Πλήθυναν τις τελευταίες μέρες οι κριτικές για την κατάσταση των κομμάτων της Αντιπολίτευσης από σχολιαστές ευνοϊκά διακείμενους προς αυτά, και ασφαλώς εχθρικούς στην κυβέρνηση. Αναμενόμενο. H τυμβωρυχική σπέκουλα του δυστυχήματος των Τεμπών εξάντλησε τη δυναμική της, στερώντας πολεμοφόδια από τους/τις δημαγωγούς. Παράλληλα, το νέο κύμα δημοσκοπήσεων αποτύπωσε το πρόβλημα των αντιπολιτεύσεων. Η εικόνα είναι απογοητευτική. Το πρόβλημα δεν είναι ότι αδυνατούν να προβάλουν εναλλακτική πρόταση εξουσίας, αυτό είναι το λιγότερο. Το κακό είναι ότι κερδίζουν έδαφος δυνάμεις που προσωποποιούν την παρακμή της Πολιτικής και της δημόσιας σφαίρας, την ώρα μάλιστα που η Ελλάδα χρειάζεται να πορευτεί με σύνεση και συναίνεση σε έναν Κόσμο αυξανόμενα επικίνδυνο.

Από πού πηγάζει το πρόβλημα; Από δύο μεριές που αθροίζονται. Η μία είναι ευρύτερη  διεθνής τάση, η άλλη εθνική ιδιαιτερότητα. Από τη μια, είναι οι γενικότερες πολιτισμικές, πολιτικές και κοινωνικές μεταβολές της εποχής μας που εκδηλώνονται στις δυτικές χώρες. Από την άλλη, οι ιδιαίτερες εθνικές κληρονομιές της προηγούμενης δεκαετίας της χρεοκοπίας που επεκτείνονται και παραμένουν παρούσες στη μεταμνημονιακή εποχή.

Αξίζει να σταθούμε στη διεθνή τάση. Ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πλήρως ότι τα τελευταία δεκαπέντε-είκοσι χρόνια έχουν αλλάξει τα κομματικά συστήματα όλων των δυτικών κοινωνιών. Σε πολλές μάλιστα χώρες το νέο κομματικό τοπίο είναι ασταθές και προβληματικό. Η πρόσφατη περιπετειώδης εκλογή του Καγκελάριου Μερτς σε μια χώρα παραδοσιακά σταθερή όπως η Γερμανία, δείχνει την έκταση του φαινομένου. Αιτίες των αλλαγών είναι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές. Η μετάβαση από τη βιομηχανική στη μεταβιομηχανική κοινωνία, η αλλαγή της σχέσης της εθνικής κοινωνίας με το διεθνές περιβάλλον λόγω παγκοσμιοποίησης, η περαιτέρω μαζικοποίηση της εκπαίδευσης, η αλλαγή της καθημερινότητας υπό την επίδραση της τεχνολογικής και ψηφιακής επανάστασης. Η συνδυασμένη επίδραση όλων αυτών των εξελίξεων οδήγησε στην αλλαγή των κομματικών συστημάτων. Η ιστορική διαχωριστική γραμμή αριστεράς – δεξιάς που οργάνωνε κατά κανόνα τον κομματικό ανταγωνισμό στην μεταπολεμική Ευρώπη αποδυναμώθηκε, χωρίς να εξαφανιστεί. Η  διάκριση κεντροδεξιάς – κεντροαριστεράς εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά οι εφαρμοζόμενες πολιτικές των δύο χώρων συνέκλιναν – καθώς μάλιστα ξεπεράστηκαν οι ακραίες ιδεολογικές επιλογές νεοφιλελεύθερου τύπου. Γι’ αυτό άλλωστε τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας καταγγέλλονται αδιακρίτως ως «συστημικά» από τα αναδυόμενα άκρα. Η διάκριση αριστερά-δεξιά, οικονομικο-κοινωνικού κυρίως περιεχομένου, τέμνεται τώρα από μια νέα διαχωριστική γραμμή πολιτισμικού και ψυχολογικού χαρακτήρα που ορίζεται με διάφορους τρόπους: φιλελεύθερη δημοκρατία-λαϊκισμός, οικουμενισμός-μερικότητα, εξωστρέφεια-εσωστρέφεια. Το πώς διαπλέκονται οι δύο διαχωριστικές γραμμές, η κοινωνική και η πολιτισμική, καθορίζεται από τις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε χώρας. Υπάρχουν όμως κάποιες κοινές εξελίξεις. Οι νέες διαχωριστικές γραμμές τέμνουν το ογκώδες τμήμα των μεσαίων στρωμάτων διαχωρίζοντας μια δυναμική, εξωστρεφή και κινητική μεσαία τάξη, από ένα άλλο τμήμα της που στέκεται αμυντικά, καθώς υποβαθμίζεται ή αισθάνεται ότι υποβαθμίζεται κοινωνικά. Επίσης γενική είναι η ενίσχυση των ακροδεξιών δυνάμεων που κινούνται σε μια πολιτική πλατφόρμα εθνικισμού, εναντίωσης στη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, στη μετανάστευση, στην woke κουλτούρα. Σε αυτόν τον χώρο έχει μετακομίσει εκλογικά ένα μεγάλο μέρος του παλιού εργατικού λαϊκού σώματος της αριστεράς. Τέλος, η νέα εποχή, προφανώς λόγω της επίδρασης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προκαλεί μια εντυπωσιακή υποβάθμιση του πολιτικού πολιτισμού, ταΐζοντας ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας ιδίως νεότερης ηλικίας, με μεγάλες δόσεις συνωμοσιολογίας, ανορθολογισμού και οπαδοποίησης. Όλοι αυτοί οι μετασχηματισμοί γίνονται σε συνθήκες κρίσης εμπιστοσύνης στην πολιτική και αυξανόμενης εκλογικής αποχής.

Δεν είναι δύσκολο να ανιχνεύσουμε τα σημάδια αυτών των διεθνών τάσεων στη χώρα μας. Όμως εδώ είναι σαφές ότι το νέο πολιτικό σκηνικό διαμορφώθηκε ως εξέλιξη των ιδιαίτερων δραματικών συνθηκών που έζησε η Ελλάδα με τη χρεοκοπία και τα μνημόνια. Η θορυβώδης κατάρρευση του μεταπολιτευτικού δικομματισμού στον εκλογικό σεισμό του 2012, η μοναδική περίπτωση κόμματος της ριζοσπαστικής αριστεράς ή του αριστερόστροφου λαϊκισμού που έγινε κυβέρνηση, η περιπέτεια του δημοψηφίσματος του 2015, και τελικά η πολιτική αλλαγή με τη ΝΔ το 2019 ώς σήμερα. Αποτέλεσμα όλων των ιδιαίτερων αυτών εθνικών περιπετειών είναι το σημερινό κομματικό σύστημα του ενός και μόνου κυρίαρχου κόμματος - πολιτικά κυρίαρχου όχι όμως ιδεολογικά ηγεμονικού. Πρόκειται για σύστημα διεθνώς δυσεύρετο, το οποίο δείχνει ότι η εθνική περιπέτεια της προηγούμενη δεκαετίας επέδρασε αντιθετικά στον χώρο της κυβέρνησης και των αντιπολιτεύσεων. Η πρώτη καρπώθηκε τη συμπαγή και πολιτικά δικαιωμένη κληρονομιά του ρεύματος «μένουμε Ευρώπη». Πόσω μάλλον που το ΠΑΣΟΚ των τελευταίων χρόνων της εκχώρησε αφιλοκερδώς την εκπροσώπηση απεκδυόμενο τη δική του πολύτιμη συμβολή στη διάσωση της χώρας. Στον ακροδεξιό χώρο, ευτυχώς για την ελληνική Δημοκρατία, εκδηλώνεται προς το παρόν μια κρίση σοβαρότητας που στερεί από τον χώρο αυτόν τη δυναμική που έχει στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σοβαρά είναι αντιθέτως τα πράγματα στον αριστερά του κέντρου χώρο όπου  συσσωρεύτηκαν ποικίλες και επάλληλες κρίσεις. Κάποιες είναι απόρροια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, άλλες έχουν ευρύτερες ιστορικές διαστάσεις. Διάψευση του αντιμνημόνιου, απομυθοποίηση των υποσχέσεων του λαϊκισμού, κρίση της Αριστεράς, δυσκολίες της Σοσιαλδημοκρατίας.

Σε παλαιότερες εποχές, προκλήσεις τέτοιου μεγέθους υποκινούσαν συστηματικές και παρατεταμένες αυτοκριτικές συζητήσεις για τον αναπροσανατολισμό των κομμάτων ή των παρατάξεων. Όχι πλέον και όχι στα τωρινά σχήματα που συνωθούνται στον αντιπολιτευτικό χώρο. Γιατί; Για πολλούς λόγους, κυρίως όμως γιατί πια έχουν εμποτιστεί με έναν λούμπεν τρόπο άσκησης της αντιπολίτευσης που αντιστοιχεί περισσότερο στα τρολ και στον υπόκοσμο του διαδικτύου, παρά σε κόμμα και μάλιστα «προοδευτικό». Αξέχαστες καμπάνιες: Μητσοτάκη γα@@@αι, ΝΔ παιδεραστές, όχι στα εμβόλια, η Ακρόπολη τσιμεντώνεται, ξυλόλιο και μπάζωμα, ομάδα αλήθειας. Είναι φανερό ότι έτσι δεν χτίζεται αντιπολίτευση με προοπτική εξουσίας, αντιθέτως διαχέεται ένα τοξικό κλίμα που αναδεικνύει όλο και πιο παρακμιακές δυνάμεις. Μοιάζει οι αντιπολιτεύσεις να έχουν αυτοπαγιδευτεί σε ένα ύφος κομματικού ανταγωνισμού ξεχνώντας κάτι βασικό: ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε τις εκλογές το 2019 λόγω της αποτυχίας του ως κυβέρνηση, διαλύθηκε όμως λόγω της απαράδεκτης επίδοσής του ως αντιπολίτευση.

Δυστυχώς, στην υπάρχουσα κατάσταση δεν φαίνεται να υπάρχουν δυνάμεις ή πρόσωπα που θα ανασύστηναν έναν σοβαρό αντιπολιτευτικό πόλο. Το πολύ που μπορούμε να ελπίζουμε είναι το ΠΑΣΟΚ να θυμηθεί ότι έχει υπάρξει κόμμα εξουσίας και ότι κράτησε την Ελλάδα στην Ευρώπη, αλλά και έτσι η πορεία του στην έρημο θα είναι μακρά. Την ίδια βεβαίως ώρα, οι διεθνείς εξελίξεις πολιτικοποιούν ραγδαία τις δυτικές κοινωνίες, θέτοντας μείζονα ζητήματα στις δημοκρατικές δυνάμεις για τον Κόσμο, την Ευρώπη, την Ελλάδα. Ποιοι νέοι διεθνείς κανόνες θα οργανώσουν έναν ειρηνικό πολυκεντρικό Κόσμο; Πώς η Ευρώπη θα γίνει πολιτικό υποκείμενο παγκόσμιας εμβέλειας; Ποιος νέος συμβιβασμός καπιταλισμού και δημοκρατίας αντιστοιχεί στην ψηφιακή εποχή; Πώς θα ελέγξει η κοινωνία τις νέες τεχνολογίες; Πώς η Ελλάδα θα σταθεί ή αναβαθμιστεί στο νέο αυτό σκηνικό; Έχουν άραγε αποδέκτες αυτές οι προκλήσεις στη χώρα μας;

Πηγή: www.tanea.gr