Πριν από λίγες ημέρες, στις προεδρικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Χιλή, επικράτησε ο Αριστερός υποψήφιος Γκαμπριέλ Μπόριτς, επικρατώντας επί του συνυποψήφιου του για την προεδρία, Αντόνιο Καστ. Στο δεύτερο εκλογικό γύρο, ο Μπόριτς έλαβε το 56% των ψήφων, πετυχαίνοντας μία σημαντική εκλογική νίκη επί ενός πολιτικού ο οποίος, όπως γράφει το δημοσίευμα της εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ υπήρξε «θαυμαστής» της δικτατορίας του στρατηγού Αουγκούστο Πινοσέτ.
Σταχυολογούμε ενδεικτικά από το συγκεκριμένο δημοσίευμα της διαδικτυακής έκδοσης της ‘Καθημερινής’: «Ιστορική μπορεί να χαρακτηρισθεί η εκλογή του αριστερού υποψηφίου Γκάμπριελ Μπόριτς στην προεδρία της Χιλής, με τον 35χρονο εν αναμονή πρόεδρο να γίνεται ο νεότερος ένοικος του ανακτόρου Μονέδα. Ο πρώην ακτιβιστής του αντικυβερνητικού μαθητικού κινήματος της δεκαετίας του 2010 κατήγαγε αποφασιστική νίκη με ποσοστό 56% έναντι του υπερσυντηρητικού καθολικού και θαυμαστή της δικτατορίας του Πινοσέτ αντιπάλου του, Αντόνιο Καστ, στον δεύτερο γύρο των εκλογών.
Πηδώντας πάνω από τα προστατευτικά κιγκλιδώματα τα ξημερώματα της Δευτέρας, αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος, ο καταγόμενος από την Παταγωνία Μπόριτς ανέβηκε στη σκηνή σε κεντρική πλατεία του Σαντιάγο».1
Αρχικά, δύναται να τονίσουμε2 πως στην προεδρική εκλογική αναμέτρηση, λειτούργησε, πιο ευδιάκριτα, η διαιρετική τομή Αριστεράς-Δεξιάς, η οποία, ακόμη και δεν ήταν αυτή που επικαθόρισε το εκλογικό αποτέλεσμα (σε αυτό συνετέλεσαν και άλλες παράμετροι), υπήρξε επιδραστική, καθότι, μέσω αυτής, έλαβε χώρα σειρά κομματικών-πολιτικών διεργασιών και συνδέσεων, νοηματοδοτήθηκαν πολιτικές αφηγήσεις, στο εγκάρσιο σημείο όπου, η επιδραστική αυτή τομή, αναμείχθηκε (ή αλλιώς συναρθρώθηκε), με τον πρόσφατο κινηματικό-συγκρουσιακό κύκλο, συμβάλλοντας στην παραγωγή διαφοροποιήσεων επί τη βάση διακυβεύσεων (τι θέση έλαβαν οι υποψήφιοι για σειρά κρίσιμων θεμάτων), της στάσης τους απέναντι στα αιτήματα των συμμετεχόντων, και, τελευταίο άλλα όχι έσχατο, στο σύνταγμα της στρατιωτικής δικτατορίας.
Το οποίο ισχύει ακόμη, αν και το 78% των συμμετεχόντων στο δημοψήφισμα του Οκτωβρίου του 2020, ψήφισε υπέρ της αναθεώρησης του. Μία από τις πρώτες αποφάσεις του νεο-εκλεγέντος προέδρου, θα είναι ακριβώς η προώθηση της διαδικασίας αναθεώρησης του Χιλιανού συντάγματος.
Διευρύνοντας κατά τι την εικόνα της ανάλυσης μας, σπεύδουμε να εισαγάγουμε εντός αυτής, την έννοια του «εκλογικού καθεστώτος»3 (electoral regime), των Mac Adam & Tarrow.
Σύμφωνα με τους Νίκο Σερντεδάκι και Μυρσίνη Κουφίδη, οι οποίοι και προσφέρουν μία ευσύνοπτη όσο και κατατοπιστική ανάλυση του σχήματος των «εκλογικών καθεστώτων», ως «εκλογικά καθεστώτα ορίζονται εκείνες οι σχετικά μακροχρόνιες περίοδοι επικράτησης εκλογικών σχηματισμών, κομμάτων και κυβερνήσεων που αντιστοιχούνται προς την μια ή την άλλη πλευρά του άξονα των πολιτικών τοποθετήσεων (δεξιά-αριστερά)».4
Υπό αυτό το πρίσμα, και λαμβάνοντας υπόψιν τα πρόσφατα γεγονότα διαμαρτυρίας στη Χιλή (φθινόπωρο 2019), θα υπογραμμίσουμε πως προκύπτουν ισχυρές ενδείξεις λειτουργίας του «εκλογικού καθεστώτος», κάτι που εκφράσθηκε στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές. Ως προς αυτό, διακρίνουμε δύο επιμέρους επίπεδα.
Το πρώτο επίπεδο, σχετίζεται εμπρόθετα με την «αλληλεπίδραση των κινημάτων με τις εκάστοτε εκλογικές εκστρατείες»,5 και, πιο συγκεκριμένα με το γεγονός πως ο υποψήφιος πρόεδρος στη δική του προεκλογική εκστρατεία, ενσωμάτωσε βασικά κοινωνικοπολιτικά προτάγματα έτσι όπως εμφανίσθηκαν την περίοδο των κινητοποιήσεων.6
Ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, δεν προσέλαβε τα κινηματικά διακυβεύματα αυτούσια, αλλά, τα επεξεργάσθηκε εκ νέου, με τρόπο ώστε, αφενός μεν να εναρμονισθούν με τις δικές του κεντρικές στοχεύσεις και απευθύνσεις, και, αφετέρου δε, να συμβάλλουν στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων για την εμφάνιση της λεγόμενης «θεματικής ψήφου»7 (issue vote), σύμφωνα με την διατύπωση της Nonna Mayer.
Κύρια υπό την μορφή του να γνωρίζουν ξεκάθαρα οι εκλογείς τις «διακυβεύσεις των εκλογών», και επίσης, «να αντιλαμβάνονται τις διαφορές στις τοποθετήσεις των υποψηφίων».8 Η θεματική ψήφος λειτούργησε ευδιάκριτα και υπέρ του Γκαμπριέλ Μπόριτς, και στον δεύτερο εκλογικό γύρο.
Το δεύτερο επίπεδο, έχει σχέση με την διαμόρφωση συνθηκών αλληλεπίδρασης μεταξύ της κινηματικής εκστρατείας, της πραγματοποίησης των εκλογών9 και της εκλογικής υποστήριξης (ψήφος) προς την πλευρά του Γκαμπριέλ Μπόριτς.
Η κινηματική δυναμική που δεν υπήρξε εξασθενημένη (για κάτι τέτοιο συνέδραμε και το δημοψήφισμα του 2020 για την αναθεώρηση του συντάγματος), ευνόησε τον Γκαμπριέλ Μπόριτς η υποψηφιότητα του οποίου διέθετε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, εκεί όπου, ο ίδιος κατάφερε να διαμεσολαβήσει μεταξύ κινήματος και εκλογικής διαδικασίας, καλλιεργώντας το έδαφος για την εμφάνιση της θεματικής ψήφου.10 Η οποία έγειρε σαφώς προς τα Αριστερά (η διαιρετική τομή για την οποία και έγινε λόγος πιο πάνω).
Η προεκλογική του καμπάνια αποδείχθηκε αποτελεσματική και επιτυχημένη, κάτι που παρήγε ως αποτέλεσμα την συγκρότηση ενός νέου «εκλογικού καθεστώτος», το οποίο και οφείλουμε να παρατηρούμε για να δούμε το πως θα εξελιχθεί σε μακροχρόνιο επίπεδο. Το αν θα εδραιωθεί ένα νέο εκλογικό καθεστώς, θα εξαρτηθεί και από τις πολιτικές που θα ληφθούν, και από το ύφος άσκησης εξουσίας που θα υιοθετήσει ο νέος πρόεδρος της Χιλής.