Πού σταματάει η δημαγωγία;

Κώστας Κούρκουλος 07 Σεπ 2021

Ήταν ο Θουκυδίδης, αυτός που πρώτος διέστειλε  την πολιτική από τη δημαγωγία. Όταν, στο πρόσωπο του Περικλή, όρισε την πολιτική δράση ως προσφορά έργου στην πόλη. Το οποίο μάλιστα, υπερβαίνοντας σε διάρκεια και σημασία τη ζωή των θνητών δημιουργών του, σηματοδοτεί την συλλογική αθανασία. Ενώ οι δημαγωγοί - π.χ. Κλέων και Αλκιβιάδης - αδιαφορούσαν ακόμη και για το αν παρέσυραν την πόλη στην καταστροφή. 

Έκτοτε, κάθε φορά που η δημαγωγία τρεπόταν σε κυρίαρχη κουλτούρα χωρίς να αναγνωρίζεται ως τέτοια, είχε εφιαλτικά αποτελέσματα. «Ο Χίτλερ δεν θα μπορούσε να έρθει στην εξουσία…. αν στη Γερμανία της Βαϊμάρης δεν είχε υπάρξει κουλτούρα δημαγωγίας». (Πατρίσια Ρόμπερτς – Μίλερ, «Δημαγωγία και Δημοκρατία»).  

Είναι αυτό που υπέστη η σύγχρονη ελληνική δημοκρατία. Όταν κυριάρχησαν οι δημαγωγοί και επέβαλαν την πλέον αντιπολιτική αντίληψη της πολιτικής. Ότι δηλαδή «πολιτική» δεν είναι η προσφορά έργου στην κοινωνία, αλλά αποκλειστικά η νομή της εξουσίας.

Γι’ αυτό άλλωστε οι δημαγωγοί, με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν γι’ αυτούς καθήκοντα ώστε να παραβιαστούν, θεωρούν ότι δεν υπάρχει το έγκλημα της παράβασης καθήκοντος.  

Με την αντίληψη λοιπόν ότι  πολιτική είναι μόνον οι μηχανορραφίες για τον «έλεγχο των αρμών της εξουσίας» και καθόλου η διοίκηση των δημόσιων υποθέσεων και η προσφορά έργου, όταν τους έτυχαν οι «στραβές στη βάρδια τους», όπως οι πυρκαγιές, που απαιτούσαν προσφορά συγκεκριμένου έργου για τη σωτηρία των ανθρώπων, γέμισαν τον τόπο με φέρετρα. 

Μάλιστα, για να επιβεβαιώσουν την ιδέα ότι η εξουσία δεν βαρύνεται με τέτοια καθήκοντα, αλλά έχει μόνον προνόμια, παραβίασαν και τα όρια της «ύβρεως»: το βράδυ του θανατικού στο Μάτι σκηνοθέτησαν ζωντανή τηλεοπτική παράσταση, για να ρωτήσει ο τότε πρωθυπουργός «τι ώρα θα πετάξουν το πρωί τα αεροπλάνα»! Έτσι ώστε, απέναντι στον θάνατο των ανθρώπων, να επιβεβαιωθεί το «μεγαλείο» και η «αθανασία» της εξουσίας. 

Γι’ αυτό άλλωστε, επειδή η «θεο-μηνία», ως  μήνις των θεών, συχνά δεν ελέγχεται, ουδείς τους κατηγόρησε για την έκταση της φωτιάς και την απώλεια περιουσιών, αλλά μόνον για το γεγονός ότι δεν έπραξαν το καθήκον τους  να εκκενώσουν την περιοχή και να σώσουν τους ανθρώπους που κάηκαν. Κάτι που φαίνεται να μην θέλουν να δεχθούν ότι ήταν καθήκον τους. 

Γι’ αυτό ακριβώς  όταν, σε μία απολύτως ανεξέλεγκτη θεομηνία φωτιάς όπως οι πρόσφατη, που έκαιγε με τέτοια ένταση σε όλη τη χώρα ώστε να προκαλέσει την συνδρομή όλης σχεδόν της Ευρώπης, δεν είχαμε καμένους ανθρώπους επειδή οι υπεύθυνοι έπραξαν το καθήκον τους, οι δημαγωγοί παραφρόνησαν. 

Και η παραφροσύνη τους εκδηλώθηκε χωρίς όρια: αφού υπέθαλψαν έναν οχετό επιθέσεων για το ανήκουστο «σκάνδαλο» της απουσίας καμένων ανθρώπων, ακολούθως προσπάθησαν να αλλάξουν και την ίδια την ανθρώπινη τάξη.

Έτσι ενώ,  σύμφωνα με μία συγκλονιστική αναφορά του Καστοριάδη, «..η ζωή που πρόκειται να ζήσουμε …είναι το μόνο πράγμα που έχουμε» («Ελληνική ιδιαιτερότητα», Τόμος Γ΄), κάτι που εκφράζει, με σύγχρονους όρους, το «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος», οι δημαγωγοί έγιναν δημιουργοί ενός νέου αντι-πολιτισμού: «Πάντων ανθρώπων μέτρον χρήματα (πράγματα)», απάντησαν με την στάση τους. Αφού, αλλάζοντας τα ανθρώπινα, λοιδορούσαν κατά την διάρκεια της θεομηνίας όσους, εκείνη ακριβώς την στιγμή, συνέβαλαν στο να μην έχουμε καμένους ανθρώπους. Μάλιστα, υποβίβαζαν ρητά σε «εκκένωση βόθρων» την οργανωμένη σωτηρία των ανθρώπων! 

Και επειδή ο κυνισμός δεν κρύβεται πίσω από την σταλινική πονηρία,  ο επικεφαλής των δημαγωγών ευχαρίστησε όσους δεν συμμορφώθηκαν με την εντολή της πολιτείας για την εκκένωση των απειλούμενων περιοχών! Έτσι ώστε να δώσει το σύνθημα, στην επόμενη πυρκαγιά να έχουμε και νεκρούς!

Που πάει να πει πως η δημαγωγία, ως το απόλυτο κακό για την δημοκρατία, μπορεί να μην έχει βάθος και να είναι ένα φαινόμενο της επιφάνειας, ρηχό, φτηνό και χυδαίο. Όμως δεν σταματάει πουθενά. Ούτε μπροστά στον θάνατο. 

Πηγή: www.tanea.gr