Μια σκηνή από το υπέροχο Borgen (που παίχτηκε πριν από καιρό στην Ελλάδα) ξένισε πολλούς τηλεθεατές, κυρίως τηλεθεάτριες, αλλά γρήγορα ξεχάστηκε. Εδώ. Όχι όμως στη Δανία και τη Βρετανία, όπου το συγκεκριμένο επίμαχο πλάνο έγινε αφορμή για να ανάψει η συζήτηση. Θα σας θυμίσω τη σκηνή: είναι η στιγμή που η δημοσιογράφος Κατρίνε αναγγέλλει στο αφεντικό της ότι έχει προσωπική σχέση με τον εκπρόσωπο της πρωθυπουργού. Η αντίδραση του Τόρμπεν Φριις είναι αλλόκοτη: δεν έθεσε ζήτημα αρχών, διάκρισης εξουσιών ή ενδεχόμενης σύγκρουσης επαγγελματικών αρμοδιοτήτων. Περιορίστηκε να τη ρωτήσει, απλά, αν προγραμματίζει να αποκτήσει άμεσα παιδί…
Σχετικό δημοσίευμα στο Guardian επισημαίνει ότι ερωτήσεις αυτού του περιεχομένου απαγορεύονται στη Δανία, πλην όμως οι εργοδότες πάντα βρίσκουν έναν τρόπο να ρωτήσουν τις υποψήφιες για πρόσληψη συγκεκριμένες λεπτομέρειες επί του θέματος. Στο πλαίσιο μιας συνέντευξης κι ενώ ρωτούν τους υποψήφιους την ηλικία τους, αν είναι παντρεμένοι και πόσα παιδιά έχουν, γυροφέρνουν το θέμα για να σχηματίσουν μιαν εικόνα περί πιθανής εγκυμοσύνης.
Κατά τα θέσμια, άντρες και γυναίκες στη Δανία είναι δικαιούχοι μιας γονικής άδειας και ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να επανατοποθετήσει τον/την αδειούχο στην ίδια (ή του ιδίου επιπέδου) θέση που βρισκόταν πριν φύγει σε άδεια. Ωστόσο -κι εδώ έρχεται η σκηνή του Borgen- πολλά συνδικάτα στη Δανία καταγγέλλουν ότι όλο και περισσότερες έγκυες ή γυναίκες που βρίσκονται σε γονική άδεια αφήνονται στην τύχη τους από τους εργοδότες τους, όταν λήγει ο χρόνος της διακοπής. Πιο συγκεκριμένα (αχ, Τόρμπεν…) ο σύλλογος των νοσηλευτριών κατήγγειλε ότι μία στις οχτώ νοσοκόμες που πέρασαν από συνέντευξη για πρόσληψη ρωτήθηκε «αν έχει ή αν σχεδιάζει να αποκτήσει, άμεσα, παιδιά». Σε μία μάλιστα, χαρακτηριστικά ειπώθηκε απερίφραστα πως «δεν μπορούμε να σε προσλάβουμε, αν πρόκειται να ζητήσεις σύντομα γονική άδεια».
Κατά το δημοσίευμα επίσης, το 13% των γυναικών-νέων μηχανικών που πέρασαν από συνέντευξη (στη διαδικασία αναζήτησης εργασίας) ρωτήθηκε αν προγραμματίζει να αποκτήσει σύντομα παιδιά – «προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι ρωτάν νέους ανθρώπους αν έχουν σχέδια να κάνουν οικογένεια, στη διάρκεια μια συνέντευξης αξιολόγησης των προσόντων. Κι εφόσον απαγορεύεται να επηρεάσει την κρίση των εργοδοτών τα γονικά σχέδια των υποψηφίων, τότε γιατί κάνουν αυτή την ερώτηση; Οι γυναίκες είναι ένα πολύτιμο και αυξανόμενα απαραίτητο κομμάτι του εργατικού δυναμικού της Δανίας», υπογραμμίζει η πρόεδρος της ισότητας του Συλλόγου των Μηχανικών.
Στους δικηγόρους τα πράγματα -λένε- είναι ακόμη χειρότερα, καθώς το 2011 το 20% των γυναικών κατήγγειλαν ότι οι καριέρες τους υποχώρησαν εξαιτίας της εγκυμοσύνης ή της μητρότητας. «Είδαμε ξαφνικά να επηρεάζονται οι μισθοί μας, η κατάρτισή μας, η εξέλιξή μας», λένε, ενώ στέλεχος του συλλόγου των δικηγόρων δήλωσε πως «κάθε χρόνο έχουμε 40 περιπτώσεις γυναικών που απολύθηκαν σε συνάρτηση με την εγκυμοσύνη τους ή με τη διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης».
Κι αν στην ιστορία έχει μείνει η περίπτωση του Φινλανδού πρωθυπουργού Πάαβο Λιπόνεν, που έλαβε γονική άδεια μιας βδομάδας όταν απέκτησε την κορούλα του, στην κεντρική Ευρώπη -την Τσεχία και τη Σλοβακία- οι γονικές άδειες είναι 3ετούς διάρκειας, που μπορεί να ανανεωθούν με τον ερχομό άλλου παιδιού. Στο διάστημα αυτό, οι μανάδες (οι οποίες, κατά κύριο λόγο, κάνουν χρήση της αδείας) λαμβάνουν από το κράτος ένα επίδομα της τάξης των 250 ευρώ τον μήνα (για τα δύο πρώτα χρόνια) και 165 ευρώ για τα επόμενα χρόνια. Στη Σουηδία η γονική άδεια, είτε είναι διάρκειας 46 βδομάδων (και καταβάλλεται το 100% του μισθού), είτε 56 βδομάδων (και καταβάλλεται το 80% του μισθού) κατ’ ισομοιρία από τον εργοδότη και το ασφαλιστικό ταμείο. Στη Βρετανία, εξάλλου, προβλέπεται γονική άδεια 52 εβδομάδων, από τις οποίες όμως οι 39 πληρώνονται κανονικά.
Και για να καταλήξουμε εκεί από όπου ξεκινήσαμε, το Borgen είναι ένα υπέροχο σίριαλ που σε κεντρικούς ρόλους έχει νέες, δυναμικές (αλλά και ευαίσθητες), ανεξάρτητες (αλλά και ανασφαλείς), ωραίες, σύγχρονες γυναίκες. Που είναι πραγματικές, ακριβώς γιατί έχουν τις αντιφάσεις τους και που πληρώνουν επίπονα το τίμημα της μοναξιάς, η οποία ήρθε συνοδεύοντας τη χειραφέτηση. Στο Borgen λοιπόν, εκεί όπου ο Τόρμπεν ξεγλίστρησε ρωτώντας άτοπες ερωτήσεις, ας μην ξεχνάμε ότι είναι η πρωθυπουργός της χώρας που πήρε γονική άδεια ακαθόριστης διάρκειας, όταν το παιδί της είχε την ανάγκη της. Η φιλοδοξία της Μπιργκίτε ήταν ελεγχόμενη, το πάθος της για την πολιτική υποκλίθηκε μπρος στις ανθρώπινες ανάγκες και τις οικογενειακές προτεραιότητες.
Αυτά στα Δανία, γιατί στη δική μας χώρα, πολλά, πάρα πολλά παιδιά διάσημων μανάδων θα περάσουν αναμφίβολα απ΄ το «ντιβάνι», καθώς μεγάλωσαν σαν κλωτσοσκούφια, στο περιθώριο της μητρικής καριέρας.