Όσοι κρατούν μια κριτική στάση απέναντι στη ΔΕΘ έχουν διαφορετικές αφετηρίες, ακόμη κι όταν συγκλίνουν στη βασική διαπίστωση ότι οι εξαγγελίες κυβέρνησης-αντιπολίτευσης εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ακατάσχετης παροχολογίας προκειμένου να προσελκύσουν κοινωνικές ομάδες που αποστασιοποιούνται απ’ αυτές.
Yπάρχουν εκείνοι, για παράδειγμα, που διερευνούν το γεγονός ότι η μη τήρηση των υπεσχημένων έχει μια κανονιστική ισχύ: H προσδοκία της προσοδοθηρίας δεν ακυρώνεται ακόμη κι όταν διαψεύδεται. Επί σειρά ετών, η ΔΕΘ αποτελεί το θέατρο μιας πολιτικής παράστασης που δεν αποσκοπεί στην επίλυση οξυμμένων κοινωνικών προβλημάτων, πλην όμως εξακολουθεί να είναι ελκτική για τα πολιτικά κόμματα, προς άγραν έστω και δημοσκοπικών ψιχίων.
Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πλευρά, η οποία σπανίως αναδείχνεται: Υποτεθείσθω ότι οι εξαγγελίες που περιγράφουν μια εικονική Ελλάδα που ευδαιμονεί επέπρωτο να εφαρμοστούν. Ποιος διοικητικός μηχανισμός θα ήταν έτοιμος να αναλάβει το βαρύ έργο; Ας πάρουμε το παράδειγμα της καταπολέμησης της διαφθοράς. Παρ’ όλον ότι δεν αναφέρθηκε expressis verbis από τον πρωθυπουργό, είναι κοινός τόπος. Μάλιστα, τους τελευταίους μήνες σκάνδαλα μεγάλου βεληνεκούς ταλανίζουν την κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου. Γι’ αυτά υπήρξαν σχετικές αναφορές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Κανένας δεν αναφέρθηκε, όμως, σε (συγκεκριμένες) ενέργειες που πρέπει να γίνουν στη (συγκεκριμένη) θεσμική, οργανωτική και διοικητική πραγματικότητα ώστε να ξεπεράσουμε (συγκεκριμένες) αδυναμίες και να ορίσουμε ρεαλιστικούς στόχους για το μέλλον.
Ακόμη κι όταν υπάρχουν αναφορές στα προβλήματα, είναι τόσο γενικές και αόριστες, και, σχεδόν ποτέ, δεν στηρίζονται σε εξονυχιστική ανάλυση, καταγραφή και κατανόηση της τυπικής και άτυπης τάξης που επιτρέπει/δυσκολεύει/ακυρώνει τις προσπάθειες, τα έργα και τους σχεδιασμούς για την αντιμετώπισή τους.
Αντί γι’ αυτή την εργώδη προσπάθεια αναζητούνται πομφόλυγες. Παγίως ευκολότερη δουλειά απανταχού.
Μεταξύ άλλων, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) βρίσκεται το επίκεντρο όλων των ανακοινώσεων που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την αποφυγή του συγκεκριμένου. Ανεξάρτητα εάν αυτό οφείλεται σε άγνοια, αβελτηρία ή σκοπιμότητα διατήρησης της κρατούσας τάξης πραγμάτων, η ΤΝ εμφανίζεται ως ιερό δισκοπότηρο που μπορεί να θεραπεύσει πάσα κακοδαιμονία και υστέρηση. Είναι, μάλιστα, χαρακτηριστικό ότι ιδιαίτερη έμφαση σ’ αυτήν δίδεται από κράτη και διοικήσεις η σχέση των οποίων με τις βασικές αρχές της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και υποδειγματική. Προ καιρού ήταν η Κολομβία που ανακοίνωσε την ενεργοποίηση ενός ψηφιακού δικαστή με σκοπό την διευκόλυνση των φυσικών δικαστών – ένα πείραμα που συνάντησε αποδοκιμασίες και επιφυλάξεις από χώρες με προηγμένα δικαστικά συστήματα (πχ Γαλλία, Γερμανία, ΗΠΑ). Η ΤΝ επιστρατεύτηκε και σ’ ένα άλλο παράδειγμα, εκείνο της Αλβανίας, από την οποία αναμένουμε με ενδιαφέρον τα επιτεύγματα της «Ντιέλλα», της πρώτης υπουργού-προϊόντος τεχνητής νοημοσύνης που ανάλαβε την αποστολή να εξαρθρώσει την διαφθορά από την χώρα (https://www.ot.gr/2025/09/15/texnologia/texniti-noimosyni/alvania-dioristike-i-proti-ai-ypourgos-to-xartofylakio-tis-diella/).
Εάν υπάρχει κάτι βασικό που μπορεί (και πρέπει) να μάθουν οι κοινωνίες από τέτοιου μεγέθους τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως η ΤΝ, είναι ότι αυτά δεν μπορούν να αντισταθμίσουν κοινωνικά, πολιτικά ή και προσωπικά ελλείμματα. Η έλευση της τυπογραφίας, σε άλλους καιρούς, μπορεί να διέλυσε μύθους, δοξασίες και προλήψεις και να απελευθέρωσε τις κοινωνίες απ’ αυτές. Πλην, όμως, δεν ήταν μόνη αυτή αρκετή να επιφέρει αλλαγή στο status των χωρών και κοινωνιών που την υιοθέτησαν. Αυτό ήταν και είναι υπόθεση των κοινωνικών μετασχηματισμών που επέρχονται μέσα από κινήματα, κυκλοφορία ιδεών, και, την εν γένει κοινωνική δυναμική.
Βεβαίως η Ελλάδα πρέπει να επωφεληθεί από τις ευκαιρίες που η ΤΝ προσφέρει καθώς και από τις υπηρεσίες κολοσσών, όπως η Google, που την θεραπεύουν.
Αλλά, βεβαίως, τα όποια επιτεύγματα δεν μπορούν να λύσουν τα προβλήματα για τα οποία απαιτούνται άλλου τύπου διοικητικές και πολιτικές αποφάσεις. Είναι εκείνες οι αποφάσεις που οδηγούν στις μεταρρυθμίσεις. Αυτές απαιτούν μεγάλης κλίμακας διοικητική, οργανωτική και κοινωνική προετοιμασία για να αποδώσουν τα προσδοκώμενα. Όσο αυτές δεν δρομολογούνται τόσο θα καθυστερούμε να επωφεληθούμε από τα επιτεύγματα της τεχνολογίας. Όσο το «πνεύμα της ΔΕΘ» κυριαρχεί, όσο η αλλαγή ρυθμιστικών κανόνων, δομικών ισορροπιών και ισχυρών άτυπων τάξεων που καθορίζουν το επίπεδο της διοικητικής και θεσμικής ωριμότητας παρακάμπτονται χάριν ονειροφαντασιώσεων, τόσο οι ευεργετικές συνέπειες της ΤΝ θα απομακρύνονται.