Η ήπειρός μας ζει σε ένα μεταίχμιο. Από τη μια πλευρά, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μετατραπεί σε παρατεταμένη αιμορραγία που απειλεί να επεκταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, με το ληστρικό όραμα μιας «αυτοκρατορικής» Ρωσίας, στηρίζεται από ένα πλέγμα αυταρχικών καθεστώτων που βλέπουν στον πόλεμο ευκαιρία: για γεωπολιτική αναβάθμιση, για εσωτερικό έλεγχο, για ενίσχυση του αυταρχισμού ως «νέας κανονικότητας».

Από την άλλη πλευρά, πέραν του Ατλαντικού, ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει ως «πλανητάρχης» χωρίς αναστολές, απειλώντας να ξεχαρβαλώσει το διεθνές δίκαιο, να καταρρίψει το ΝΑΤΟ σε κρίσιμες στιγμές και να συρρικνώσει το κοινωνικό κράτος τόσο στις ΗΠΑ όσο και μέσω της επιρροής του διεθνώς. Το μήνυμα είναι σαφές: οι αυταρχικές δυνάμεις, είτε ντύνονται με το μανδύα της «παράδοσης» είτε με αυτόν της «αντισυστημικής ανατροπής», κερδίζουν έδαφος.

Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό σκηνικό, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία δείχνει συχνά αμήχανη. Ηγεσίες κουρασμένες, υπερβολικά τεχνοκρατικές, μοιάζουν περισσότερο να διαχειρίζονται τη φθορά παρά να χαράσσουν οραματικό δρόμο. Και όμως, οι στιγμές απαιτούν το ακριβώς αντίθετο.

Ο ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας σε μια Ευρώπη που απειλείται

Η αριστερά της Ευρώπης, αν θέλει να ξανακερδίσει την ιδεολογική της ηγεμονία, πρέπει να μιλήσει με θάρρος:

Για μια Ευρώπη που προστατεύει τους πολίτες της απέναντι σε πόλεμο, ενεργειακή κρίση και ακρίβεια.

Για μια νέα κοινωνική συμφωνία που θα αναδιανέμει δίκαια τον πλούτο, θα υπερασπίζεται το κοινωνικό κράτος και θα επιβάλλει κανόνες στις πολυεθνικές.

Για μια Ευρώπη δημοκρατική, ικανή να σταθεί όρθια απέναντι στον αυταρχισμό – είτε προέρχεται από την Ανατολή είτε από το εσωτερικό της Δύσης.

Η απάντηση δεν μπορεί να είναι η σιωπηλή αποδοχή μιας παγκοσμιοποίησης χωρίς όρια, ούτε η αναδίπλωση σε φοβικά εθνικά καβούκια. Η σοσιαλδημοκρατία οφείλει να προτάξει ένα μοντέλο ευρωπαϊκής κυριαρχίας με δημοκρατικό περιεχόμενο, ώστε να μην αφεθεί το πεδίο στους λαϊκιστές της δεξιάς και στους αυταρχικούς ηγέτες.

Η ώρα της σύγκλισης

Είναι ξεκάθαρο: κανένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα μόνο του δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί σε αυτή την παγκόσμια συντηρητική και αυταρχική επέλαση. Απαιτείται σύγκλιση, κοινές πρωτοβουλίες, μια νέα αφήγηση που θα μιλήσει στις κοινωνίες με γλώσσα κατανοητή, εμπνευσμένη, όχι τεχνοκρατική.

Η κοινωνία πολιτών, τα συνδικάτα, οι νέοι, τα κινήματα για το περιβάλλον και τα δικαιώματα, πρέπει να βρεθούν στο κέντρο ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου κάτω από την ομπρέλα μιας ενιαίας κέντρο αριστεράς με τα ρυθμιστικών δυνάμεων όπως υπήρξε η Ελιά. Μόνο τότε η σοσιαλδημοκρατία θα μπορέσει να ξαναβρεί ρίζες, νομιμοποίηση και δυναμική.

Είμαστε έτοιμοι;

Ο Πούτιν ονειρεύεται να επιβάλει τη λογική της ισχύος, ο Τραμπ οραματίζεται έναν κόσμο χωρίς κανόνες. Αν η σοσιαλδημοκρατία παραμείνει διστακτική, ο κίνδυνος είναι η Ευρώπη να εγκλωβιστεί ανάμεσα σε δύο αυταρχισμούς: τον εξωτερικό και τον εσωτερικό.

Η απάντηση μπορεί να είναι μόνο μία: μια επιθετική ατζέντα προόδου, δικαιοσύνης και δημοκρατίας. Μια σοσιαλδημοκρατία που δεν φοβάται να συγκρουστεί, να εμπνεύσει, να πείσει. Γιατί χωρίς αυτήν, η Ευρώπη κινδυνεύει να μείνει χωρίς φωνή – και η ιστορία δεν συγχωρεί το κενό.