Η περίοδος μετά την κρίση του ’08 έχει σημάνει την ανάδυση μιας νέας πραγματικότητας με παγκόσμιες ανακατατάξεις ισχύος σημαντικά διαφορετικές από το πρόσφατο παρελθόν. Νέες ραγδαία αναπτυσσόμενες περιοχές πλούτου (Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Βραζιλία) δίπλα από τις πληγωμένες αλλά πάντα ισχυρές ΗΠΑ και την υφεσιακή και αμήχανη Ευρώπη διαμορφώνουν ένα πολυπολικό κόσμο.
Ταυτόχρονα η πρωτοφανής πίεση του οικονομικού παράγοντα – χρηματοπιστωτισμός και εταιρείες γίγαντες – στους πολιτικούς θεσμούς, αντανακλά στην αδυναμία υπερεθνικών ρυθμίσεων και συναίνεσης σε καθολικούς κανόνες. Σαν αποτέλεσμα τεράστια παγκόσμια προβλήματα όπως η κλιματική αλλαγή, το διεθνές εμπόριο, οι ενεργειακοί πόροι, τα κύματα μετανάστευσης αλλά και η εγκληματικότητα παραπέμπονται στο μέλλον. Παράλληλα όμως και παρά την υπερβολή και την τοξικότητα στην απελευθέρωση των αγορών αλλά και την ακραία – συχνά – καταπίεση εργαζομένων είναι πρωτοφανής σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα η αισθητή βελτίωση του επίπεδου διαβίωσης του ενός τρίτου του πληθυσμού της γης.
Την ίδια περίοδο η φοβερή ταχύτητα της παραγωγής και διάχυσης πληροφορίας γνώσης και τεχνολογίας, το διαδίκτυο, αλλά και οι πολλαπλές κοινωνικές πρωτοβουλίες και οργανώσεις απελευθερώνουν ένα νέο δυναμικό πολιτικής αφύπνισης και εγρήγορσης πέρα απ’τα κόμματα και τα ΜΜΕ. Η αναζήτηση και πίεση για νέες αξίες, προτεραιότητες και σχέσεις αυξάνει την ένταση ανάμεσα στην αυτονομία του έθνους κράτους, τις αγορές και τη δημοκρατία.
Σε αυτή τη μετάβαση σε ένα μεταεθνικό δίκτυο μιας νέας ισορροπίας ισχυος κρατών και αγορας μέσω μιας διεθνούς διακυβέρνησης, η Ευρώπη ολιγωρεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στην πολιτική της σύλληψη ήταν το μεγαλύτερο πείραμα δημοκρατικής ομοσπονδοποιήσης αναζητώντας την εξισορρόπηση της απελευθέρωσης της αγορας παράλληλα με την εξασφάλιση της ευημερίας του κόσμου της εργασίας. Η αποτυχία της να πετύχει την πολιτική ενοποίηση αλλά και να διευρυνει την περιφερειακη ανάπτυξη την μετετρεψε σε μια στρεβλή οικονομική ένωση-αγωγό ασυμμετρίας μεσω της μετακίνησης των πλεονασμάτων του Βορρά με υπερχρέωση του Νότου. Τα θεσμικά όργανα υστέρησαν σημαντικά, το Κοινοβούλιο μετατραπηκε σε φόρουμ διαβούλευσης, το Συμβούλιο Υπουργών διαπερνάται από εθνικές ιδιοτέλειες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρξε ανίσχυρη το Σύνταγμα τελικά απερρίφθη και η ΕΚΤ διστάζει ακόμα Είναι σημαντικη σε όλη αυτή την εξέλιξη η στρατηγική αποτυχία της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Τα πολιτικά διεθνιστικά οράματα του ’70 και ’80, σημαντικά στην εποχή τους, εγκαταλειφθηκαν στην αγχωτική διατήρηση των κεκτημένων των εργατικών συνδικάτων . Η διάρρηξη της σχέσης με το μεσαίο χώρο την περιοδο του 90 απονεύρωσε τα πολιτικά προτάγματα μιας κοινωνικής παγκοσμιοποίησης με στήριξη των αδυνάτων του Τρίτου Κόσμου και διάχυση δημοκρατίας και ευημερίας. Η επικράτηση της εθνικών αντανακλαστικών κάθε χώρας το 2000 γύρω απ’τις ελίτ του πλούτου, με την χειραγώγηση της κοινής γνώμης παγιδευμένης απ’τον ατομικισμό τον μονοσήμαντο οικονομισμό και την ξέφρενη εντατικοποίηση στέρησε τη σοσιαλδημοκρατία απ την αξιακή της νοηματοδότηση.
Στη χώρα μας η πορεία του ΠΑΣΟΚ-μιας ιδιορρυθμης ελληνικης σοσιαλδημοκρατιας- συνδέθηκε με την μεταπολιτευτική μετάβαση το ’80 απ’το μονοκομματικό δεξιό κράτος σε ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος δικαίου. Αναμφίβολα η συνεχης επαναφορά του παρωχημένου πλατειασμού του εγχωρίου καπιταλισμού και οι συσπειρώσεις συντεχνιών και ομαδων συμφεροντων αλλοίωσαν ή μειωσαν τη δυναμική ανοίγματος της κοινωνίας, εξάλειψης ανισοτήτων και δημιουργίας μια νέας αναπτυξιακής προοπτικής. Η συνέχεια αυτής της προσπάθειας εκσυγχρονισμού το ’90 μέσα απ τήν προοπτική εξευρωπαϊσμού έδωσε ώθηση στις νέες παραγωγικές δυνάμεις της χώρας, αλλά πολλαπλασίασε και τις αντιστάσεις στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αυτή η εθνική αδυναμία του πολιτικού συστήματος και της εγχώριας επιχειρηματικότητας να εκμεταλλευθεί τις νέες ευκαιρίες από την ενταξη στην ΕΕ – παγίδευσαν την περίοδο ’00-’09 μέσω της υπερχρέωσης αλλά και των δομικών αδυναμιών της Ενωσης, την πορεία της χώρας .Η διατήρηση προσόδων και προνομίων εσωστρεφών κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών και κερδοσκοπικών επαγγελματικών ομάδων και η στροφή στον καταναλωτισμό όπως και η γενική απροθυμία των εργαζομένων για καθοριστικές τομές μείωσε δραματικά την ανταγωνιστικότητα . Η αγωνιώδης και ανεπαρκής προσπάθεια του ’10-’12 και η έσχατη λύση του μεγάλου συμβιβασμού με τη Ν.Δ. για την αποφυγή της εθνικής καταστροφής του ’12-’14 προσέκρουσαν στην πολιτική ολιγωρία μιας Ευρώπης γερμανικά προσανατολισμένης στη λιτότητα και μιας Ελλαδας παγιδευμενης στην αδρανεια των μνημονιων και στην αρνηση αλλαγων
Η ακραία πόλωση, ο ιδεοληπτικός φανατισμός και η κυριαρχία του λαϊκισμού οδηγησαν πρόσφατα σε μια νέα συγκυβέρνηση εθνικοπατριωτικής αριστεράς και λαϊκής δεξιάς με την πυροδότηση και εκμετάλλευση ενός ακραίου αντιμνημονιακόυ μετώπου .Στα υπέρ της νέας κυβέρνησης είναι η διεθνοποίηση της ελληνικής κρίσης, η προσπάθεια να τονισθεί η πολιτική της πλευρά ξανά και η –ατυχής- επιχείρηση συμμαχίας του νότου, με ταυτόχρονη πίεση στη τελματωμένη ευρώ-σοσιαλδημοκρατία. Ωστοσο η όποια ισχνή ανάκαμψη κινδυνεύει ήδη σε απόλυτη υποτροπή καθώς η παράλυση της αγοράς και η εωλη κυβερνησιμότητα οδηγεί τη χώρα σε τέλμα, οι ερασιτεχνισμοι και οι παλινωδιες της διαπραγματευσης συνεχιζονται,οι πιστωτες πιεζουν στο επακρο.Κυριως όμως είναι εμφανής η έλλειψη συνεκτικού σχεδίου ενεργοποίησης των ζωντανών δυνάμεων σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο και επείγοντα μεταρρυθμιστικό ορίζοντα. Ο εγκλωβισμός στον παρωχημένο κρατισμό και τη μισαλλόδοξη ιδεοληψία,δαιμονοποιει τη σχεση κεφαλαιου εργασιας,ανατρέπει τις όποιες προσπάθειες βελτιώσεων του δημόσιου τομέα και ταυτόχρονα απαξιώνει την ιδιωτική πρωτοβουλία αποτρέποντας τις επενδύσεις
Η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία βρίσκεται στην κρίσιμη καμπή αναπροσδιορισμού της σαν οικουμενικός φορέας ελπίδας για υπέρβαση του καπιταλισμού με διάχυση δημοκρατίας και ανάσχεση ανισοτήτων, μέσα απ τις ευκαιρίες και τους περιορισμούς της εποχής. Ο κίνδυνος να αφομοιωθεί σταδιακά από την δυναμική του χρηματοπιστωτισμού, μέσα από την τωρινή αμφίρροπη προσπάθεια εξανθρωπισμού του, έχει αυξηθεί δραματικά μετά την κρίση του 08. Η Ευρώπη ωστόσο έχει τη δυνατότητα και την αποστολή -πολιτικά και πολιτισμικά- μέσα από την διεθνή συμμαχία των εργαζομένων να προτείνει και να επιβάλλει ισχυρούς υπερεθνικούς κανόνες συνδέοντας την δημοκρατία με την ευημερία. Η ελληνική εμπειρία, επιτομή λαθών και παραλείψεων ,έδειξε εμφατικά την απόλυτη ανάγκη πολιτικής ισχυροποίησης της Ένωσης απέναντι στην τωρινή επικράτηση του μονοδρομου συντηρητικού οικονομισμού.
Στη χώρα μας ο ευρύτατος τόπος της Κεντροαριστεράς ευρίσκεται ήδη στην αναζήτηση ενός νέου εθνικού σχεδίου ανάκαμψης, μιας ριζοσπαστικής φιλοευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατικής κατεύθυνσης. H επανάκτηση του μεγάλου ορίζοντα σκέψης, η κατανόηση της νέας πραγματικότητας, η επώδυνη αποτίμηση και η επι-στροφή στον τρόπο μιας χώρας που δεν εξαντλείται η δημοκρατία στην εκζήτηση της ευημερίας αλλά αναζητά την ελεύθερη δημιουργία για όλους είναι η δική μας συνεισφορά.
Η επομένη περίοδος θα είναι μια δύσκολη μακρόχρονη προσπάθεια της δικής μας εξόδου απ την ιδιοπάθεια αναχρονισμών και τις υστερήσεις μεταρρυθμίσεων αλλά και ανάσχεσης των εξωτερικών πιέσεων, προς ένα επιλεγμένο και όχι εξαναγκαστικό εξορθολογισμό.Η χώρα έχει ανάγκη μιας γιγαντιαίας μετατόπισης στις απόψεις τις πρακτικές και τους προσανατολισμούς χωρίς εθνικούς αυτισμους , επίγνωση της δυναμικής της νέας παγκοσμιοποιημενης εποχης και καθημερινο αγωνα μεταμορφωσης.Η μεγάλη μετακίνηση σε ένα άλλο εξωστρεφές παραγωγικό πεδίο, η νέα σχέση των επιχειρήσεων με τον κόσμο της εργασίας ,το κατάλληλα εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικο, η αναζήτηση της ανταγωνιστικότητας μέσα από την καινοτομία και τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, απαιτούν ενεργό ,ευέλικτο και επίμονο-στις στοχεύσεις του- κράτος και ανοικτή ελεύθερη κοινωνία . Μια σύγχρονη ελληνική ριζοσπαστική σοσιαλδημοκρατία μπορεί να ανοίξει το δρόμο της ανάκαμψης να προάγει κεντρικές συμφωνίες, ισχυροποίηση θεσμών, αδιάβλητους κανόνες,ενεργη κοινωνικη πολιτικη και να πετυχει επιτελους την επανασταση της συναινεσης. Ακόμα και σήμερα στη χώρα μας ο διάβολος βρίσκεται στα βασικά και αυτονόητα και όχι στις λεπτομέρειες, γι’ αυτό το παρελθόν διαρκεί πολύ, το μέλλον ελάχιστα.