Η κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας
Σε προηγούμενο άρθρο μας , αναφερθήκαμε στον ιστορικό ρόλο που έχει επιτελέσει η Κεντροαριστερά στη χώρα μας , στην ελλιπή σημερινή της παρουσία καθώς και στην αδήριτη ανάγκη ανασυγκρότησή της για το καλό του Ελληνικού λαού. Ισχυριστήκαμε μάλιστα πως η κρίση που σήμερα την διαπερνά είναι δομική και ως εκ τούτου , η ανάκαμψή της , αν τελικά θα μπορέσει να έρθει , προμηνύεται πολύ δύσκολη. Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε την κρίση της αυτή , με την ανάλογη που αντιμετωπίζει η Σοσιαλδημοκρατία στον Ευρωπαϊκό χώρο. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες όμοιες αιτίες , όπως όμως υπάρχουν και κάποιες ειδικές , που σχετίζονται με τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας , την πολιτική ιστορία της Ελληνικής κοινωνίας , καθώς και με τα πρόσωπα που σχετίστηκαν με την μέχρι τώρα πορεία της . Οι λόγοι και οι αιτίες για τη φθορά της Ελληνικής Κεντροαριστεράς έχουν συζητηθεί αρκετά , και για το όλον θέμα έχουν εκφραστεί πολλές απόψεις από πολιτικούς αλλά και από πολιτικούς αναλυτές .
Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία Ιταλία: Όμοιες πολιτικές πορείες
Οι Ευρωπαϊκές χώρες που πιο πολύ από τις άλλες παρουσιάζουν μια περισσότερη ομοιότητα στην πολιτική τους ιστορία με τη χώρα μας , είναι οι τρείς χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου ,δηλαδή , η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία .Και οι τρείς, όπως και η χώρα μας , διήγαν μια πολυτάραχη πολιτική διαδρομή καθ΄όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Και στις τρεις εκδηλώθηκαν στυγνά δικτατορικά καθεστώτα και μάλιστα πολύ μεγάλης διάρκειας ,όπως των 36 χρόνων του Σαλαζάρ στη Πορτογαλία ,των 36 χρόνων του Φράνκο στην Ισπανία καθώς και των 20 χρόνων του Μουσολίνι στην Ιταλία όπως και στη χώρα μας των 5 χρόνων του Μεταξά και των 7 χρόνων της Απριλιανής χούντας αντίστοιχα. Επιπρόσθετα και οι τρείς αυτές ,όπως και η χώρα μας είχαν πολύ ενεργό συμμετοχή στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο , όπως επίσης κατασπαράχθηκαν και από εμφύλιες συρράξεις . Μεταπολεμικά οι Κεντροαριστερές δυνάμεις και στις τρείς αυτές χώρες όπως και στη χώρα μας , έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανόρθωση των κοινωνιών τους , αφού οι Κεντροαριστεροί σε κάποιες χώρες για περισσότερο χρονικό διάστημα και σε άλλες για λιγότερο , διαχειρίστηκαν ως κυβερνήσεις πια, τις τύχες των λαών τους .Ωστόσο και στις τρείς χώρες , οι Κεντροαριστερές δυνάμεις δεν πέρασαν στην αφάνεια μετά τις κυβερνητικές τους θητείες όπως αντίθετα συνέβη στη χώρα μας, αλλά συνεχίζουν να έχουν κεντρικό ή και ηγετικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα των χωρών τους.
Η σημερινή Κεντροαριστερά στον Ευρωπαϊκό Νότο
Και στις τρείς χώρες οι πολιτικές παρατάξεις που εκφράζουν το κέντρο και την κεντροαριστερά συνεχίζουν να ασκούν σημαντική επιρροή στις κοινωνίες τους. Στην Πορτογαλία η Κεντροαριστερή παράταξη με ποσοστό περίπου 35% συγκυβερνά ηγούμενη συνασπισμού κομμάτων συμπεριλαμβανομένου και του Κομμουνιστικού κόμματος . Όμοια στην Ισπανία η Κεντροαριστερή παράταξη συγκεντρώνοντας ποσοστό περίπου 30% συγκυβερνά με άλλα μικρότερα κεντρώα ή φιλοαριστερά κόμματα. Ακόμη όμως και στη πολύπαθη πολιτικά Ιταλία , ο κεντροαριστερός συνασπισμός κομμάτων συγκεντρώνοντας ποσοστό περίπου 38% συγκυβερνά με άλλα κεντρώα ή κεντροδεξιά κόμματα .Τελικά λοιπόν η έκπληξη για την Κεντροαριστερή παράταξη συμβαίνει μόνο στη χώρα μας όπου η επιρροή της ,εδώ και μερικά χρόνια έχει περιοριστεί σε ένα μονοψήφιο ποσοστό και χωρίς να εμφανίζονται στον ορίζοντα σημάδια ανάκαμψης/
Η ελάχιστη επιρροή
Ενώ μεταπολεμικά τα κόμματα που εξέφραζαν τον Κεντρώο και Κεντροαριστερό χώρο συγκέντρωναν τις περισσότερες φορές την πλειοψηφία του Ελληνικού λαού επιτυγχάνοντας ποσοστά μέχρι και 52,7 % το 1964 ή και 48% το 1981 , σήμερα η επιρροή τους στην Ελληνική κοινωνία έχει συρρικνωθεί σε ελαχιστότατα ποσοστά ! Η φθορά της παράταξης ήταν και είναι πράγματι πολύ μεγάλη γιατί πολύ μεγάλα ήταν και τα σφάλματα στα οποία υπέπεσαν ηγετικά της στελέχη , και η παράταξη δεν έδρασε με τα ενδεδειγμένα αντανακλαστικά όταν έπρεπε . Θα λέγαμε πως αυτό που συνετέλεσε περισσότερο σε αυτή την αίρεση της εμπιστοσύνης του Ελληνικού λαού απέναντί της , ήταν η αλλοτρίωση της συλλογικής αντίληψης της παράταξης περί εξουσίας . Αυτό όμως που τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται ως η μεγάλη της αδυναμία στη προσπάθεια να επανακερδίσει την εμπιστοσύνη των παλαιών υποστηρικτών της για να ανακάμψει , είναι η έλλειψη μιας εμπνευσμένης ηγεσίας . Μιας ηγεσίας που θα μπορούσε να συγκινήσει το λαό , όπως και παλιότερα αυτό είχε συμβεί , και που θα μπορούσε να ανοίξει ένα νέο διάλογο μαζί του για την διαχείριση της τύχης του με νέους όμως όρους και νέες δεσμεύσεις . Ο διάλογος αυτός θα οδηγούσε στην τελική διαμόρφωση των θέσεων της παράταξης .
Νέες πολιτικές θέσεις για την Ελληνική κοινωνία
Οι νέες αυτές πολιτικές θέσεις θα πρέπει αφ΄ενός να διαπνέονται από σύγχρονο δημιουργικό πνεύμα , και αφ΄εταίρου να είναι προσαρμοσμένες στις νέες σημερινές συνθήκες επικοινωνίας και τεχνολογικής εξέλιξης . Τέτοιες ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν :
I.Πολιτικές θέσεις που θα έρχονται ως εξέλιξη των παλαιότερων θέσεων της Κεντροαριστεράς ,και που δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν
ΙΙ. Νέες ρηξικέλευθες θέσεις που θα στοχεύουν αφ΄ενός στην ορθολογικοποίηση τη παραγωγικής διαδικασίας με την συνδρομή- καθοδήγηση της πολιτείας αλλά συγχρόνως και πολιτικές στιβαρής αναδιανομής πλούτου ,για τη στήριξη των μη προνομιούχων λαϊκών στρωμάτων
ΙΙΙ. Πραγματική συρρίκνωση των εξουσιών και αρμοδιοτήτων των Υπουργείων και γενικά του κεντρικού κράτους , υπέρ των Περιφερειών , που η Κεντροαριστερή παράταξη πολλές φορές την είχε εξαγγείλει αλλά ποτέ δεν την υλοποίησε
IV.Η νομοθέτηση της αρχής της επικουρικότητας όπως αυτή ισχύει στον κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου οι αποφάσεις για σημαντικές δημόσιες διοικητικές διαδικασίες και ενέργειες θα λαμβάνονται σε επίπεδο όσο το δυνατόν εγγύτερα προς τους πολίτες τους οποίους αφορούν.
V.Την θέσπιση ανώτερου ορίου κατάληψης οποιασδήποτε πολιτικής ή αυτοδιοικητικής θέσης ακόμη και εκείνης του πρωθυπουργού ,με ανυπέρβλητη αίρεση για οποιονδήποτε λόγο
VI.Την επινόηση πολιτικών που θα εισαγάγουν την έννοια του καλώς εννοούμενου εσωτερικού συναγωνισμού μεταξύ των Περιφερειών , με απώτερο στόχο και σκοπό , την επίτευξη της όσο δυνατόν μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας των ίδιων δημόσιων Περιφερειακών ενεργειών και δράσεων.
VII. Σαν άμεση κυβερνητική ενέργεια για τη παραπάνω δράση θα αποτελούσε η απόφαση για την οικονομική αυτοτέλεια των Περιφερειών κατά ένα ποσοστό όχι μικρότερο του 70% του ετήσιου προϋπολογισμού τους .Βεβαίως αυτή η απόφαση θα πρέπει να συνδυαστεί με τη εκχώρηση των ανάλογων κρατικών φορολογικών και λοιπών εσόδων προς αυτές . Συγχρόνως όμως θα πρέπει να θεσμοθετηθεί και ο τρόπος οικονομικής ενίσχυσης των οικονομικά αδύναμων ή παραμεθόριων Περιφερειών
Εκτιμούμε πως η πολύ μεγάλη πρόοδος στις πολιτικές και οικονομικές επιστήμες , συνδυασμένη τόσο με το βαρύ επιστημονικό και τεχνοκρατικό κεφάλαιο διεθνώς διαπρεπόντων προσώπων που διαθέτει η χώρα μας όσο και η συνδρομή των γνώσεων από τη διεθνή εμπειρία , θα μπορούσαν να συμβάλουν στο να εξειδικευτούν με ακρίβεια αυτές οι πολιτικές θέσεις. Επίσης πολύ μεγάλη σημασία στη διαμόρφωσή τους ,θα έχει η συμμετοχή και των ίδιων των πολιτών με όρους και διαδικασίες απόλυτης διαφάνειας και αυθόρμητης αυτοδιάθεσης .
Το δύσβατο μονοπάτι
Οι πολιτικές διαδικασίες , όπως και οι πολιτικές θέσεις ή και οι διακηρύξεις , για μια παράταξη που πάνω απ΄ όλα εμπνέεται και καθορίζεται από τα ιδανικά της Δημοκρατίας και της Λαϊκής κυριαρχίας δεν είναι δύσκολο να επινοηθούν και να καθοριστούν .Αυτό όμως που πραγματικά είναι δύσκολο , είναι το πως θα καταφέρει η παράταξη να εμπνεύσει τον λαό ώστε ο ίδιος πια εν τέλει να γίνει ο διακινητής των θέσεων αυτών.
Οι παλαιότεροι
Από τη μεταπολεμική και μετεμφυλιακή περίοδο που η παράταξη με τη Κεντρώα της ή τη Κεντροαριστερή της μορφή άρχισε να μετέχει στην ενεργό πολιτική ζωή της χώρας μας , ελάχιστοι ήταν οι ηγέτες που αναδείχτηκαν και που ενέπνευσαν τον Ελληνικό λαό . Εκτιμούμε πως οι παλαιότεροι από αυτούς ήταν ο Νικόλαος Πλαστήρας , και ο Γεώργιος Παπανδρέου και οι νεότεροι ήταν ο Ανδρέας Παπαπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης .Άξιοι πολιτικοί άνδρες αναδείχτηκαν δεκάδες σ΄όλη αυτή τη 70χρονη περίοδο της διαδρομής της παράταξης . Πολλοί από αυτούς διακρίθηκαν σε υπουργικές θέσεις , και αρκετοί κατάφεραν σημαντικά επιτεύγματα . Ως ηγέτες όμως , μόνο οι παραπάνω τέσσερεις αναδείχτηκαν. Μόνο αυτοί κατάφεραν να εμπνεύσουν τον υπόλοιπο πολιτικό κόσμο της παράταξης και όλοι μαζί πια , ολόκληρο το λαό. Κοινό χαρακτηριστικό και των τεσσάρων ήταν η προσωπική τους συμμετοχή σε μακροχρόνιους Εθνικούς , πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες , μα πιο πολύ στους αγώνες για το στέριωμα της Δημοκρατίας μας . Οι μεν παλαιότεροι , ο Νικόλαος Πλαστήρας και ο Γεώργιος Παπανδρέου αναδείχτηκαν σε ΄΄ταγμένους΄΄ στους Εθνικούς και Δημοκρατικούς αγώνες , όπου και αφιέρωσαν τη ζωή τους και γιαυτό , δίκαια θεωρήθηκαν ως ΄΄θρυλικά΄΄ της Δημοκρατίας πρόσωπα!
Οι νεότεροι
Σε ανάλογο πολιτικό κλίμα και με πλήθος πολιτικών και κοινωνικών αγώνων για τη Δημοκρατία από τη δεκαετία του ΄60 και τους αγώνες του ανένδοτου , του 1 1 4 και εκείνους κατά της δικτατορίας ,χαρακτηρίζονται τόσο ο Ανδρέας Παπανδρέου , όσο και ο Κώστας Σημίτης . Ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρυτής και αρχηγός της Κεντροαριστερής παράταξης για 22 χρόνια εκτιμούμε , πως δεν έχει ανάγκη συστάσεων . Ο νεότερος των τεσσάρων , ο Κώστας Σημίτης ,ήταν γυιός του καθηγητή της ΑΣΟΕΕ και μέλους της κυβέρνησης του βουνού στις Κορυσχάδες το 1944 ως Γενικός Διοικητής της Ρούμελης , Γεώργιου Σημίτη .Ο ίδιος όντας δικηγόρος το 1965 στην Αθήνα ,υπήρξε από τους ιδρυτές και γραμματέας του πολιτικού ομίλου ΄΄Αλέξανδρος Παπαναστασίου΄΄ο οποίος μετεξελίχτηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση ΄΄Δημοκρατική άμυνα ?? και που αργότερα συμμετείχε στην ίδρυση του ΠΑΣΟΚ το 1974 . Συνάγομε λοιπόν το συμπέρασμα πως και οι δύο νεότεροι ηγέτες , πέραν της λαμπρής τους Πανεπιστημιακής καριέρας υπήρξαν και εμβληματικοί αγωνιστές των λαϊκών αγώνων για την εδραίωση της Δημοκρατίας.
Τα διάφορα κόμματα
Από την περίοδο της μεταπολίτευσης και εντεύθεν εμφανίστηκαν διάφορα κόμματα στο χώρο της Κεντροαριστεράς , όπως το ΄΄Κόμμα Δημοκρατικού Σοσιαλισμού΄΄ του Γιάγκου Πεσμαζόγλου , η ΄΄Σοσιαλιστική πορεία΄΄ του Νίκου Κωνσταντόπουλου , το ΄΄Αγωνιστικό σοσιαλιστικό κόμμα Ελλάδας΄΄του Νίκου Καργόπουλου , το ΄΄Ελληνικό σοσιαλιστικό κόμμα΄΄ του Γεράσιμου Αρσένη , και άλλα . Κανένα όμως δεν κατάφερε να εξασφαλίσει επιτυχημένη πορεία , παρά μόνο το ΠΑΣΟΚ. Πολλοί ίσως ήταν οι λόγοι που συνετέλεσαν στην θριαμβευτική πορεία του ΠΑΣΟΚ, αλλά σίγουρα ο σημαντικότερος ήταν η προσωπικότητα και η ακτινοβολία του ηγέτη του , του Ανδρέα Παπανδρέου.
Η στόφα του ηγέτη
Ο ηγέτης λοιπόν της Κεντροαριστερής παράταξης για να συγκινήσει και να εμπνεύσει το λαό του , ακόμη και σήμερα θα πρέπει πέραν του χαρίσματος της πολιτικής σκέψης και της παρουσίας του ,να διαθέτει και ισχυρές περγαμηνές στους λαϊκούς αγώνες .Αυτό συμβαίνει γιατί η Κεντροαριστερή παράταξη στην Ελλάδα ήταν και είναι πάντα ταυτισμένη με τους λαϊκούς αγώνες για τη πραγματική κατάκτηση της Δημοκρατίας που ήρθε μόλις μετά τη μεταπολίτευση . Μόνο λοιπόν τα χαρισματικά πρόσωπα που περιβάλλονταν με την φήμη του αγωνιστή σε πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες θα μπορούσαν να συγκινήσουν και να εμπνεύσουν . Είναι προφανές πως ο Ελληνικός λαός λειτουργώντας με το γνωστό του Μεσογειακό ταπεραμέντο όπου στις αποφάσεις του και στη διαμόρφωση των στάσεών του παίζει σημαντικό ρόλο το συγκινησιακό και το θυμικό στοιχείο της προσωπικότητάς του, επηρεάζεται κατά πολύ από τους συνειρμούς που γεννά το πρόσωπο που ενσαρκώνει την ιδεολογία και τα πιστεύω του .Έτσι στον πληθυσμό αυτό , τα πρόσωπα που περιβάλλονται από΄΄ αγωνιστική αίγλη και θρύλους ΄΄υπερτερούν εκείνων που διακρίνονται και μόνον ως προς την αξία και τις δυνατότητές τους . Όμως η περίοδος της μεταπολίτευσης έχει παρέλθει πια ,και μάλιστα προ πολλού , και πολιτικά πρόσωπα συνδεδεμένα με τον ηρωϊσμό τέτοιων αγώνων , δεν υπάρχουν πια στο Ελληνικό πολιτικό προσκήνιο .Οι ελάχιστοι εξ αυτών που είναι ακόμη στην ενεργό πολιτική ζωή , είναι ήδη σε τέτοια ηλικία , αρκετά ενήλικες, που αδυνατούν να διαδραματίσουν ένα τέτοιο ρόλο ηγέτη. Εξ άλλου όμως , πιστεύουμε πως, αν διέθεταν την ανάλογη στόφα , θα είχαν ήδη αναδειχτεί σε ηγέτες ! Όπως λοιπόν διαφαίνεται η υπόθεση του ηγέτη με τις απαιτούμενες αγωνιστικές περγαμηνές καταλήγει σε αδιέξοδο.
Τα νέα πρότυπα της ηγεσίας
Αναρωτιόμαστε λοιπόν πως θα λυθεί το πρόβλημα της εξεύρεσης ηγεσίας στην Κεντροαριστερά , μιας και στην Δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα . Αν διδαχτούμε από την εμπειρία του Ευρωπαϊκού χώρου , θα πρέπει και στη χώρα μας να καλλιεργηθεί μια άλλη νοοτροπία στους οπαδούς της παράταξης , μιας που οι χαρισματικοί ηγέτες οι περιβαλλόμενοι και από αγωνιστικές περγαμηνές έχουν εκλείψει πια. Θα πρέπει λοιπόν να αλλάξουν τα πρότυπα στη κρίση και στο μυαλό των οπαδών της παράταξης για τη προσωπικότητα του ηγέτη . Θα πρέπει να οδηγηθούμε στο πρότυπο ότι ο ηγέτης θα πρέπει να είναι πρόσωπο περισσότερο συμβατό με τα επικρατούντα ορθολογιστικά κριτήρια ,του πνευματώδους ατόμου που είναι επιτυχημένος /η στο επιστημονικό ή και στο επαγγελματικό του/της πεδίο. Συμπεραίνομε λοιπόν πως αυτός είναι και ο κύριος λόγος που η Κεντροαριστερή παράταξη αδυνατεί να βρεί ηγέτη ο οποίος και θα την οδηγούσε στην ανάκαμψη .
Για να βρεί λοιπόν ξανά η παράταξη τη θέση που της αξίζει , δεν υπάρχει άλλος δρόμος από του ότι , θα πρέπει να συγχρονιστούμε με τα σημερινά ορθολογικά πρότυπα του πολιτικού ηγέτη !