Εισαγωγικά είναι σκόπιμο να διευκρινισθεί, ότι ο τίτλος αυτού του άρθρου «Εικονική Ενημέρωση» έχει δύο διαστάσεις. Η μία έχει περιγραφικό χαρακτήρα και παραπέμπει στην τηλεοπτική ενημέρωση και η άλλη αναφέρεται στην εικονική, άρα επιλεκτική και μη ολοκληρωμένη, μερική αποτύπωση της πραγματικότητας. Ο τηλεοπτικός φακός ή μια κάμερα αποτυπώνει μόνο αυτό, που ευρίσκεται ή κινείται στην οπτική του γωνία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της ποιότητας ενημέρωσης είναι όχι μόνο οι ειδήσεις αλλά και κάθε ενημερωτική εκπομπή στους τηλεοπτικούς σταθμούς σε σχέση με την δολοφονία του Παύλου Φύσσα από μέλος της Χρυσής Αυγής στο πλαίσιο οργανωμένης δράσης και την επίσης δολοφονία δύο νέων, μελών της Χρυσής Αυγής και τον σοβαρό τραυματισμό ενός τρίτου από άτομα, τα οποία σύμφωνα με την αστυνομία κινούνται στο χώρο της τρομοκρατίας. Ο στόχος δε του κειμένου είναι η προσέγγιση των επιπτώσεων αυτής της ενημέρωσης σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.

Δεν υπήρξε δελτίο ειδήσεων ή ενημερωτική εκπομπή, η χρονική διάρκεια των οποίων να μην αφιερώθηκε κατά το 70 έως 80 % στην περιγραφή κυρίως της δολοφονίας των άτυχων νέων. Από τη στιγμή μάλιστα που η αστυνομία έδωσε και διάφορα φιλμ από κάμερες ασφαλείας, η επανάληψη της προβολής τους απέκτησε την ταχύτητα του ήχου. Συνοδευτικά δε και για την καλύτερη «κατανόηση» του θεάματος γινόταν και περιγραφή της εικόνας, την οποία έτσι κι αλλιώς έβλεπε και ξαναέβλεπε ο τηλεθεατής. Η δολοφονία και ο θάνατος έγιναν θέαμα, ο καταναλωτής του οποίου εξοικειώνεται με τη βία. Το ειδησεογραφικό φορτίο χάνεται. Κυριαρχεί η περιγραφή της πράξης της δολοφονίας και ο σχολιασμός του τρόπου πραγματοποίησης της. Δεν είναι υπερβολή, εάν πει κάποιος, ότι έχασε τον αριθμό επανάληψης της προβολής του φιλμ από τις κάμερες ασφαλείας. Ο τηλεθεατής καταναλωτής όχι μόνο δεν χρειάζεται να σκέπτεται, να ενεργοποιεί έστω και για λίγο την εγκεφαλική λειτουργία, αλλά μπορεί να κλείνει τα μάτια του και με βάση την περιγραφή του δημοσιογράφου να αναπαράγει την εκδοχή της εικόνας, που ακούει να επαναλαμβάνεται πολλές φορές.

Κυρίαρχα στοιχεία αυτής της ενημερωτικής πρακτικής είναι από το ένα μέρος η προώθηση της περιγραφικής, απλουστευτικής χωρίς τεκμηρίωση σκέψης και όχι της αφηρημένης και σύνθετης σκέψης και από το άλλο η καλλιέργια της συναισθηματικής και όχι ορθολογικής προσέγγισης της πραγματικότητας. Η κοινωνία του θεάματος σε πλήρη άνθιση. Ο καταναλωτής του δεν χρειάζεται να προβληματίζεται και να αναζητεί ο ίδιος ή και στο πλαίσιο διαλόγου με άλλους τις όποιες διαστάσεις της πραγματικότητας μπορεί να επεξεργασθεί νοητικά. Η συναισθηματική προσέγγιση αυτού που βλέπει στην εικονική του αποτύπωση είναι αρκετή. Αυτό βοηθάει από το ένα μέρος στην αύξηση της τηλεθέασης και από το άλλο στον γενικότερο αποπροσανατολισμό και στην μη ορθολογική αναζήτηση της σχέσης των γεγονότων και των κοινωνικοπολιτικών αιτίων, τα οποία τα προκαλούν. Ο καταναλωτής του θεάματος αυτής της ποιότητας αρκείται στην αποδοκιμασία τέτοιων αρνητικών φαινομένων, όπως είναι η τρομοκρατία με δολοφονικά χαρακτηριστικά. Δεν υπερβαίνει τα όρια της περιγραφικής σκέψης. Αρκείται σε μια ηθικολογικού τύπου αποδοκιμασία. Αυτό εξάλλου επιβραβεύεται και από το μιντιακό σύστημα. Ίσως δεν υπήρξε κανάλι, το οποίο να μην επιδοκίμασε την αξιοπρέπεια μερικών γονέων των θυμάτων, όταν μίλησαν για την ανάγκη να κάνουν όλοι οι γονείς των δολοφονηθέντων, ανεξαρτήτως πολιτικής οπτικής, από κοινού έκκληση για τον τερματισμό τέτοιων βίαιων φαινομένων, τα οποία κοστίζουν ζωές. Ευτυχώς που οι οικογένειες των θυμάτων κράτησαν μακριά από τη λογική του θεάματος το τελευταίο ταξίδι των άτυχων νέων.

Ειδάλλως θα είχαν μετατραπεί και αυτές οι τελευταίες τελετουργικού χαρακτήρα στιγμές σε εργαλείο στα χέρια του μιντιακού συστήματος για την αύξηση της τηλεθέασης από το ένα μέρος και την ενεργοποίηση συναισθημάτων ως προς το τι θα μπορούσε να συμβεί στον κάθε πολίτη, στην καθημερινότητα του από το άλλο. Οπότε αρχίζει να διαμορφώνεται ένα κλίμα φόβου σε σχέση με την δημόσια δραστηριοποίηση των πολιτών, στο πλαίσιο της ανάγκης έναρξης ενός διαλόγου στην κοινωνία με αντικείμενο την αναζήτηση λειτουργικών πολιτικών συναινέσεων για την έξοδο από την κρίση. Μια κρίση, η οποία έχει πολύ πιο σύνθετες διαστάσεις από την επικέντρωση στον οικονομικό τομέα και εκτείνεται μέχρι και την κατάρρευση του συστήματος κοινωνικών αξιών, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής.

Κομμάτι αυτού του καταρρέοντος οικοδομήματος είναι και το σύστημα ενημέρωσης. Δεν μένει και αυτό ανέπαφο από την γενικότερη πτωτική πορεία, διότι βασίζεται στην εικόνα, ενώ ο λόγος, ο οποίος την συνοδεύει, έχει κυρίως περιγραφικό χαρακτήρα. Με αυτά τα δεδομένα όμως δεν υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση, η οποία στοχεύει στην παροχή ερεθισμάτων για την ενεργοποίηση της κριτικής νοητικής λειτουργίας των πολιτών και κατ΄επέκταση την προώθηση του δημοκρατικού διαλόγου. Προϋπόθεση για αυτό είναι η καλλιέργεια της αφηρημένης σκέψης και αυτό δεν γίνεται. Το αποτέλεσμα είναι, η ενημέρωση να βασίζεται κυρίως στην εικονική εκδοχή της αποτύπωσης της πραγματικότητας και την αποδοχή της από τον πολίτη καταναλωτή αυτού του προϊόντος, χωρίς να γίνεται αντικείμενο κριτικής.

Με αυτό τον τρόπο όμως η ενημέρωση ως βασική παράμετρος της δημοκρατικής λειτουργίας απενεργοποιείται, οπότε δεν εκπληρώνει το ρόλο της. Ουσιαστικά απομακρύνει τον πολίτη από το δημόσιο πολιτικό χώρο, ενώ ταυτοχρόνως μετατρέπει την προσωπική του ζωή σε θέαμα. Αυτό συμβαίνει είτε με την συγκατάθεση του είτε με την απεικόνιση του στο πλαίσιο της κοινωνικής του ζωής απρόσωπα, στο δρόμο, την ώρα που πάει στη δουλειά του ή απολαμβάνει τον ελεύθερο χρόνο του. Έτσι ικανοποιείται και η διάσταση ή καλύτερα η αυταπάτη της αναγνωρισιμότητας, η οποία αποτελεί βασική αξία την κοινωνία του θεάματος. Πάνω σε αυτήν στηρίζουν τις πολιτικές τους φιλοδοξίες πάρα πολλοί πολίτες. Ακόμη και πολιτικοί σχηματισμοί επιλέγουν ως υποψηφίους άτομα με αναγνωσιμότητα, διότι προσδοκούν περισσότερους ψήφους. Με αυτά τα δεδομένα είναι κατανοητό και ερμηνεύσιμο φαινόμενο η κυριαρχία του κριτηρίου της τηλεθέασης στη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στο χώρο της ψηφιακής πραγματικότητας. Όσο πιό υψηλή είναι η τηλεθέαση, τόσο πιό μεγάλο και αποτελεσματικό είναι το πολιτικό δυναμικό, το οποίο διαχειρίζεται το σύστημα των ηλεκτρονικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Κινείται δε σε δύο επίπεδα. Από το ένα μέρος επιδρά σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και από το άλλο συνδιαμορφώνει το πλαίσιο της πολιτικής προοπτικής των κομμάτων. Όσο πιο ισχυρό είναι αυτό το πολιτικό δυναμικό, το οποίο διαχειρίζεται το μιντιακό σύστημα, τόσο αποδυναμώνεται η δημοκρατική λειτουργία και χειραγωγείται η κοινωνική βάση.

Προοπτικά, εάν συνεχισθεί η διαμόρφωση μιας κοινής γνώμης αυτής της ποιότητας, θα είναι δύκολη η πολιτική διαχείριση της δυναμικής, που πρέπει να αναπτύσσει η κοινωνία, ώστε να είναι βιώσιμη η πορεία της. Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης και της μελλοντικής πραγματικότητας απαιτεί πολίτες με κριτική σκέψη και ορθολογισμό, ώστε να είναι εφικτή μια πολιτική λειτουργία με μακροπρόθεσμους ορίζοντες. Μόνο τότε θα μπορούν οι κοινωνίες να αξιοποιούν την γνώση και την τεχνολογία στο μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής τους οργάνωσης με αειφορικό τρόπο και χωρίς αναταράξεις, όταν τα προβλήματα πλανητικής εμβέλειας, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της, η μαζική μετακίνηση πληθυσμών και άλλα, θα πληθαίνουν. Και τούτο, διότι θα μπορούν οι πολίτες και το πολιτικό σύστημα χωρίς την παρεμβολή του θυμικού να διαλέγονται και να καταλήγουν σε συναινέσεις, οι οποίες θα διασφαλίζουν την ομαλή πορεία προς το μέλλον.Εάν λάβουμε υπόψη το επίπεδο και τα χαρακτηριστικά του διαλόγου στη Βουλή των Ελλήνων, θα γίνει άμεσα κατανοητή αυτή η αλήθεια.