Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας (ΠΦΥ) ,ραχοκοκαλιά των συστημάτων υγείας  στις ανεπτυγμένες χωρες,δομηθηκε στη δική μας χώρα με στρεβλό τρόπο και συνεχείς επιστρωσειςκαι με θεμελιακό διχασμό ανάμεσα στα τέσσερα βασικά ταμεία (ΙΚΑ,ΟΓΑ,ΟΑΕΕ,ΟΠΑΔ) και το ΕΣΥ  O  διχασμός αυτός αλλά και η πολυδιάσπαση των υπηρεσιών των Ταμείων –τέσσερις διαφορετικοί τρόποι παροχής-κατέστησαν την  ΠΦΥ ουσιαστικά  ακυβερνητη,χωρις την απαραίτητη κεντρική της στόχευση την Υγεία του έθνους . Ταυτόχρονα η  ραγδαία ανάπτυξη ενός ανεξέλεγκτου έντονα κερδοσκοπικού ιδιωτικού τομέα –αναρίθμητα  διαγνωστικά κέντρα υψηλής τεχνολογίας και ισχυρή πίεση από τον  ανταγωνισμό  των φαρμακευτικών εταιριών-επέτειναν την παγίδευση της ασκούμενης ιατρικής σε μια παθητική συνταγογραφηση.Η συνακόλουθη  εξάρτηση των πολιτών  από  μια νοσοκεντρικη αντίληψη τελείως ξένη από την μεσογειακή  μας κουλτούρα αντανακλά σήμερα μεσουσης της ανθρωπιστικής κρισης΄΄στην τρίτη θέση παγκόσμια στην κατανάλωση φαρμάκων και στον πρωταθλητισμό στα αντιβιοτικά και τις αξονικές

1. Μία νέα «νόθα» πραγματικότητα έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μετά την ίδρυση του ΕΟΠΥΥ το ’11 και την επιχειρούμενη μετεξέλιξη του ΙΚΑ σε ΠΕΔΥ.. Το ΕΣΥ δομημένο νοσοκομειοκεντρικά έχει από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του συμπιέσει ασφυκτικά τη λειτουργία των Αγροτικών ΚΥ καθιστώντας τα ουσιαστικά περιφερειακές μονάδες-δορυφόρους- των νοσοκομείων  και  απονευρώνοντας την πρωτοβάθμια δράση τους. Η αντίσταση των Ταμείων διαχρονικά εμπόδισε τη δημιουργία των αστικών ΚΥ υποκαθιστώντας τα σε μεγάλο βαθμό με τα πολυϊατρεία του ΙΚΑ αλλά απόλυτα διαχωρισμένα οργανωτικά και λειτουργικά από το υπόλοιπο δημόσιο σύστημα. Η  έναρξη  ενοποίησης  των δυο δημοσίων δομών  άρχισε ουσιαστικά στην αρχή του ’12 ανάμεσα σε 40 ΚΥ και αντίστοιχα γειτονικά ιατρεία του ΙΚΑ με συλλειτουργία, και σχεδιασμό αλλά  σταμάτησε λίγο αργότερα. Μετά από άγονες και ακραίες  αντιπαραθέσεις με τους γιατρούς  και επικοινωνιακές υπερβολές  η δημιουργία του ΠΕΔΥ το ’14 προσφέρθηκε βορά στην κινητικότητα από την τότε ηγεσία του υπουργείου  διαλύοντας τον ιστό του ΙΚΑ, αποκόπτοντας τις μονάδες από τον ΕΟΠΥΥ αλλά και χωρίς την οργανική τους  ένταξή τους στο απρόθυμο ΕΣΥ. Έτσι ακόμη και σήμερα η μετεξέλιξη των γιατρών των 4 βασικών Ταμείων που ενοποιήθηκαν (ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΟΑΕΕ, ΟΠΑΔ) είναι ένα διάσπαρτο νεφέλωμα από 1.500 γιατρούς πλήρους και αποκλειστικής που ωστόσο δεν έχουν ακόμη ενταχθεί οργανικά και μισθολογικά στο ΕΣΥ, άλλους 1.500 στα δικαστήρια για τα ιδιωτικά τους ιατρεία, και 6.000 συμβασιούχους (των 200 επισκέψεων τον μήνα). Χωρίς  διοίκηση, χωρίς  συγκεκριμένες  κατευθύνσεις χωρίς υποχρεωτικά θεραπευτικά πρωτόκολλα και οδηγίες συνταγογράφησης το σύστημα πελαγοδρομεί σε μια ευκαιριακή συνταγογραφηση με αποτέλεσμα η χώρα να  έχει έναν τεράστιο όγκο συνταγών (62 εκ.) μετά πέντε χρόνια μνημονίων!!! Το παρωχημένο διατηρείται σε χειρότερη μορφή, το-αναγκαίο-καινούργιο δεν κατανοείται και κυρίως  δεν εφαρμόζεται.
2. Είναι εξαιρετικά οδυνηρό μετά την εμπειρία των προηγούμενων κυβερνήσεων ότι και  η τωρινή ηγεσία  του Υπουργείου  Υγείας   δείχνει να μην  μπορεί  να  ασχοληθεί  αποτελεσματικά  με ένα θέμα εξαιρετικής σημασίας και άμεσης προτεραιότητας για την υγεία της χώρας,  χαμένη στη διαχείριση μιας μόνιμα πιεστικής καθημερινότητας. Ένα παρωχημένο σχέδιο δημιουργίας εξ υπαρχής μιας αστικής πρωτοβάθμιας αγνοώντας την υπάρχουσα κατάσταση (δομές παντού αλλά και τεράστιος  αριθμό εξειδικευμένων γιατρών) προσπαθεί να χρησιμοποιήσει  τα ΕΣΠΑ 14-20 στρέφοντας ένα μέρος του – 500 εκ. ευρώ μέσω των 13 ΠΕΠ  – στον σχηματισμό μιας ιδεατής ΠΦΥ του οικογενειακού γιατρού της γειτονιάς. Πέρα από τον κραυγαλέο αναχρονισμό καθώς η επιδημία των χρόνιων νοσημάτων (που απορροφούν 60-70% δαπανών)έχει άμεση προτεραιότητα  και απαιτεί διαφορετικά οργανωμένη αντιμετώπιση, το σχέδιο έχει και πολλές ατέλειες σχεδιασμού αλλά και μεγάλη αδυναμία υλοποίησης καθώς  μόνο μετά από έναν με ενάμιση χρόνο μπορεί να έχει τα πρώτα αποτελέσματα. Το κυριότερο όμως είναι ότι λείπει ο μεταρρυθμιστικός  ορίζοντας, ο ενιαίος χώρος πρωτοβάθμιας φροντίδας,  η ισχυρή διασύνδεση και συνεργασία  όλων των πρωτοβάθμιων δομών και δυνάμεων που υπάρχουν τώρα στη χώρα  και η κοινή πορεία σε ένα στοχευμενο  οδικό χάρτη ελαχίστης κοινής συμφωνίας με τους γιατρούς όλου του συστήματος Υγείας
3. Είναι σημαντικό σήμερα να κατανοηθεί η απόλυτη ανάγκη μιας συνεχούς πορείας μεταρρυθμίσεων που να απαντά τόσο στη χαμηλή αποδοτικότητα αλλά και συνεχή διόγκωση των δαπανών – που είναι διεθνής εμπειρία – όσο και στη δυσαρέσκεια των πολιτών καθώς το  υπάρχον σύστημα   υγείας  δημιουργεί μια συνεχή αναντιστοιχία με τις προσδοκίες τους . Η ανάγκη ισχυρής διοίκησης του συστήματος, χειραφετημένης από την έντονη πολιτική παρεμβολή, η δημιουργία άμεσα δικτύων τουλάχιστον των μεγαλυτέρων χρόνιων παθήσεων και η παροχή της ολοκληρωμένης και συνεχούς φροντίδας ανάμεσα στην πρωτοβάθμια και τα νοσοκομεία, είναι πιεστική. Το έδαφος της κρίσης στη χώρα μας επιβάλλει  γενναία αντιμετώπιση  των μεγάλων στρεβλώσεων και υστερήσεων με κινήσεις ρεαλιστικές ,στοχευμενες και κυρίως άμεσης απόδοσης  Με επικαιροποιηση  του  υγειονομικού χάρτη  και τη συμβολή ομάδων εμπειρογνωμόνων που μπορούν να αξιολογήσουν, να διαμορφώσουν αλλά και να κοστολογήσουν τις υπάρχουσες ανάγκες ανά περιφέρεια αλλά και τις δυνάμεις και δομές όλου του υγειονομικού φάσματος δημόσιου και ιδιωτικού τομέα  σε μια προσπάθεια αξιοποίησης όλων αλλά και επιβολής κανόνων.
4. Η διαμόρφωση επιχειρησιακών σχεδίων στις 7 Περιφέρειες από ΥΠΕάρχες, Περιφερειάρχες και εκπροσώπους ΕΟΠΥΥ, με την υποστήριξη και διαρκή ανατροφοδότηση μιας τέτοιας ομάδας διαχειρίσεως έργου,  μπορεί να αναπτύξει πολυδύναμα κέντρα, με γιατρούς πολλών ειδικοτήτων, των  τεσσάρων βασικών  χρόνιων νοσημάτων (καρκίνος, διαβήτης, καρδιαγγειακά, αναπνευστικά). Αυτό  επείγει να γίνει τώρα με τη μετατροπή των υπολειτουργούντων   πολυϊατρείων του  πρώην ΙΚΑ-πριν διαλυθούν τελείως-, μικρών, παλαιών,  γειτονικών νοσοκομείων  με χαμηλή πληρότητα και όποιες άλλες τοπικές δομές προφέρονται. (δημοτικές ,κοινωνικές κλπ) Σε κάθε υγειονομική περιφέρεια τα δίκτυα αυτά αναφέρονται, συντονίζονται και ελέγχονται από τις αντίστοιχες κλινικές των επτά Περιφερειακών Νοσοκομείων και συνεργάζονται συνεχώς με τα νομαρχιακά νοσοκομεία κάθε περιοχής . Η συστηματική παρακολούθηση, ρύθμιση και στήριξη, των ασθενών χρόνιων νοσημάτων ,και η αντιμετώπιση των προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο μπορεί να δημιουργήσει μια μεγάλη αποσυμφόρηση τόσο στις εισαγωγές στα Νοσοκομεία (500.000 επανεισαγωγές το χρόνο, δηλαδή περίπου το ένα τέταρτο!), ριζική ελάττωση των περιστατικών στις εφημερίες (περίπου 50%!) και αναχαίτιση των τεράστιων ροών στα κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη). Επίσης, πρέπει να εμπλέξει μέσω διαφόρων σχημάτων τόσο τις δημόσιες δομές όπου υπάρχουν όσο  και συμπράξεις ειδικευμένων ιδιωτικών γιατρών αλλά και αγορά υπηρεσιών από το δευτεροβάθμιο χώρο όπου αυτό κρίνεται ωφέλιμο
5. Η δημιουργία τέτοιων δικτύων σε εθνικό επίπεδο επιχειρήθηκε με το νόμο 4552/12 για τους ογκολογικούς ασθενείς. Η αυξημένου κύρους Επιτροπή Ογκολογίας του ΚΕΣΥ με τους καλύτερους ειδικούς της χώρας, υπεύθυνη για τις κατευθυντήριες οδηγίες και την εποπτεία του εθνικού αρχείου νεοπλασιών, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα για τα φάρμακα αλλά και τη διαγνωστική και θεραπευτική βιοτεχνολογία, μπορεί να έχει τον εθνικό επιστημονικό συντονισμό για τη νόσο. Παράλληλα η θέσπιση ολοκληρωμένου δικτύου ογκολογικών συμβουλίων και επιτροπών , με ολοκληρωμένη φροντίδα από γιατρούς πέντε εμπλεκόμενων ειδικοτήτων, σε όλες τις υγειονομικές περιφέρειες –που περιλαμβάνει ο νόμος-, μπορεί να αποτελέσει ένα ουσιαστικό νέο θεσμό  υλοποίησης του επιχειρησιακού  σχεδίου  για την πρόληψη-διάγνωση-θεραπεία και μεταθεραπευτική παρακολούθηση των ασθενών. Η προσπάθεια μέσω 120 ΚΥ και 15 νοσοκομείων που επιχειρήθηκε ώστε  να αυξηθεί ο αριθμός των Test PAP στις γυναίκες ,κατά  τη διετία ’11-’12  με τη συνεργασία των Δήμων, πέρα από τα θετικά  αποτελέσματα που έδωσε, λειτούργησε και σαν μια προοπτική δημιουργίας  μιας τετοιας αντίληψης  για την πρόληψη  στη χώρα.
6. Eίναι σημαντικό σε μια τέτοια προσπάθεια να στηριχθεί δυναμικά, παρά την έλλειψη πόρων, και η ενεργή πρόληψη. Και εδώ όμως πρέπει να αξιοποιηθούν οι ήδη υπάρχουσες δυνάμεις και δομές, και κυρίως να υπάρξουν προτεραιότητες. Είναι προφανές ότι ο οικογενειακός γιατρός, σε όποιο σχήμα λειτουργήσει και με όποια εργασιακή σχέση θεσμοθετηθεί, θα πρέπει να στραφεί πρωταρχικά και κατεπειγόντως στις υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας, τα σχολεία και τα κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων, και βεβαίως στους ανασφάλιστους και ανέργους. Η αγωγή και προαγωγή της υγείας τόσο κεντρικά όσο και τοπικά θέλει στόχευση, ευφυείς λύσεις, αποτελεσματικότητα και στενή συνεργασία με τους Δήμους, καθώς η πολυπλοκότητα του συστήματος δημιουργεί παντού αντιστάσεις και περιχαρακώσεις. Η εμπειρία από την προσπάθεια και τις φοβερές αντιδράσεις  για το κάπνισμα (άλλος πρωταθλητισμός),που τόσο ΄΄αγωνιστικά΄΄ πολεμήθηκε ,αλλά και για άλλους παράγοντες κινδύνου (διατροφή, εξαρτήσεις,παχυσαρκια) – δείχνει ότι η αλλαγή συμπεριφοράς είναι μια συνεχής υπόθεση και φυσικά δεν μπορεί να αποδώσει μόνο με πειθαρχικά μέσα, ούτε με αποσπασματικές δράσεις αλλά και ότι αφορά μια γενικότερη αλλαγή στη στάση όλης της κοινωνίας

Συμπερασματικά, η μετάβαση  σε ένα σύγχρονο σύστημα ΠΦΥ  προϋποθέτει αναδιάταξη δυνάμεων, άμεση  αξιοποίηση  όλων των δόμων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα   και προσανατολισμό σε ένα διαφορετικό ορίζοντα , Είναι απίστευτη η ολιγωρία , η ανεπάρκεια , η έλλειψη κατανόησης και ρεαλισμού αλλά   και η περιχαράκωση σε ιδεοληψίες   και  στενά συμφέροντα ομάδων  που έχει επιδειχθεί .Αλλά έστω και έτσι, όπως θαλεγε ο Σάμιουελ Μπεκετ, έστω και  τωρα,ας προσπαθήσουμε ξανά ,ας αποτύχουμε ξανά, ας αποτύχουμε καλυτέρα,ας μην ηττηθούμε.