Μια αναδρομή στην μεταπολιτευτική περίοδο δείχνει ότι στις προεκλογικές περιόδους, πάντα ενισχύονται οι προσδοκίες, λόγω των προεκλογικών υποσχέσεων που αφειδώς δίνονται και των παροχών που μοιράζονται. Και, έτσι, το οικονομικό κλίμα εμφανίζει ορισμένη βελτίωση. Αυτό συμβαίνει, πάλι, αυτήν την περίοδο.

Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση των συνταξιούχων: Όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, βλέπουν με λιγότερη απαισιοδοξία τα πράγματα αφότου ο ΕΦΚΑ ανακοίνωσε ότι τον Ιανουάριο θα δοθεί στις συντάξεις οριζόντια αύξηση 7,75%, ότι 1,3 εκατ. συνταξιούχοι θα πάρουν διπλή αύξηση, ότι 185.000 συνταξιούχοι θα πάρουν τριπλή αύξηση και ότι ο ένας στους δύο θα πάρει μια επιπλέον σύνταξη. Εύλογο.

Οι ενισχύσεις, άλλωστε, στις συντάξεις είναι ένα από τα παραδοσιακά προεκλογικά μέτρα. Τα άλλα δύο, οι προσλήψεις και οι ρυθμίσεις για τα αυθαίρετα. Λαμπρύνουν, και τα δύο, με την παρουσία τους την προεκλογική περίοδο.

Από τη μια, «έτυχε» αυτές τις ημέρες να ωριμάσουν οι διαδικασίες ώστε να ανακοινωθεί η προκήρυξη περίπου 20.000 θέσεων εργασίας στο δημόσιο. Από την άλλη, με συνοπτικές διαδικασίες νομιμοποιούνται αυθαίρετα μέσα σε δάση και με ακόμα πιο συνοπτικές επιτρέπεται (μετά τη Μάνδρα, το Μάτι, στην εποχή της κλιματικής κρίσης…) η αυθαίρετη δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές. Αρκεί ένα τοπογραφικό και ένα συμβόλαιο ιδιοκτησίας, για να (ξανα)δοθεί άδεια οικοδόμησης σε οικόπεδα μικρότερα από 4 στρέμματα -κάτι που, αφού έκανε εκτεταμένες ζημιές στα νησιά και σε όλη την Ελλάδα, είχε απαγορευτεί.

Ο παλαιοκομματισμός βγήκε από το χρονοντούλαπο και κάνει κάποιους χαρούμενους αλλά το σημαντικό είναι άλλο. Το σημαντικό είναι ότι οι πρακτικές του καταστρέφουν κάτι που είναι αληθινά πολύτιμο, ιδιαίτερα σε δύσκολες καταστάσεις και σε περιόδους αβεβαιότητας, όπως αυτές που βρίσκονται μπροστά μας: Το αίσθημα εμπιστοσύνης.

Ειδικά όσον αφορά την πολιτική εμπιστοσύνη, την εμπιστοσύνη στο κοινοβούλιο, στο πολιτικό σύστημα, είναι χαρακτηριστικά τα ευρήματα της προχτεσινής δημοσκόπησης της Metron Analysis: Το σκάνδαλο των υποκλοπών επηρεάζει αρνητικά την πολιτική εμπιστοσύνη, που έχει πέσει σε μέση τιμή 3,9 -τη χαμηλότερη σε ολόκληρη την περίοδο μετά τις εκλογές του 2019. Κι αν ακόμα υποτεθεί ότι δεν θα πληρώσει εκλογικό κόστος η κυβέρνηση, αυτό δεν σημαίνει ότι κόστος δεν υπάρχει. Υπάρχει και -εφόσον/για όσο το σκάνδαλο αυτών των παρακρατικών πρακτικών συγκαλύπτεται -το πληρώνουμε όλοι, διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς.

Υπάρχει και η άλλη διάσταση της εμπιστοσύνης, της κοινωνίας στην ικανότητα του κράτους να εφαρμόζει τους κανόνες, να την προστατεύει και να αυτοπροστατεύεται. Ούτε εκεί πάμε καλά. Πρόσφατο πλήγμα, όσα συγκλονιστικά αποκαλύπτονται για την Κιβωτό, που όλοι θεωρούσαμε πρότυπο προσφοράς και κοινωνικού έργου προς τα εγκαταλελειμμένα παιδιά. Αποτέλεσμα, η κάμψη της κοινωνικής εμπιστοσύνης, που με μέση τιμή 5.5 στην κλίμακα 0-10 σημειώνει τη χαμηλότερη τιμή της τελευταίας 4ετίας.

Το αίσθημα εμπιστοσύνης προς τη δημοκρατία, προς το κράτος, εμπιστοσύνης της κοινωνίας, τελικά, προς τον εαυτό της, αποδυναμώνεται -παρότι το κλίμα εμφανίζει μια πρόσκαιρη βελτίωση λόγω παροχών και παροχολογίας. Αυτό είναι το σημαντικό, αυτό μένει στο τέλος, θα το βρούμε μπροστά μας, ως κοινωνία, στο σκληρό 2023.

Θυμίζουμε: Το 2023 προβλέπεται ότι η οικονομική μεγέθυνση θα περιοριστεί στο 1-1,8%, ήτοι περίπου στο ένα τρίτο της φετινής. Τότε, θα πρέπει να γράψουμε και πρωτογενές πλεόνασμα 0,7% του ΑΕΠ -να πετύχουμε αυτό που δεν πετύχαμε φέτος παρότι η μεγέθυνση ήταν 5,7%.

Η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας στην πιστοληπτική μας αξιολόγηση, ώστε να βγουν τα ελληνικά ομόλογα από την κατηγορία «σκουπίδια», καθυστερεί. Είχαν διατυπωθεί ελπίδες ότι θα την ανακτούσαμε στα τέλη του 2022 με αρχές του 2023.

Μετατίθενται για τα τέλη του 2023 με αρχές του 2024.

Τα δύσκολα είναι μπροστά μας. Δεν βοηθά μια επίπλαστη ευφορία λόγω παροχών και παροχολογίας. Την εμπιστοσύνη θα χρειαστούμε -αυτήν που σήμερα αφήνουμε να διαβρώνεται.