Ο Ουνάλ Ουστέλ είναι σχετικά άγνωστος στο ευρύ Ε/Κ κοινό-«πρωθυπουργός» και ηγέτης του ΚΕΕ. Στις 22/2 δήλωσε ότι «σε σύντομο χρονικό διάστημα θα πραγματοποιηθούν σύνοδος κορυφής και συναντήσεις μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και «τδβκ» για να συζητηθεί όλο το φάσμα των σχέσεών τους»-δηλώσεις από το Μπακού, όπου πήγε προσκεκλημένος του αν. προέδρου του κυβερνώντος κόμματος «Νέο Αζερμπαϊτζάν.
Η ολοένα και μεγαλύτερη διασύνδεση της «τδβκ» με το Αζερμπαϊτζάν θα πάει μακριά-να κτυπήσει την πόρτα μιας «Ταϊβάν» στη νήσο. Σε πολλούς Ε/Κ αυτά φαίνονται νομοτελειακά, «άμαν θέλει η Τουρκία κουμπάρε μου κλπ». Είναι όμως έτσι; Όχι, δεν είναι. Με παραδείγματα,
Αν ο Ν. Αναστασιάδης αποδεχόταν την πρόταση Μ. Ακιντζί (2018) για να γίνει το Πλαίσιο Γκουτέρες «στρατηγική συμφωνία για την λύση», ο Μ. Ακιντζί θα κρατούσε τη θέση του στην ηγεσία των Τ/Κ και ο Ε. Τατάρ θα ήταν στο λογιστικό του γραφείο- και ίσως πρόεδρος του ΚΕΕ. Η στάση Αναστασιάδη «ρύθμισε» το σκηνικό στις Τ/Κ εκλογές (2020).
Ο ΓΓ των ΗΕ Μπα-κι Μουν, όπως και ο Μ.Α. Ταλάτ, ευνοούσαν την καταγραφή των συγκλίσεων Ταλάτ- Χριστόφια, ώστε να καταστούν «ενδιάμεση συμφωνία». Ήρθε γι’ αυτό το σκοπό στη νήσο ο ΓΓ των ΗΕ για την σχετική συνεννόηση (2/10), αλλά έφυγε με άδεια χέρια. Ο Δ. Χριστόφιας δεν ευνοούσε την «ενδιάμεση συμφωνία». Ο Μ. Α. Ταλάτ, δύο μήνες μετά την αποτυχία Μουν, και παρά την ανοικτή και πολύπλευρη στήριξη που έλαβε από τον Τ. Ερτογάν και το ΚΑΔ, έχασε τις εκλογές από τον Ν. Έρογλου. Η στάση Χριστόφια «ρύθμισε» το σκηνικό στις Τ/Κ εκλογές (2010).
Οι εκλογικές ζυμώσεις και τα αποτελέσματα στην Ε/Κ κοινότητα, παίζουν ρόλο στις εκλογικές συμπεριφορές των Τ/Κ. Οι δύο οπισθοδρομικοί Τ/Κ ηγέτες (Έρογλου, Τατάρ), «προέκυψαν» (και) ως μήνυμα δυσαρέσκειας μιας μερίδας Τ/Κ απέναντι στην αποτυχία μιας διαπραγμάτευσης στο κυπριακό ή από την συμπεριφορά ενός Ε/Κ ηγέτη σε μια κρίσιμη εκλογική στιγμή στην Τ/Κ κοινότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι στημένες «αντικατοχικές» εκδηλώσεις στο οδόφραγμα στη Δερύνεια παραμονές της εκλογικής διαδικασίας ανάμεσα στους Τ/Κ- την Κυριακή 11/10/20 και το Σάββατο 17/10/20. Οι εκδηλώσεις- προβοκάτσια κατά της ομοσπονδιακής λύσης, έγιναν για να δυσκολέψουν την υποψηφιότητα Ακιντζί, κάτι σαν δίδυμη εκδήλωση-γάντι στις επιδιώξεις Τατάρ. Ο Ν. Αναστασιάδης υποκριτικά δήλωσε ότι «σύμφωνα με πληροφορίες του κράτους, οι εγκάθετοι της Άγκυρας επιδιώκουν την πρόκληση επεισοδίων». Τίποτε δεν έγινε. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ν. Αναστασιάδης ευχήθηκε «καλή επιτυχία» στον Ε. Τατάρ. Καμμία άλλη ανάλογη, «αντικατοχική» εκδήλωση στο οδόφραγμα στη Δερύνεια δεν έγινε έκτοτε. Ο σκοπός επετεύχθη στις 18/10/20.
Κλειδί για την αλλαγή στην Κυπρο, κλειδί για την αλληλεπίδραση ανάμεσα στις Ε/Κ και Τ/Κ υποθέσεις, υπήρξαν οι συγκλίσεις Χριστόφια-Ταλάτ: ενιαίος εκλογικός κατάλογος, όλοι οι Κύπριοι ψηφίζουν για πρόεδρο/αντιπρόεδρο με στάθμιση της ψήφου κάθε κοινότητας στο 20%- για να μην εκλέγουν οι Ε/Κ και τον αντιπρόεδρο. Σύγκλιση που συνιστούσε ουσιώδη βελτίωση της Ζυρίχης και η οποία έγινε αποδεκτή από την Άγκυρα. Μια τόσο θεαματική πρόοδος, δεν έγινε κτήμα της πλειοψηφίας- τα εργαλεία επικοινωνίας (παλαιά και νέα) δεν αξιοποιήθηκαν.
Ο ΠτΔ δήλωσε στις 23/2 ότι «ελπίζουμε να καταστεί δυνατόν να υπάρξουν επαφές της απεσταλμένης του ΓΓ των ΗΕ στην Τουρκία, ακόμα και στο επίπεδο του Προέδρου της χώρας, Τ. Ερτογάν». Ωστόσο, η τουρκική διπλωματία δεν λειτουργεί έτσι. Η απεσταλμένη του ΓΓ, είτε τον ΓΔ, είτε τον υφυπουργό, είτε τον Υπεξ της Τουρκίας συναντήσει, την ίδια προσέγγιση θα ακούσει. Ο Ν. Χριστοδουλίδης γνωρίζει πολύ καλά τι θα φέρει η απεσταλμένη του ΓΓ από την Άγκυρα-τα ίδια που πήρε ο Τ. Ερτογάν στον Κ. Μητσοτάκη στην Αθήνα (7/12/23) και ο Κ. Μητσοτάκης αμέσως μετά στον ίδιο στη Λευκωσία: ότι χωρίς αποδοχή από την Ε/Κ πλευρά του κεφαλαίου για τη «Διακυβέρνηση», όπως συγκροτήθηκε στο Κραν Μοντάνα (προεδρικό σύστημα, μια Τ/Κ ψήφος στο ΥΣ, εκ περιτροπής προεδρία 2:1, διασταυρούμενη ψήφος) συνομιλίες δεν θα αρχίσουν. Ο ΓΓ των ΗΕ σημείωσε επί αυτού του θέματος ότι «τα μέρη είχαν καταλήξει πρακτικά σε πλήρη συμφωνία επί της ομοσπονδιακής εκτελεστικής εξουσιας... και σε πλήρη συμφωνία επί της αποτελεσματικής συμμετοχής μέχρι το πέρας στο Κραν Μοντάνα», (Έκθεση ΓΓ για τις Καλές του Υπηρεσίες, 28/9/17).
Η τουρκική διπλωματία δεν μπλοφάρει, λέει δημόσια αυτά που υποστηρίζει, στη μια φάση, ή στην άλλη. Ο τέως ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι «η Ε/Κ πλευρά αναποδογύρισε το τραπέζι στο Κραν Μοντανά και ήμουν εκεί. Είπαμε ήδη πριν φύγουμε για το Κραν Μοντάνα ότι διαπραγματευόμαστε για την ομοσπονδία για τελευταία φορά. Μετά από αυτό, υπάρχει κυριαρχική ισότητα, όχι πολιτική ισότητα».
Κλειδί κρατά η Άγκυρα, κλειδί κρατά (και) η Λευκωσία, ότι χωρίς «ξεκάθαρη» αποδοχή του κεφαλαίου για τη διακυβέρνηση από τον Ε/Κ ηγέτη, δεν θα επανέλθουν στο τραπέζι τα σημεία 1 και 2 του Πλαισίου Γκουτέρες-αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων, τερματισμός επεμβατικών δικαιωμάτων. Με το κεκτημένο των συνομιλιών του 2017 δεν συμφωνεί ο Ν. Χριστοδουλίδης. Μιλώντας στο δημοσιογράφο Μουσταφά Αλκάν στο κανάλι Genç tv ο ΝΧρ δήλωσε για το Πλαίσιο Γκουτέρες «ότι υπάρχουν σημεία που συμφωνεί και σημεία που θα ήθελε να συζητήσει» και «απέφυγε να πει αν αποδέχεται την εκ περιτροπής προεδρία». Για το προεδρικό σύστημα δήλωσε «ότι θα πρέπει να διευκρινιστεί εάν θα είναι τελετουργικό (ceremonial) ή θα έχουν ουσιαστικό ρόλο, εάν θα έχουμε πρωθυπουργό, ή όχι»-(Πηγή: OmegaLive 16/09/23). Κατά συνέπειαν, όταν ο ΠτΔ δηλώνει πως ενδιαφέρεται «να επαναρχίσουν οι συνομιλίες από εκεί που διακόπηκαν στο Κραν Μοντάνα», μάλλον επαναλαμβάνει μια φράση χωρίς πραγματικούς αποδέκτες στο διεθνές πεδίο...