Στις 9 Σεπτεμβρίου το Ισραήλ έπληξε με πυραύλους το Κατάρ, στοχεύοντας στελέχη της Χαμάς την ώρα που συνεδρίαζαν για την αμερικανική πρόταση εκεχειρίας. Αυτή η επίθεση ξεπέρασε κάθε προηγούμενο όριο! Το Κατάρ δεν είναι Υεμένη, αλλά βασικός μεσολαβητής και ταυτόχρονα, στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στον Κόλπο.
Τι μπορεί να σημαίνει για την Κύπρο η συνεχής αποσταθεροποίησης που σκόπιμα επιχειρεί ο τυχοδιώκτης Βενιαμίν Νετανιάχου;
Το ερώτημα γίνεται πιο επιτακτικό αν ιδωθεί κάτω από το πλαίσιο των επιλογών της Κύπρου, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να αγοράζει αμυντικά όπλα. Λίγες ώρες προτού ο Νετανιάχου διατάξει το τυφλό κτύπημα σε βάρος του Κατάρ (9/10), έγινε γνωστό ότι αποκτήθηκε από την Κύπρο το αντιπυραυλικό σύστημα Barak MX. Αυτή η επιλογή συνδράμει στην ασφάλεια και την αποτροπτική ισχύ της Κύπρου, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ή προκαλεί ανασφάλεια και περισσότερους κινδύνους για τους Κυπρίους;
“Επικίνδυνες συνέπειες”
Την Πέμπτη (18/9) το Τουρκικό Υπουργείο Άμυνας (Reuters, AP) ανακοίνωσε ότι “παρακολουθεί στενά” την προμήθεια του Barak MX και ότι “λαμβάνει όλα τα μέτρα για κάθε προσπάθεια διασάλευσης της ισορροπίας” στο νησί”: “Οι εξοπλιστικές κινήσεις συνιστούν απειλή για την ειρήνη και τη σταθερότητα στο νησί και ενδέχεται να οδηγήσουν σε επικίνδυνες συνέπειες”, ανέφερε τουρκική πηγή. Ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΑΜ ενέπλεξε στις αναφορές του, χωρίς κάποια επεξήγηση το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S400 που απέκτησε η Τουρκία.
Το σύστημα αεράμυνας Barak MX είναι ικανό να αναχαιτίζει πυραύλους, drones και αεροπλάνα από βεληνεκές 150 χιλιομέτρων. Η είδηση για την προμήθεια του διέρρευσε από την κυπριακή κυβέρνηση για πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2024 σε τοπικά ΜΜΕ: «Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι θα κάνουμε και κάνουμε ό,τι είναι αναγκαίο, όχι μόνο λόγω του γεγονότος ότι είμαστε χώρα υπό κατοχή, αλλά και ως κράτος μέλος της ΕΕ σε μια περιοχή ιδιαίτερης γεωστρατηγικής σημασίας», είπε τότε ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης.
Σε μαγνητοσκοπημένο τηλεοπτικό πρόγραμμα της κρατικής τηλεόρασης ΡΙΚ (10/9), ο ΥΠΑΜ Βασίλης Πάλμας μίλησε για την ανάγκη αποτρεπτικής ισχύος και συνέδεσε την προμήθεια του Barak MX “με τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή”. Η χρονική σύμπτωση της απόκτησης του Barak με την επίθεση του Ισραήλ στο Κατάρ, έκανε την κυπριακή κυβέρνηση πιο φειδωλή. Μάλιστα, το Υπουργείο Εξωτερικών βγήκε από τους πρώτους να καταδικάσει την επιθετική πράξη (10/9) ως “εντελώς απαράδεκτη και απειλή για την ειρήνη”. Ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης επικοινώνησε (14/9) με τον Εμίρη του Κατάρ για να εκφράσει τη συμπαράστασή του, “τονίζοντας ότι αποτελεί σοβαρή απειλή για την ασφάλεια του Κατάρ και της περιοχής».
Αναβίωση δογμάτων
To αντιπυραυλικό σύστημα Barak MX θα αντικασταστήσει οπλικά συστήματα ρωσικής κατασκευής, που αποκτήθηκαν από την Κύπρο την περίοδο 1998 - 2000, σε αναπλήρωση του συστήματος S300, που εν τέλει εγκαταστάθηκε στην Κρήτη. Η ακύρωση της εγκατάστασης των S300 αποτέλεσε στροφή 180 μοιρών στην πολιτική της Κύπρου το 1998 επί Γλαύκου Κληρίδη. Με σαφή υπόδειξη της ελληνικής κυβέρνησης επί Κώστα Σημίτη, ανκαι διστακτικός ο Κληρίδης συμφώνησε να προτεραιοποιήσει τη διαδικασία ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ και να αφοσιωθεί σε διπλωματικά μέσα που αφαιρούν από την Τουρκία προσχήματα για πρόκληση εντάσεων (S300 - Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα). Αποκορύφωμα της στροφής αυτής, ήταν η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1999. Η Κύπρος εξασφάλισε το εισιτήριο της ένταξης - και χωρίς επίλυση, καθώς και ανανεωμένες προσπάθειες του ΟΗΕ για ομοσπονδιακή επανένωση, σε αντάλλαγμα για την πρόσδεση της Τουρκίας στην ΕΕ ως υποψήφιο για ένταξη κράτος.
Πράγματι, η Κύπρος ακόμα μετά την ένταξη της το 2004, άφησε για πολλά χρόνια στο περιθώριο τα δόγματα και τα εξοπλιστικά προγράμματα για να ανακουφίσει και τον προϋπολογισμό της (κρίση 2013) από αλόγιστα έξοδα. Όμως, στο επίπεδο της ρητορικής, οι κυβερνήσεις Αναστασιάδη - Χριστοδουλίδη αναβίωσαν την αναζήτηση γεωπολιτικού ρόλου, πρώτα ως ενεργειακού κόμβου με το Ισραήλ. Αυτό έγινε πολύ έντονο, ιδίως μετά την κατάρρευση των συνομιλιών για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά (2017) για την οποία η Κύπρος κρίθηκε τουλάχιστον “συνυπεύθυνη” από τους επικεφαλής του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και της ΕΕ Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.
Ωστόσο, η στρατηγική σύνδεση με το Ισραήλ για μεταφορά ενέργειας στην Ελλάδα αποδείχθηκε “φενάκη”. Ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed ακυρώθηκε το 2021 και τώρα είναι στον άερα και η ηλεκτρική σύνδεση GSI. Ο κίνδυνος ενός τεράστιου φιάσκου δεν απέτρεψε τον Χριστοδουλίδη να αναζητεί ένα δικό του “Αμυντικό Δόγμα” - άλλωστε το είχε περιλάβει και στο προεκλογικό του πρόγραμμα προς μεγάλη ικανοποίηση της ακροδεξιάς. Αλλά αντί της Ελλάδας που δεν ανταποκρίθηκε, βρήκε τον Νετανιάχου, που από διάφορους κύκλους, θεωρείται πιο αξιόπιστος σύμμαχος, ακόμα και από την Αθήνα.
Το άρμα Νετανιάχου
Είναι δυνατόν ο Χριστοδουλίδης να εξαρτά την ασφάλεια της Κύπρου ως προέκταση του Ισραήλ; Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδοθεί ρητά στον Κύπριο πρόεδρο, αλλά οι ενέργειες του, σε αυτό συνηγορούν. Η απόφαση για την προμήθεια του συστήματος Barak ελήφθη με απόλυτη εμπιστευτικότητα μαζί με 2-3 εξ απορρήτων συνεργάτες του Χριστοδουλίδη. Πολιτικοί αρχηγοί γίνονται κοινωνοί, χωρίς πολλές λεπτομέρειες και η Βουλή εγκρίνει τις πληρωμές.
Αλλά η φύση του οπλικού συστήματος Barak ως μεσαίου βεληνεκούς, η δικτύωση του με την αντιαεροπορική ομπρέλα του Ισραήλ, η ικανότητα απόσπασης πληροφοριών που διαθέτει η Μοσάντ και η εκπαίδευση και στελέχωση από Ισραηλινούς, δημιουργούν συνειρμούς. Αυτό συμβαίνει και με τα ραντάρ και άλλα τα ισραηλινά συστήματα παρακολούθησης, όπως οι κάμερες στην Πράσινη Γραμμή. Η μονιμοποίηση των διευκολύνσεων που προσφέρει η Κύπρος στο Ισραήλ, είναι επίσης γεγονός, όπως και η διακριτική παρουσία τους σε κρίσιμες κρατικές υποδομές. Αυτά που συμβαίνουν μπορούν να επαληθευτούν από άλλες μυστικές υπηρεσίες, ίσως και από την Τουρκία.
Κίνδυνοι
Στο στρατηγικό επίπεδο, ο Χριστοδουλίδης ξέρει ότι ενεργεί διεθνώς στην πιο δύσκολη εποχή και την πιο επικίνδυνη περιοχή του κόσμου, τη Μέση Ανατολή. Φαίνεται όμως διατεθειμένος να παίξει με τη φωτιά, θεωρώντας “οιονεί” σύμμαχο του τον Νετανιάχου, με επιρροές στις ΗΠΑ που η Λευκωσία δεν διαθέτει. Όμως, δεν υπάρχει κατώφλι που δεν θα περάσει ο Νετανιάχου για να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα - τη διαιώνιση της πολιτικής του παρουσίας, σύρωντας την περιοχή στην κόλαση. Με το ζόρι, οι ΗΠΑ συναίνεσαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την έκδοση απλής δήλωσης (11/9) για συμπαράσταση προς το Κατάρ - χωρίς αναφορά στο Ισραήλ.
Όμως, ο Νετανιάχου δεν θα είναι πάντα εκεί. Οι πάντες γνωρίζουν ότι ο τροχός γυρίζει και στο παρελθόν, το Ισραήλ δε δίστασε να τα βρει με τον Ερντογάν.Πιο ζωτικά συμφέροντα, τους κρατούν σε στρατηγική συνύπαρξη και όχι μετωπική αντιπαράθεση.
Αν όμως ο Χριστοδουλίδης είναι διατεθειμένος να παίξει με τη φωτιά, δεν μπορεί να παραβλέψει τις συνέπειες που έχουν οι επιλογές του για την αγωνιώδη προσπάθεια που καταβάλλει ο ΟΗΕ για επανεκκίνηση ειρηνευτικών συνομιλιών στο νησί. Οι εξοπλισμοί, χωρίς αμφιβολία, θα οξύνουν τη συγκρουσιακή σχέση με την Τουρκία στο στρατιωτικό πεδίο που η τελευταία έχει σαρωτικό μειονέκτημα.
Το παράδοξο είναι ότι αν υπάρξει κλιμάκωση από την Τουρκία στο νησί, η κυπριακή κοινωνία δεν θα το αντέξει. Η δε αντίδραση διεθνών παραγόντων, όπως ο ΟΗΕ και η ΕΕ, δεν θα είναι καθόλου έγκαιρη και σωτήρια. Δεν είναι τυχαίο που τόσο καιρό, ο Γκουτέρες και οι πλείστοι Ευρωπαίοι ζητούν άλλου είδους πρωτοβουλίες από τη Λευκωσία (συνομιλίες, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, επαφές κοκ). Αποδοκιμάζουν αυτό που αποκαλούν “μονομερείς ενέργειες”. Παράλληλα, έγινε πλέον πεποίθηση στον ΟΗΕ ότι η τάση για περαιτέρω στρατιωτικοποίηση δεν αποκλείει επεισόδιο στη νεκρά ζώνη. Μέχρι στιγμής αποφεύγεται, μόνο χάρις τη δραστηριότητα της ειρηνευτικής δύναμης UNFICYP.