Η πορεία της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαιτέρως τον τελευταίο καιρό, διαπερνάται από έντονη οσμή διαφθοράς και κενό αξιών με ηθικό φορτίο σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης των πολιτών, τα οποία λειτουργούν πλέον ως δομικά στοιχεία της κοινωνικής δυναμικής, ενώ συνεχώς διευρύνεται η επίδραση τους στην καθημερινότητα.
Η διαφθορά καταγράφεται στην βιωνόμενη πραγματικότητα ως κατάχρηση εξουσίας ή επιρροής για ιδιωτικό όφελος και εκδηλώνεται ως δωροδοκία, εκβιασμός, επιβολή, νεποτισμός, υπεξαίρεση και άλλες μορφές τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Στην Ελλάδα η διαφθορά έχει πλέον «αξιακό βάρος» στην κοινωνική δραστηριοποίηση των πολιτών. Υπονομεύει όμως την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες και συρρικνώνει την κοινωνική συνοχή.
Η καθημερινότητα είναι αποκαλυπτική. Είναι πλέον «κοινό μυστικό» το «φακελάκι» στον τομέα της υγείας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι, ότι ο διευθυντής της καρδιοχειρουργικής κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου απαιτούσε και έπαιρνε «φακελάκι» από 3.000 έως 8.000 ευρώ, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση του ασθενούς, για να τον χειρουργήσει.
Η κοινωνική πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή και δείχνει με πολύ μεγάλη έμφαση, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην ζωή, έχουν μόνο θεωρητική ισχύ. Στην βιωνόμενη καθημερινότητα ακόμη και αυτά είναι εξαγοράσιμα. Δεν έχουν αξιακό βάρος. Παράλληλα η κοινωνική πολιτική εξανεμίζεται, διότι ουσιαστικά δεν υπηρετεί το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, ενώ δεν αναπτύσσεται κοινωνική δυναμική για την άρση αυτών των συνθηκών.
Ανάλογη οπτική διαπερνά και το εμπόριο εικόνων στο Μέγα Σπήλαιο Καλαβρύτων. Ο ηγούμενος και οι συνεργάτες του πουλούσαν 17 βυζαντινές εικόνες και 2 ευαγγέλια από το 1700 για 200.000 ευρώ. Σύμφωνα δε με τιμοκατάλογο, που είχαν, κάθε εικόνα κόστιζε 20.000 ευρώ και κάθε ιερό ευαγγέλιο 50.000 ευρώ.
Η διαφθορά έχει «στρατοπεδεύσει» ακόμη και στους θρησκευτικούς θεσμούς και θέτει σε αμφισβήτηση τις αξίες του χριστιανισμού. Αν δε συνυπολογισθεί και η μη παραγωγή συνεκτικών αξιών στο πλαίσιο της συμβίωσης στις τοπικές κοινωνίες, ο κίνδυνος συρρίκνωσης της κοινωνικής συνοχής είναι μεγάλος.
Ανάλογες συνθήκες καταγράφονται και σε άλλους τομείς επίσης. Η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος (ΔΑΟΕ) της Ελληνικής Αστυνομίας σε συνεργασία με το Συντονιστικό Επιχειρησιακό Κέντρο (ΣΕΚ) εξάρθρωσαν κύκλωμα λαθρεμπορίας καυσίμων και συνέλαβαν 22 άτομα.
Από την αρχή του 2025 εισήγαγαν από την Ρουμανία και διακίνησαν λαθραία στην Ελλάδα 1,5 εκατομμύρια λίτρα βενζίνης χωρίς να καταβάλουν δασμούς, ενώ έφεραν από την Πολωνία περισσότερους από 200 τόνους χημικών διαλυτών για την νόθευση της βενζίνης. Είναι εμφανές, ότι δεν λαμβάνεται υπόψη η πρόκληση βλάβης στα αυτοκίνητα συνανθρώπων τους πελατών, ούτε και αναλαμβάνεται η κοινωνική ευθύνη, που αναλογεί σε κάθε πολίτη.
Ανάλογα χαρακτηριστικά έχει και η προσφάτως αποκαλυφθείσα «Μαφία» της Κρήτης. Στα Χανιά εξαρθρώθηκε από την αστυνομία κύκλωμα διακίνησης όπλων και ναρκωτικών, το οποίο προέβαινε και σε εκβιασμούς. Οι αρχηγοί δε του κυκλώματος (ιδιοκτήτης ενός ξενοδοχείου και ενός beach bar στο Σταυρό Χανίων και ο αδελφός του) επεδίωκαν και την εμπλοκή τους στα «κοινά» στα Χανιά.
Το κενό αξιών με ηθικό φορτίο και η διαφθορά οδηγούν επίσης και στην αύξηση της βίας. Αυξάνονται τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και γυναικοκτονιών, ενώ ανάλογη πορεία ακολουθεί και η βία των ανηλίκων. Ιδιαιτέρως σε σχέση με την βία των ανηλίκων μόνο το πρώτο 8μηνο του 2024 καταγράφηκαν 48% περισσότερα περιστατικά, δηλαδή πάνω από 100% αύξηση την τελευταία 3ετία.
Ανάλογη ανοδική πορεία ακολουθεί και η ενδοοικογενειακή βία. Από 1.630 περιστατικά, που καταγράφηκαν το 2012, σε μια 10ετία δηλαδή το 2022 έφτασαν τα 10.131. Το 2024 ο αριθμός των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας έφτασε τα 15.571 περιστατικά (σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΑΣ).
Τέλος είναι αναγκαία και η αναφορά στην αίσθηση των πολιτών για τον βαθμό διαφθοράς των πολιτειακών θεσμών, από το κράτος και την διαχείριση κυβερνητικής εξουσίας από το πολιτικό σύστημα μέχρι την δικαιοσύνη.
Η τραγωδία στα Τέμπη με τον θάνατο 57 ατόμων και η διαδικαστική διαχείριση της από τους πολιτειακούς θεσμούς έχουν οδηγήσει ένα πολύ μεγάλο τμήμα του πληθυσμού στην εξαγωγή πολύ αρνητικών συμπερασμάτων ως προς την αναζήτηση της αλήθειας και την απονομή δικαιοσύνης.
Ως προς την διαφθορά των πολιτειακών θεσμών στο ίδιο «μήκος κύματος» κινείται και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ με τις χρηματοδοτήσεις ημετέρων με εκατομμύρια ευρώ με βάση ψευδή στοιχεία. Η οπτική του υλικού ευδαιμονισμού χωρίς κοινωνικά κριτήρια κυριαρχεί και διαπερνά την πολιτική διαχείριση της πραγματικότητας και την λειτουργία πολιτών, που σχετίζονται με τους διαχειριστές εξουσίας και παράλληλα προσανατολίζονται στην δραστηριοποίηση τους με σημείο αναφοράς τον ατομικισμό, ενώ δεν θέτουν όρια με βάση την κοινωνική ευθύνη.
Είναι πλέον εμφανές, ότι η διαφθορά και το κενό αξιών με ηθικό φορτίο αποτελούν δομικά στοιχεία της δραστηριοποίησης των πολιτών στα διάφορα κοινωνικά συστήματα αλλά πολύ περισσότερο των πολιτειακών θεσμών. Ιδιαίτερο ρόλο βέβαια διεκπεραιώνει το πολιτικό σύστημα και κυρίως το κόμμα και το πολιτικό προσωπικό, που διαχειρίζεται κυβερνητική εξουσία.
Τα αίτια αυτής της δυναμικής έχουν άμεση σχέση με τις συνθήκες, που κυριαρχούν στο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας και με τον προσανατολισμό της πορείας προς το μέλλον. Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική.
Δεν υπάρχει διαφάνεια στην κυβερνητική λειτουργία ούτε και έλεγχος της κυβέρνησης από τους πολίτες (κοινωνία πολιτών) σε θεσμοθετημένες διαδικασίες διαλόγου. Παράλληλα σχεδιάζεται και διαμορφώνεται η πραγματικότητα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις, που δρομολογούνται από την διαφθορά και την έλλειψη αξιών με ηθικό φορτίο και βιώνονται από τους πολίτες.
Επίσης οι κοινωνικές συνθήκες οριοθετούνται από τον ατομικισμό και το ατομικό συμφέρον, χωρίς να καλλιεργούνται η ενσυναίσθηση και αξίες με κοινωνικό πρόσημο τόσο στις τοπικές κοινωνίες γενικά όσο και ειδικότερα στη νέα γενιά στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος. Ταυτοχρόνως η μαζοποίηση των κοινωνιών στα σύγχρονα μεγάλα αστικά κέντρα σε συνδυασμό με την οπτική της κοινωνίας του θεάματος, του μονοδιάστατου καταναλωτισμού και του υλικού ευδαιμονισμού χωρίς αξιακό προσανατολισμό ενισχύουν την διαφθορά, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην συρρίκνωση της κοινωνικής συνοχής.
Με αυτά τα δεδομένα δεν προδιαγράφεται μια ήρεμη και χωρίς αναταράξεις συνεκτική κοινωνική δυναμική στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργίας, ούτε οικοδομούνται συνθήκες, οι οποίες δεν διαπερνώνται από την διαφθορά και την απουσία αξιών με ηθικό φορτίο, αλλά οριοθετούνται από το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον και την κοινωνική δικαιοσύνη χωρίς ανισότητες.