιμετωπίσει τη σχεδιασμένη από την κυβέρνηση των φαιοκκόκινων εθνολαϊκιστών των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ των Τσίπρα –Καμμένου και της παλαιοσταλινικής ηγεσίας της για ρήξη με την ΕΕ και την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη. Με μεγάλο πείσμα και επιμονή, ένας Ευρωπαίος που αγαπούσε πολύ τη χώρα μας και δεν μπορούσε να διανοηθεί την ΕΕ χωρίς αυτήν, κατάφερε να αποκρούσει με επιτυχία και ως αρωγός των χωρών που στήριξαν τη χώρα μας, κυρίως της χώρας του «Ολλανδρέου», κάθε προσπάθεια για Grexit. Δυστυχώς, η κυβέρνηση του κ. Κ. Μητσοτάκη δεν έχει αναλάβει την απαιτούμενη για λόγους εθνικής αυτιογνωσίας διερεύνηση των σχεδίων και πεπραγμένων της κυβέρνησης των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κατά το εφιαλτικό Α’ εξάμηνο του 2015. Η χώρα οδηγείτο με Σχέδιο σε σύγκρουση και ρήξη με την ΕΕ και την έξοδο από την Ευρωζώνη που κατά πάσα πιθανότητα θα συνεπαγόταν και την έξοδο από την ΕΕ. Επιδίωξε, ευτυχώς τελικά χωρίς επιτυχία να αποκόψει τη χώρα από τις οικονομικές, πολιτικές και αμυντικές της συμμαχίες στη Δύση, που της είχαν εξασφαλίσει ευημερία, ασφάλεια, γεωπολιτική αναβάθμιση. Σώθηκε την ύστατη ώρα με τη διαβόητη Τσιπρική kolotoumba και κυρίως χάρις σε όσους φίλους της χώρας στήριζαν ακόμα την παραμονή της στην ΕΕ και φυσικά χάρις στην εθνικά υπεύθυνη θέση των δημοκρατικών κομμάτων της αντιπολίτευσης. Όταν οι ευρωπαϊστές στη χώρα αυτή συζητούν για την Ευρώπη και το μέλλον της δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούν το πόσο καθυβρίστηκαν και λοιθωρήθκαν από τή συμμαχία του φασίζοντος φαιοκόκκινου λαϊκισμού μολονότι οι τότε κυβερνώντες έγλυψαν τελικά μετά μανίας εκεί που έφτυναν χωρίς κανένα πρόβλημα, χωρίς αιδώ, χωρίς οιαδήποτε αξιόπιστη παραδοχή της εγκληματικής για τα εθνικά συνμφέροντα πολιτικής τους. Φυσικά, συνεχίζουν απρόητοι και ως αντιπολίτευση. Μάλιστα, απειλούν ασύστολα και ανενδείαστα με «καλύτερες» επιδόσεις τη «δεύτερη φορά».
Τα ανωτέρω κάνουν το βιβλίο του Τάκη ακόμα πιο πολύτιμο ως μόνο ως μέγιστιο ιστορικό βοήθημα αλλά και ως παρούσα αξία. Ως αναφορά στο τι ακριβώς διακυβεύεται. Το βιβλίο χωρίζεται κυρίως σε πέντε ενδιαφέροντα και μεστά επιχειρημάτων Κεφάλαια σχετικά με την ιστορία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, την πορεία της από τη σκοπιά της διαδοχής κρίσεων, την Επιτροπή ως πολιτικό σύστημα (από τα καλύτερα Κεφάλαια του βιβλίου) τη διαδικασία διαμόρφωσης των ευρωπαϊκών πολιτικών, το προσωπικό της Επιτροπής. Ένα έκτο Κεφάλαιο δεν είναι παρά λίγες σελίδες με ορισμένα άκρως σημαντικά συμπεράσματα του Αναστόπουλου. Είναι προφανές ότι σαφώς συγκαταλέγει τον εαυτό του μεταξύ εκείνων που θεωρούν ότι οι κρίσεις στην Ένωση, μπορούν, υπό ορισμένους όρους, να αποτελέσουν «ευκαιρία» για νέα προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Συνέβη πολλάκις στο παρελθόν. Το Κεφάλαιο αυτό φέρει τον εύλογο τίτλο «Σταυροδρόμι ή Αδιέξοδο;». Ο Τάκης ήταν ταγμένος με την αισιόδοξη προοπτική της Ένωσης. Ο πρόωρος θάνατός του μας στέρησε από περισσότερες και πιο επεξεργασμένεις σκέψεις και απόψεις του για το μέλλον της Ένωσης.
Δεν έχει νόημα να αναφερθούν περισσότερα για το περιεχόμενο του βιβλίου. Αναβλύζει αγάπη για τη χώρα και την Ευρώπη και αλύγιστη αυτοπεποίθηση, με βάση και την ιστορική εμπειρία, ότι το μοναδικό αυτό εγχείρημα διεθνούς συνεργασίας στην παγκόσμια ιστορία, η δημιουργία της ΕΕ, που εξασφάλισε την ειρήνη, την κοινωνική πρόοδο, τη δημοκρατία και την ευημερία των πολιτών της στη μεταπολεμική περίοδο μέχρι σήμερα, τελικά, παρά τα προβλήματα, τους κλυδωνισμούς και τις κρίσεις που αναπόφευκτα πέρασε ως «ιστορική δοκιμασία» και τις προκλήσεις που καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει, όχι μόνο θα επιζήσει αλλά και θα προχωρήσει. Περιττό να προσθέσω ότι ο Αναστόπουλος πίστευε βαθύτατα ότι η Ελλάδα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος και βασικό πυλώνα της ΕΕ, της ευρωπαϊκής Ιδέας, του πολιτισμού και των αξιών της τα δε εθνικά της συμφέροντα εξαρτώνται, συναρτώνατι και εξυπηρετούνται σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχή πορεία της Ένωσης προς τον όλο και μεγαλύτερη ολοκλήρωσή της.
Όσοι είχαν την τύχη να γνωρίσουν τον Τάκη θα συνυπέγραφαν ανεπιφύλακτα την άποψη του Διαμαντούρου που διατυπώνει στον Πρόλογο, ότι το βιβλίο, μολονότι εν μέρει ανολοκλήρωτο, αποτελεί ένα «βαθιά πολιτικό κείμενο, γραμμένο από έναν ευρωπαίο πολίτη, φλογερό δημοκράτη και πιστό θεράποντα των αρχών της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, στόχος του οποίου είναι να αναδείξει τον κρίσιμο ρόλο της Επιτροπής ως ατμομηχανής (μαζί με το Δικαστήριο της Ένωσης) του λεγόμενου ‘φεντεραλιστικού οράματος’ για την Ευρώπη του μέλλοντος…..».
Μας λείπει η διαυγής σκέψη τιυ, η καθαρή φωνή του, το πάθος του.
Ο Τάκης Αναστόπουλος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1948. Πέθανε μετά από τρίχρονη γενναία μάχη με τον καρκίνο το 2019.