Το έθιμο που λέγεται ΔΕΘ ήταν φέτος κατεξοχήν πολιτικό με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Εικονογράφησε το πολιτικό πρόβλημα της χώρας και αποτύπωσε τις επιλογές που σκοπεύουν να κάνουν οι «μείζονες παίκτες» στο τελευταίο μίλι ώς τις εκλογές που ελπίζουμε όντως να γίνουν στην προβλεπόμενη ώρα τους. Κατέγραψε καταρχάς τον κομματικό κατακερματισμό. Παρέλασαν ΙΧ κόμματα, προσωπικά μαγαζιά χωρίς λαό, χωρίς ή με παρωχημένη ιδεολογική ταυτότητα, που οι θέσεις τους για την οικονομία ουδόλως ενδιαφέρουν την κοινή γνώμη. Ο Α. Τσίπρας που φιλοδοξεί να γίνει ο αναμορφωτής του αντιπολιτευτικού χώρου θα διαπίστωσε πόσο δύσκολη είναι η αποστολή του και πόσο παρόν το παρελθόν του.

Έτσι, όλα τα φώτα έπεσαν στο κυρίαρχο κόμμα, στην κυβέρνηση και στον πρωθυπουργό, πόσω μάλλον που τις τελευταίες εβδομάδες αμφισβητείτο η ίδια η πολιτική σταθερότητα. Έναντι αυτού του κλίματος ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε μια ομαλή συνέχεια χωρίς εκλογικούς αιφνιδιασμούς, αλλά ταυτόχρονα δεσμεύτηκε ότι ο χρόνος αυτός δεν θα εξελιχθεί σε προεκλογικό κυβερνητικό ξεσάλωμα με σπατάλες για μικροκομματικούς σκοπούς. Είναι μια υπόσχεση που μένει να δούμε πώς θα τηρηθεί καθώς το κόμμα της ΝΔ δείχνει να είναι σε ταραχή.

Ο ίδιος πάντως ο πρωθυπουργός επαναπρότεινε τη βασική του γραμμή που εκφράζει άλλωστε και την προσωπική του φιλοσοφία: δημοσιονομική πειθαρχία, οικονομική βελτίωση, πλεονάσματα που αναδιανέμονται. Η προσέγγιση έχει ονομαστεί από την εποχή του Κλίντον «τριγωνοποίηση», κάτι σαν σύνθεση φιλελευθερισμού και soft σοσιαλδημοκρατίας. Η κριτική που ασκείται σε αυτή την προσέγγιση είναι ότι δεν μπόρεσε ούτε μπορεί να προκαλέσει ένα αναπτυξιακό άλμα και να αλλάξει ουσιαστικά το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Έχω διατυπώσει επανειλημμένα αυτή την κριτική από αυτή τη στήλη, αλλά θα πρέπει μάλλον να δεχτούμε ότι η Ελλάδα σε αυτή την ιστορική συγκυρία δεν είχε ούτε έχει τις προϋποθέσεις να πραγματοποιήσει ένα τέτοιο άλμα. Θα χρειάζονταν ένα νέο αναπτυξιακό ήθος στην κοινωνία μετά την χρεοκοπία όπως είχε γίνει στην μετεμφυλιακή περίοδο, φωτισμένες ελίτ με εθνικό όραμα, στιβαρό κράτος που ο επιτελικός του ρόλος δεν θα ήταν απλώς τρόπος ενδοκυβερνητικού συντονισμού αλλά εμπνευστής μιας νέας εθνικής προσπάθειας, δημόσια διοίκηση λιγότερο διαβρωμένη από τα μεμονωμένα συμφέροντα, πολιτικές ηγεσίες με αίσθηση αποστολής. Καθώς αυτά δεν υπάρχουν τα θετικότερο σενάριο είναι η Ελλάδα να συνεχίσει να παρακολουθεί τις ραγδαίες διεθνείς οικονομικές-τεχνολογικές εξελίξεις έστω με μικρότερα, αλλά σταθερά βελτιωτικά βήματα. Και είναι σαφές ότι στην οικονομία έχουν γίνει τέτοια βήματα που μειώνουν βαθμιαία τις χαώδεις απώλειες της περιόδου της χρεοκοπίας. Η αντιπολιτευτική καταστροφολογία είναι άσφαιρη όταν παραβλέπει τη βελτίωση της κατάστασης, και είναι θετικό ότι η αξιωματική αντιπολίτευση αρχίζει να το καταλαβαίνει.

Μήπως αυτό σημαίνει ότι η πορεία ως τις εκλογές θα καθοριστεί από αυτές τις οικονομικές εξελίξεις; Τέτοια ήταν τα περισσότερα σχόλια ξεκινώντας από τη γνωστή κοινοτοπία ότι ο κοσμάκης ψηφίζει κοιτώντας την τσέπη του. Τώρα όμως που το παρωχημένο πανήγυρι της ΔΕΘ τελείωσε, ας θυμηθούμε και την άλλη γνωστή κοινοτοπία που λέει ότι τα «γεγονότα» ανατρέπουν τους καλύτερους πολιτικούς σχεδιασμούς. Όλοι καταλαβαίνουμε, και πριν από όλους ασφαλώς οι κυβερνώντες, ότι σήμερα δεν ζούμε «γεγονότα» αλλά κοσμογονικές αλλαγές, σχεδόν όλες επί τα χείρω. Τα δεδομένα είναι γνωστά. Ζούμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Στο γεωπολιτικό σημειώνονται νέες ρήξεις και νέες συμμαχίες, στο ιδεολογικό-πολιτισμικό αποκρυσταλλώνεται η αντιπαράθεση των αυταρχικών κρατών προς τη δυτική δημοκρατία και τις δυτικές αξίες, στο οικονομικό οξύνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.

Οι δραματικές αυτές αλλαγές απασχολούν την Ελλάδα και τη δημόσια σφαίρα κυρίως υπό το πρίσμα των πλεονεκτημάτων που δίνουν ή υποτίθεται ότι δίνουν στην Τουρκία. Δεν αποκλείεται όμως να δούμε να εμφανίζεται και πάλι ένα γνωστό στην ιστορία μας μοτίβο. Σε απότομες στροφές της Ιστορίας εκδηλώνονται οι αμφιθυμίες της εθνικής μας ταυτότητας και η κοινωνία πολώνεται ιδεολογικά και ψυχολογικά ακολουθώντας τα ρήγματα της διεθνούς Πολιτικής. Τα σημάδια είναι ήδη μπροστά μας. Μπορεί η Κίνα να είναι ακόμα μακριά και ο «κινέζος» πολύ διαφορετικός για να ταυτιστούν οι έλληνες, αντιθέτως όμως η επιρροή της Αμερικής και της Ρωσίας, όχι μόνο στη γεωπολιτική, αλλά στην ελληνική ιδεολογική-πολιτική σφαίρα είναι σαφής. Ο τραμπισμός ενθαρρύνει την ακροδεξιά εκτός και εντός της ΝΔ, ο πουτινισμός και η ρωσοφιλία έχει έτσι και αλλιώς ένα ευρύ αριστεροδεξιό κοινό στην Ελλάδα. Ουσιαστικά ο αναδυόμενος νέος Ψυχρός Πόλεμος ανασυντάσσει και τροφοδοτεί τις αυταρχικές, συντηρητικές, αντιδημοκρατικές και αντιδυτικές διαθέσεις που είναι ριζωμένες στην ελληνική κοινωνία – όπως και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές. Αυτές οι διαθέσεις οργανώνονταν κατά κανόνα σε δύο ιδεολογικά μπλοκ, ένα παλαιοαριστερό και ένα συντηρητικό εθνικιστικό. Η κρίση της ευρωζώνης την προηγούμενη δεκαετία τούς έδωσε ώθηση και κοινό πεδίο συνάντησης, τόσο ώστε να συγκυβερνήσουν. Προοπτικά, είναι πολύ πιθανό ο νέος Ψυχρός Πόλεμος να αναθερμάνει ιδεολογικά το καθένα μπλοκ ξεχωριστά και να δημιουργήσει νέο πεδίο συνάντησής τους. Είτε στο όνομα μιας υποτιθέμενης πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, είτε ευθέως εξαιτίας της εγγενούς αντίθεσής τους στον πολιτισμό της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Στην ουσία, ο μεγάλος τροφοδότης τους θα είναι η σημειούμενη διάλυση της Δύσης, κυρίως όμως η αμηχανία και η υποχώρηση του παραδοσιακού φιλοευρωπαϊσμού που ήδη εκδηλώνεται στο πλαίσιο του νέου Ψυχρού Πολέμου. Ως πρόσφατα, η Ευρώπη ασκούσε κεντρομόλο δύναμη που πειθαρχούσε τις ακραίες επιλογές του παλαιοαριστερού ή του εθνικιστικού μπλοκ. Η πορεία της διακυβέρνησης Τσίπρα με κορύφωση την «κωλοτούμπα» του 2015 ήταν απόδειξη αυτής της ευρωπαϊκής / δυτικής πλαισίωσης. Η επίπτωση όμως της αποδυνάμωσης της Ευρώπης και του ευρωπαϊσμού αγγίζει βαθύτερα ζητήματα της εθνικής ταυτότητας και εξέλιξης. Η Ελλάδα βάδισε στη σύγχρονη εποχή με πολικό αστέρα να φτάσουμε την πολιτισμένη Ευρώπη. Το εθνικό αίτημα της Μεταπολιτευτικής Ελλάδας ήταν ρητά να συγκλίνουμε με την Ευρώπη.

Τώρα βρισκόμαστε πλέον σε μια νέα εποχή όπου το σταθερό σημείο αναφοράς μας χλομιάζει ή κινδυνεύει να διαλυθεί. Το ιδεολογικό-γεωπολιτικό διάβημα «μένουμε Ευρώπη» στο οποίο συνέκλινε μετά από τις γνωστές περιπέτειες ένα πλειοψηφικό ρεύμα της ελληνικής κοινωνίας δεν αρκεί, θα είναι μια απονευρωμένη συσπείρωση έναντι των δύο αντιευρωπαϊκών τάσεων τραμπικής ή πουτινικής έμπνευσης. Αν δεν θέλουμε να ζήσουμε την επανάληψη των εκτροχιασμών ή της πολιτικής παράλυσης τύπου Γαλλίας, χρειάζεται να πάμε από το «μένουμε Ευρώπη» στο «φτιάχνουμε την Ευρώπη» - να συμμετάσχουμε δηλαδή σε ένα εγερτήριο νέου ευρωπαϊσμού που αρχίζει δειλά να αναδύεται στην ήπειρό μας.

Σε κάθε περίπτωση, το σκαρί Ελλάς πλέει σε νέες φουρτούνες και θα χρειαστούμε πολιτική σοβαρότητα και προεκλογική εγκράτεια ώστε να μην παρασυρθούμε από τη θύελλα.

Πηγή: www.tanea.gr