Κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ Εκδοτική

Η συγγραφέας

Η Όλγα Φωτεινού γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε δημόσιο δίκαιο και πολιτικές επιστήμες στο Πολιτικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, έκανε σπουδές Γαλλικής Φιλολογίας στο Παρίσι. Ακολούθησε μια επταετία στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε ως εκπαιδευτικός, ενώ ταυτόχρονα εξειδικεύτηκε στη διδασκαλία της Αγγλικής. Επέστρεψε στην Αθήνα για μια τετραετία, υποκύπτοντας στις σειρήνες της νοσταλγίας, όπου εργάστηκε ως ελεύθερος επαγγελματίας στον τομέα της μετάφρασης και της διδασκαλίας ξένων γλωσσών. Οι δυσκολίες του επιχειρηματικού πονήματος εν Ελλάδι διευκόλυναν την απόφαση να ξεκινήσει εργασία στα ευρωπαϊκά όργανα στις Βρυξέλλες τον Σεπτέμβρη του 1999. Για τα επόμενα εικοσιέξι χρόνια, υπηρέτησε με συνέπεια και νηφαλιότητα την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Εξακολουθεί να ζει στο Βέλγιο παρόλο που το νόστιμον ήμαρ παραμένει πάντα ανοιχτή επιλογή.

Το βιβλίο

Θα ορκιζόμουνα ότι ο τίτλος του πρώτου βιβλίου της Όλγας Φωτεινού δεν είναι Λήμματα για μεγάλους αλλά «Τα κρυφά δίπολα της ζωής μας». Είναι ένα βιβλίο έντονα αυτοβιογραφικού χαρακτήρα, ευκολοδιάβαστο μεν, γεμάτο βαθυστόχαστες σκέψεις δε. Αποτελείται από εικοσιτέσσερα κεφάλαια – λήμματα όπως τα αναφέρει η συγγραφέας – όσα και τα γράμματα της αλφαβήτα, παρουσιασμένα με έντονα θεατρικό τρόπο μέσα από μικρές αλλά μεστές ιστορίες, βασισμένες εν πολλοίς στα παιδικά βιώματα και τις ιδιαίτερες θύμησες του ευρύτερου οικογενειακού της περίγυρου. Μέσα από την αθωότητα της «ανήλικης αφηγήτριας», το βιβλίο ρίχνει στην ουσία μια κριτική ματιά στην ελληνική κοινωνία της δεκαετιίας 1960-1970, το όλον δωσμένο με τη γλωσσική μαεστρία της συγγραφέως, που ισορροπεί μεταξύ καθαρεύουσας και δημοτικής, αντηχώντας τις γλωσσικές ιδιαιτερότητες των ελληνικών εκείνης της δεκαετίας.

Τα δίπολα

Είναι πάρα πολλά τα δίπολα που ανακαλύπτουμε στο έργο της Όλγας Φωτεινού, όπως ντόπιος και ξένος, υγιής και άρρωστος, ιδιωτικός και δημόσιος τομέας, ζωή και θάνατος, εθνικοφροσύνη και κομμουνισμός, πάθη και εγκράτεια, εντός και εκτός σχεδίου πόλεως, νόμος και παρανομία, ηθική και ανηθικότητα, λογική και παραλογισμός.

Υπάρχει μια συστηματική αντιδιαστολή των άκρων στις αφηγήσεις της ανήλικης αφηγήτριας, που αποδίδει γλαφυρά τον τρόπο σκέψης ενός παιδιού: η έλλειψη εμπειριών οδηγεί σε μια μανιχαϊστική θεώρηση των πραγμάτων,  χωρίς ενδιάμεσες αποχρώσεις. Αυτή η “διχρωμία“ στην προσέγγιση της πραγματικότητας ενισχύεται συχνά στο βιβλίο και από τους ενήλικες, χωρίς καμμία ενοχή για τον αυταρχικό τρόπο ανατροφής των παιδιών τους .

Η γραφή της ΄Ολγας Φωτεινού αντικατοπτρίζει την ελληνική κοινωνία των παιδικών της χρόνων, που ήταν πολύ πιο απόλυτη σε ένα μεγάλο αριθμό θεμάτων που θίγει στο βιβλίο της: από το Διαζύγιο (Κεφάλαιο Δ) και την Ομοφυλοφιλία (Κεφάλαιο O), στην Ψυχασθένεια (Κεφάλαιο Ψ) και το Φρόνημα (Κεφάλαιο Φ).

Αποκορύφωμα της τεράστιας πόλωσης που διερρήγνυε τον κοινωνικό ιστό ήταν φυσικά οι πολιτικές πεποιθήσεις. Έπρεπε να περιμένουμε πολλά χρόνια για να μην έχει ο χαρακτηρισμός “αριστερός-δεξιός” έναν αυθαίρετα νομοτελειακό χαρακτήρα.

Ευτυχώς για όλους μας, τα ήθη και οι αξίες της κοινωνίας μας έχουν εξελιχθεί σε έναν μεγάλο βαθμό και έτσι έχουν πια απαλειφθεί πολλές από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος ως προς τη διαφορετικότητα ή τις προσωπικές ελευθερίες.

Η ανθρωπογεωγραφία του βιβλίου

Ο συσχετισμός ανθρώπων με τόπους στα “Λήμματα για μεγάλους“ έχει μιαν ιδιαίτερη βαρύτητα, πέραν της παιδικής ανάμνησης. Είτε είναι γειτονιές της Αθήνας - όπως το Γαλάτσι και το Κολωνάκι – είτε μέρη παραθερισμού – όπως ο Νέος Πύργος Ευβοίας και το Ζούμπερι - είτε μέρη μακρινά εντός (Βαρδούσια) αλλά και εκτός Ελλάδος (Λονδίνο), αποτελούν κομμάτια μιας φυσικής γεωγραφίας αξιακά χρωματισμένης από περιγραφές ενηλίκων. Η αφηγήτρια, λόγω των περιορισμένων ταξιδιωτικών εμπειριών που είχε σαν παιδί, απέκτησε μια γνώση της ευρύτερης γεωγραφίας από ό,τι άκουγε από τους μεγάλους γύρω της, που μετέφεραν ομιχλώδεις και στερεοτυπικές εντυπώσεις εφόσον και οι ίδιοι δεν ήταν ιδιαίτερα πολυταξιδεμένοι. Στην μικροαστική Ελλάδα της δεκαετίας 1960-1970 που μεγάλωσε, τα ταξίδια ήταν προνόμιο κυρίως των πλουσίων και η αναφορά σε συγκεκριμένους τόπους είναι ενδεικτική μιας κοινωνικής διαστρωμάτωσης που υπαγόρευε αυστηρά τον τόπο διαμονής ή παραθερισμού. Η πλέον βιωματική γεωγραφία του βιβλίου είναι η λατρεία της αφηγήτριας για το κέντρο της Αθήνας, ιδιαίτερα το κομμάτι της Αιόλου και των παράδρομων μέχρι τη Μητροπόλεως, που συνδέεται με το αίσθημα ελευθερίας και απόλαυσης, αλλά και με την αγάπη της προς τον πατέρα της.

Η έμπνευση

Από το βιβλίο της φαίνεται ότι τρεις άνθρωποι την ενέπνευσαν και άσκησαν καθοριστική επίδραση πάνω της - οι γονείς της και η θεία της, η αδελφή της μητέρας της - ο καθένας με τον τρόπο του. Ο πατέρας της την ευαισθητοποίησε σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα, η μητέρα της της εμφύσησε την αγάπη για την πρόοδο και τον σεβασμό στην εργασία, ενώ η θεία της πίστεψε σε εκείνη άνευ όρων.

Το βιβλίο κλείνει με το αγωνιώδες ερώτημα ”Έτσι τελειώνει;”. Ο διάλογος μεταξύ του χθες και του σήμερα είναι το κυρίαρχο στοιχείο των αναζητήσεων της Όλγας Φωτεινού στα “Λήμματα για μεγάλους”, αλλά ποιος ξέρει πού θα την βγάλει αύριο ο συγγραφικός της δρόμος;