1.Πότε θεσπίστηκε ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ);
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τον Ιούλιο 2014 με την οδηγία 2014/89/ΕΕ. Άρχισε να ισχύει από τις 18 Σεπτεμβρίου 2016. Η Ελλάδα όφειλε να υλοποιήσει το σχεδιασμό σύμφωνα με την οδηγία μέχρι το Μάρτιο 2021 αλλά δεν το έπραξε, γεγονός που την οδήγησε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το οποίο καταδικάστηκε για την παράλειψη αυτή πριν λίγες εβδομάδες. Επομένως είχε νομική υποχρέωση να προχωρήσει στην υποβολή στην ΕΕ του θαλάσσιου σχεδιασμού( μέχρι 27/4). Όλες οι άλλες χώρες μέλη της Ένωσης (εκτός Κροατίας) έχουν καταθέσει τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό. Για την Ελλάδα ο ΘΧΣ είναι απολύτως αναγκαίος καθώς η χώρα μας διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην Ευρώπη και τα περισσότερα νησιά.
Σημαντικό ρόλο στην προώθηση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού διαδραμάτισε η τότε Ελληνίδα Επίτροπος Μ. Δαμανάκη (2010-2014).
2. Γιατί είναι αναγκαίος ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;
Ο ΘΧΣ κατέστη αναγκαίος λόγω «της υψηλής και ταχέως αυξανόμενης ζήτησης για θαλάσσιο χώρο για διάφορους σκοπούς» όπως εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ανεμογεννήτριες), εκμετάλλευση υποθαλάσσιου πετρελαίου και φυσικού αερίου, δραστηριότητες θαλάσσιων μεταφορών και αλιείας, δραστηριότητες τουριστικού χαρακτήρα με παράλληλη προστασία των οικοσυστημάτων βιοποικιλότητας, υποθαλάσσιας πολιτιστικής κληρονομιάς και βιώσιμη αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων.
3. Σε τι αποβλέπει ειδικότερα ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;
Ο ΘΧΣ αποβλέπει πρωτίστως στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ειδικότερα συμβάλλει στην αποτελεσματική διαχείριση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων και στη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων και παράκτιων πόρων δημιουργώντας ένα πλαίσιο για μια διαδικασία λήψης αποφάσεων «συνεπή, διαφανή και βιώσιμη ». Η διαδικασία θέσπισης ΘΧΣ θα πρέπει να συνεκτιμά τις αλληλεπιδράσεις ξηράς – θάλασσας και να προωθεί τη συνεργασία κρατών μελών. Με την επιφύλαξη του ισχύοντος κεκτημένου της Ένωσης στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της αλιείας και του περιβάλλοντος, ο ΘΧΣ επιβάλει καμιά νέα υποχρέωση, ιδίως σε σχέση με τις συγκεκριμένες επιλογές των κρατών μελών όσον αφορά τον τρόπο υλοποίησης των τομεακών πολιτικών αλλά θα πρέπει να συμβάλλει στις πολιτικές αυτές μέσω της διαδικασίας σχεδιασμού.
4. Ποιές είναι οι υποχρεώσεις των κρατών μελών βάσει του ΘΧΣ;
Τα κράτη μέλη μετά τη θέσπιση του ΘΧΣ οφείλουν να καταρτίζουν θαλάσσια χωροταξικά σχέδια τα οποία προσδιορίζουν τη χωροχρονική κατανομή όλων των δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο χώρο λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες αλληλεπιδράσεις που μπορούν να έχουν οι δραστηριότητες αυτές. Ειδικότερα λαμβάνουν υπόψη τις αλληλεπιδράσεις ξηράς – θάλασσας, τις οικονομικές, κοινωνικές πτυχές και πτυχές ασφάλειας.
5. Ο ΘΧΣ αφορά σε θέματα άμυνας και ασφάλειας;
Η οδηγία ρητά προβλέπει ότι δεν εφαρμόζεται σε δραστηριότητες με απόκλειστικό σκοπό την άμυνα και ασφάλεια.
6. Ποιά η σχέση του ΘΧΣ και της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS);
Η οδηγία δεν θίγει την αρμοδιότητα των κρατών μελών για τη χάραξη και την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της Σύμβασης. Είναι τα κράτη μέλη δηλαδή που έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα να σχεδιάζουν και να καθορίζουν μέσα στη θάλασσά τους την έκταση και περιεχόμενο των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων τους. Με άλλα λόγια η οδηγία, η Ένωση δηλαδή, θέλει να κρατήσει εντελώς χωριστές τη διαδικασία θέσπισης ΘΧΣ και αυτή της οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών σύμφωνα με την UNCLOS.
7. Τότε γιατί η Ελλάδα προχώρησε στη συμπερίληψη της υφαλοκρηπίδας στον ΘΧΣ;
Αυτή υπήρξε επιλογή της Ελλάδας. Θα μπορούσε να μην την συμπεριλάβει εφόσον δεν έχει υιοθετηθεί σύμφωνα με τις διατάξεις της UNCLOS. Τη συμπεριέλαβε με πλήρη επήρεια τόσο για την ηπειρωτική χώρα όσο και για όλα τα νησιά όπως προβλέπει η Σύμβαση UNCLOS. Αλλά μονομερής οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ για θάλασσες περιορισμένης έκτασης δεν μπορεί να υπάρξει. Μόνο «προσωρινά μέτρα» μπορούν να υπάρξουν εφόσον ως παρακείμενες ή αντικείμενες χώρες έχουν προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις οριοθέτησης. Αλλά Ελλάδα και Τουρκία δεν έχουν μπει στη διαπραγματευτική διαδικασία λόγω των γνωστών προβλήμάτων ( επήρεια νησιών)
8. Πώς είναι επομένως πιθανό να αντιδράσει η Τουρκία;
Καθώς η Τουρκία δεν σέβεται την UNCLOS στην οποία άλλωστε δεν είναι μελος (και ειδικότερα το άρθρο 121), δεν δέχεται δηλαδή ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ (επήρεια), είναι βέβαιο ότι θα αντιδράσει. Και ήδη αντέδρασε με καταδικαστική δήλωση Αλλά Θα επιχειρήσει ένα δικό της, εθνικό θαλάσσιο σχεδιασμό με βάση την έκνομη κατασκευή της Γαλάζιας Πατρίδας στη μέση γραμμή του Αιγαίου, την ηπειρωτικών ακτών μεταξύ των δύο χωρών δηλαδή. Θα είναι μια εντελώς έωλη μονομερής χάραξη χωρίς καμιά βάση στο διεθνές δίκαιο.
Μονομερής νόμιμη οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ δεν μπορεί να γίναι από καμιά χώρα, ούτε Ελλάδα ούτε Τουρκία, σύμφωνα με τη Σύμβαση UNCLOS. Ούτε μόνιμη ούτε προσωρινή.
9. Ποιός μπορεί να είναι γενικότερα ο αντίκτυπος όλων αυτών για τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και «τα ήρεμα νερά» στο Αιγαίο;
Οι μονομερείς ενέργειες στο Αιγαίο δεν συνάδουν ούτε με το πνεύμα ούτε με το γράμμα της Διακήρυξης των Αθηνών (2023). Η τελευταία ως γνωστόν διαλαμβάνει ότι οι δύο χώρες απέχουν από «δηλώσεις, ενέργειες, πρωτοβουλίες» που μπορούν να διαταράξουν τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων. Αλλά ως φαίνεται η Διακήρυξη τείνει να ξεχασθεί εντελώς και από τις δύο πλευρές. Παρά την τοποθέτηση της Ελληνικής πλευράς ότι ο ΘΧΣ είναι υποχρέωση που απορρέει από το κεκτημένο της Ένωσης και δεν θα πρέπει να επηρεάσει τον Ελληνοτουρκικό διάλογο, οι μονομερείς ενέργειες επιβαρύνουν το όλο κλίμα και τις προοπτικές ενός παραγωγικού διαλόγου. Η διευθέτηση των προβλημάτων μεταξύ των δύο κρατών μέσω διαπραγμάτευσης (ή διεθνούς δικαιοσύνης) απομακρύνεται ακόμη περισσότερο.
10. Η συμπερίληψη της υφαλοκρηπίδας στο ΘΧΣ σημαίνει ότι νομιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Το γεγονός ότι η οιονεί οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας με πλήρη επήρεια των νησιών έχει συμπεριληφθεί σε έγγραφο( ΘΧΣ) που έχει κατατεθεί στην ΕΕ δεν αναιρεί ότι πρόκειται για μονομερή ελληνική ενέργεια . Και ως τέτοια δεν προσλαμβάνει ευρωπαικό νομικό χαρακτήρα ή νομιμοποίηση. H οριοθέτση θα πρέπει τελικά να γίνει σύμφωνα με τις πρόνοιες της UNCLOS(αρθ.83)
Ασ σημειωθεί τέλος ότι η οδηγία ενθαρρύνει την συνεργασία με τρίτες όμορες χώρες( π.χ Τουρκία) όπου επιβάλλεται για στην επιβάλλεται στην επεξεργασία των θαλάσσιων σχεδίων.
-
Πηγή: www.tanea.gr