Δεκατέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του, το ήθος και οι ιδέες του εξακολουθούν να αναμοχλεύουν – και να καθοδηγούν – την ελληνική πολιτική ζωή.
Συμφιλίωση, υπευθυνότητα και ευρωπαϊκός προσανατολισμός απέναντι στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Η πολιτική σκέψη του Λεωνίδα Κύρκου δεν αποτελεί μόνο μια ιστορική αναφορά σε μια άλλη εποχή· είναι ένα ζωντανό υπόμνημα για το πώς η Ελλάδα μπορεί να πορευθεί σήμερα, σε έναν κόσμο ρευστό και αβέβαιο. Η διαδρομή του, σημαδεμένη από τον Εμφύλιο, τις διώξεις, τη μετεμφυλιακή καχεξία και τη Μεταπολίτευση, διαμόρφωσε έναν πολιτικό αριστεράς που έμαθε να βλέπει πέρα από τον διχασμό και να μιλά τη γλώσσα της συμφιλίωσης και της ευθύνης.
Η Ελλάδα της μετεμφυλιακής περιόδου υπήρξε μια δημοκρατία κουτσουρεμένη, όπου η μισή κοινωνία ζούσε σε καθεστώς αποκλεισμού. Ο Κύρκος, βιώνοντας αυτή τη σκληρή πραγματικότητα, κατανόησε ότι η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν υπερβεί τη λογική της εκδίκησης. Ο διάλογος, η συνεννόηση, η αναζήτηση κοινών τόπων δεν ήταν για εκείνον πολιτικές ευκολίες, αλλά το μοναδικό θεμέλιο για μια ώριμη δημοκρατία. Σε μια εποχή όπου ο δημόσιος λόγος κυριαρχούνταν από μίσος και καχυποψία, ο ίδιος τόλμησε να μιλήσει για ενότητα.
Η Μεταπολίτευση έφερε τη θεσμική αποκατάσταση της δημοκρατίας, την είσοδο στην Ευρώπη και την ΟΝΕ, τα μεγάλα κοινωνικά άλματα. Ωστόσο, γρήγορα αναδύθηκαν νέες παθογένειες: η κομματοκρατία, το πελατειακό κράτος, η δημαγωγία που υποθήκευε το μέλλον για χάρη του παρόντος. Ο Κύρκος διέβλεψε έγκαιρα ότι η Αριστερά δεν θα μπορούσε να σταθεί αν συνέχιζε να περιορίζεται σε μια γλώσσα καταγγελίας, χωρίς προτάσεις και χωρίς συναίσθηση ευθύνης. Η αυτοκριτική, έλεγε, δεν είναι αδυναμία αλλά δύναμη· είναι το εργαλείο που δίνει στην πολιτική την αξιοπιστία της.
Στον 21ο αιώνα, οι ίδιες πληγές επανεμφανίζονται με νέα μορφή. Η τοξικότητα του δημόσιου λόγου, η αδυναμία συνεννόησης, η πόλωση και η καχυποψία θυμίζουν το βάρος του παρελθόντος, ενώ οι δημαγωγικές υποσχέσεις και η πολιτική ελαφρότητα είναι κληρονομιά της Μεταπολίτευσης. Η σημερινή Αριστερά, αλλά και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα, βρίσκονται συχνά εγκλωβισμένα ανάμεσα σε καταγγελίες χωρίς προτάσεις και σε οράματα που δεν πατούν στη γη.
Εδώ η παρακαταθήκη του Λεωνίδα Κύρκου είναι πολύτιμη. Επέμεινε πως η πολιτική χρειάζεται σύνθεση: όραμα αλλά και ρεαλισμό, αξίες αλλά και ευθύνη, ριζοσπαστισμό με ρεαλισμό αλλά και διάθεση συνεργασίας. Υποστήριξε με συνέπεια τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, όχι ως μιμητισμό ούτε ως αυταπάτη, αλλά ως αναγκαία επιλογή για να διασφαλιστεί η δημοκρατία, η κοινωνική συνοχή, η θέση της Ελλάδας σε έναν κόσμο αλληλεξαρτήσεων.
Σήμερα, σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη δοκιμάζεται από κρίσεις - οικονομικές, γεωπολιτικές, κοινωνικές - η δική του φωνή μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Δεν αρκεί να υψώνεται η σημαία της καταγγελίας ούτε να καλλιεργούνται εύκολες αυταπάτες· χρειάζεται υπευθυνότητα, προτάσεις, μακρόπνοη στρατηγική. Χρειάζεται η πολιτική να ξαναβρεί το ήθος που ο Κύρκος υπερασπίστηκε σε όλη του τη ζωή.
Η σκέψη του δεν ήταν ποτέ θεωρητική κατασκευή· ήταν πρακτική στάση ζωής απέναντι σε μια χώρα που μάθαινε αργά και επώδυνα τι σημαίνει δημοκρατία. Συμφιλίωση αντί για διχασμό, ευθύνη αντί για λαϊκισμό, Ευρώπη αντί για εσωστρέφεια. Αυτός ήταν ο πυρήνας του πολιτικού του μηνύματος, και αυτός παραμένει ο δρόμος που οφείλει να αναζητήσει η Ελλάδα αν θέλει να σταθεί ώριμη και δυνατή στον 21ο αιώνα.