Ανήκω στη «Σχολή του Μάντσεστερ», στη μεγάλη ομάδα Ελλήνων δηλαδή που σπούδασαν ή δίδαξαν στο περίφημο πανεπιστήμιο του Μάνσεστερ. Γνωρίζω επομένως την πόλη. Είναι μια μεγάλη πόλη που όμως δεν έχει τόσο τα χαρακτηριστικά της απρόσωπης, χαωτικής μεγαλούπολης, των ανύπαρκτων ή ρευστών ανθρώπινων σχέσεων. Είναι μια πόλη με ζωηρά ανθρώπινο πρόσωπο, με έντονα τα στοιχεία μιάς ζεστής κοινότητας.. Μια πόλη με μεγάλη πολιτιστική παράδοση, η πόλη στα κλωστήρια της οποίας ο Φ. Εγκελς ανακάλυψε τον «ιστορικό ρόλο» της εργατικής τάξης, την πόλη απ’ όπου ξεκίνησε ο Guardian ως Manchester Guardian (ο «Μανχεστριανός Φύλαξ» όπως γραφόταν παλαιότερα στην Ελλάδα), η πόλη με την περίφημη ορχήστρα Halle που για χρόνια διηύθυνε ο μεγάλος Sir J. Barbiroli με τις περίφημες ηχογραφήσεις, μεταξύ άλλων, των έργων του Μότσαρτ και του Έλγκαρ. Και βεβαίως η πόλη με τη μεγάλη ποδοσφαιρική παράδοση. Αλλά και τη ξεχωριστή πολιτική ταυτότητα, ως προπύργιο του Εργατικού Κόμματος. Μόλις πρόσφατα εξέλεξε ως δήμαrχο τον υποψήφιο του κόμματος Andy Burnham με ποσοστό 63,41%, ποσοστό συναρπαστικό για το Εργατικό Κόμμα που γενικώς φαίνεται να καταρρέει εκλογικά. Μια πόλη που όταν περάσεις απ’ εκεί την αγαπάς, συνδέεσαι μαζί της ουσιαστικά. Δεν την ερωτεύεσαι όπως ίσως κάποια άλλη μεγαλούπολη, αλλά σου επιτρέπει να ταυτισθείς μαζί της διαχρονικά.
Γι’ αυτό και η τόσο τραγικά απάνθρωπη τρομοκρατική επίθεση με εικοσι-δύο νεκρά παιδιά (το νεώτερο μόλις οκτώ ετών) προκαλεί απέραντο πόνο και βαθύ αποτροπιασμό. Πώς είναι δυνατόν ένας νέος άνθρωπος της μόλις εικοσι-δύο ετών, γέννημα-θρέμμα της πόλης να σκορπά το θάνατο μαζί με το δικό του με τόση άνεση. Όλες οι τρομοκρατικές επιθέσεις είναι απάνθρωπες και απεχθείς. Αλλά η επίθεση του Μάντσεστερ με στόχο και θύματα μικρά παιδιά και εφήβους την ώρα ακριβώς που «βίωναν τη ζωή» σ’ ένα κοντσέρτο είναι διανοητικά τόσο ασύληπτη, τόσο ακατανόητη, τόσο απελπιστικά παράλογη όσο και ο ίδιος ο θάνατος. Γι’ αυτό και, πέρα από την οργή, στέκεσαι περισσότερο στα αμείλικτα ερωτηματικά. Τί είναι αυτό που οδηγεί ένα νέο, εικοσάρη, στο να αφαιρέσει τη ζωή εικοσι-δύο νέων ανθρώπων και μαζί τη δική του; Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Και δεν θα πρέπει και να δοθούν εύκολες απαντήσεις. Γνωρίζουμε αρκετά σήμερα για το Ισλαμικό κράτος – ISIS. (Το βιβλίο του Τρ. Καρατράντου «Σφάξε με Αγάπη μου να Αγιάσω» από τις εκδόσεις Επίκεντρο είναι ίσως η καλύτερη μελέτη στην ελληνική γλώσσα). Γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για τους μηχανισμούς, διαδικασίες και σκοτεινούς διαδρόμους που οδηγούν στη ριζοσπαστικοποίηση νέων ανθρώπων που έχουν γεννηθεί στα Δυτικά κράτη, που ζουν δηλαδή στο περιβάλλον των αξιών της ελευθερίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ορθολογισμού, αλλά γνωρίζουμε μάλλον πολύ λίγα για τη «γοητεία του θανάτου» από την οποία καταλαμβάνονται ορισμένοι νέοι άνθρωποι. Η περίφημη φράση που αποδίδεται στον Οσάμα μπιν Λάντεν «Εμείς αγαπάμε το θάνατο, εσείς αγαπάτε τη ζωή» αναφέρεται πολλές φορές ως ερμηνεία. Αλλά μάλλον δεν ερμηνεύει και πολλά. Το ερώτημα είναι γιατί κάποιος φτάνει στο σημείο «να αγαπά το θάνατο». Ο Olivier Roy στο βιβλίο του «Η Τζιχάντ και ο Θάνατος» (εκδόσεις Πόλις,) επιχειρεί μια πιο συστηματική προσέγγιση με κύρια θέση ότι η βίαιη ριζοσπαστιικοποίηση δεν αποτελεί συνέπεια της θρησκευτικής ριζοσπαστικοποίησης αλλά μάλλον το αντίθετο: η ισλαμοποίηση της ριζοσπαστικοποίησης!
Αλλά και πάλι παραμένει ένα τεράστιο κενό, ένα πελώριο ερώτημα. Πού οφείλεται η ανάδειξη της μηδενιστικής κουλτούρας που λατρεύει το θάνατο στις Δυτικές κοινωνίες; Ο Τρ. Καρατράντος γράφει ότι για να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο της τρομοκρατίας θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε «τα εργαλεία της πολιτικής επιστήμης, των διεθνών σχέσεων και των σπουδών ασφαλείας». Να τα χρησιμοποιήσουμε. Αλλά φοβάμαι ότι δεν φτάνει. Χρειάζεται να μελετήσουμε βαθύτερα την ψυχολογία του θανάτου…
Γράφω καθώς ακούω in memoriam, από την ορχήστρα Halle , το τελευταίο μέρος (adagio) της Ενάτης συμφωνίας του Μάλερ – μέρος για το οποίο ο Μάλερ έγραψε στο περιθώριο «αργά, πολύ αργά όπως ο θάνατος». ….