Απασχόλησε για κάποιες μέρες τη δημοσιότητα η αντίδραση του Μητροπολίτη στη Ζάκυνθο για την εμφάνιση του εκπαιδευτικού που έβγαλε τον πανηγυρικό για την 28^η Οκτωβρίου μέσα στην εκκλησία. Και, με επιφανειακό τρόπο ως συνήθως, οι περισσότεροι σχολιαστές χωρίστηκαν σε υπέρ και κατά του Μητροπολίτη. Κι όμως «διυλίζοντες τον κώνωπα», άφησαν «την κάμηλον» απ’ έξω.

Γιατί, το πρώτο ερώτημα, κατά τη γνώμη μου, είναι για ποιο λόγο να εκφωνηθεί ο πανηγυρικός της 28^ης στην εκκλησία. Η επέτειος αυτή είναι εθνική και όχι θρησκευτική. Ο χώρος που πρέπει να τιμάται και να εορτάζεται για τους μαθητές είναι το σχολείο. Για τους πολίτες, κατάλληλος χώρος είναι κάποιος δημόσιος χώρος στην περιοχή τους. Όχι στην εκκλησία. Στην εκκλησία είναι λογικό και αναμενόμενο να εορτάζονται μέρες και μνήμες που συνδέονται με την θρησκευτική ή εκκλησιαστική παράδοση, όπως π.χ. η γιορτή των τριών ιεραρχών που είναι ταυτόχρονα και σχολική. Όχι όμως η 28^η Οκτωβρίου. Σ’ αυτό όμως δεν αντέδρασαν ούτε οι συνήθεις αντιρρησίες του εκπαιδευτικού συνδικαλισμού ούτε οι διατυπώσαντες κριτική στον εκπαιδευτικό για την εμφάνισή του. Κάποια στιγμή χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε με μεγαλύτερη σοβαρότητα τα θέματα αυτά, ιδιαίτερα όταν εντάσσονται, όπως και αυτή η επέτειος, στην παιδαγωγική μας λειτουργία. Να προσεγγίσουμε με ουσιαστικό τρόπο το παιδαγωγικό νόημα τέτοιων τελετουργιών και εκδηλώσεων.

Ως δεύτερο σε ιεράρχηση, παραμένει το ερώτημα της εμφάνισης του εκπαιδευτικού στην εκκλησία και της αντίδρασης του Μητροπολίτη. Κατ’ αρχάς θεωρώ υπερβολή τη δημόσια ανάδειξη του θέματος μέσα στο εκκλησίασμα από τον Μητροπολίτη. Θεωρώ απρεπή και αγενή την αντίδρασή του απέναντι στον εκπρόσωπο της σχολικής κοινότητας. Θα μπορούσε να εκφράσει τη διαφωνία του με διακριτικό τρόπο και όχι δημόσια. Θεωρώ με απλά λόγια ότι η στάση του ήταν προσβλητική. Και κάτι παραπάνω: συμπεριφέρθηκε σαν να πήγε κάποιος στο σπίτι του ντυμένος έξω από τους δικούς του κανόνες. Αλλά η εκκλησία δεν είναι ιδιοκτησία κανενός.

Η κριτική αυτή δεν σημαίνει ότι ο εκπρόσωπος της σχολικής κοινότητας, που εκφώνησε δημόσια τον πανηγυρικό, είχε δίκιο. Δεν είναι όλα τα πλαίσια ίδια, ούτε όλες οι στιγμές ίδιες. Και αν υπάρχουν κανόνες σε ένα πλαίσιο, οφείλουμε να τους σεβόμαστε. Μιλάω γενικά, δίχως να γνωρίζω τα συγκεκριμένα δεδομένα του σχολιαζόμενου περιστατικού, άρα δίχως να έχω το δικαίωμα να κρίνω τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου εκπαιδευτικού. Και θα αναφερθώ σε ορισμένα ακραία παραδείγματα, ευτυχώς μη πραγματικά. Θα πήγαινε ένας εκπαιδευτικός να κάνει μάθημα στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο με σαγιονάρες και κοντό παντελονάκι; Προφανώς όχι. Δεν είναι αποδεκτό από κανέναν. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν η εμφάνιση του καθενός είναι ελεύθερη αλλά υπάρχουν όρια. Ποια είναι αυτά; Ευτυχώς δεν έχουν προσδιοριστεί με κάποια εγκύκλιο (όπως η τραγελαφική απόπειρα του τότε υπουργού Παιδείας το 1990). Αλλά υπάρχουν. Και κατά τη γνώμη μου, με αφετηρία ενδεχόμενα προβλήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητα του σχολείου, η συγκεκριμένη κάθε φορά σχολική κοινότητα, δηλαδή οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές, μπορούν από κοινού να συζητήσουν και να θέσουν αυτά τα όρια, εφ’ όσον το κρίνουν αναγκαίο. Θα φέρω ένα πραγματικό παράδειγμα. Στα χρόνια που είχα την ευθύνη  της πρακτικής άσκησης των φοιτητριών στην ειδική εκπαίδευση, συζητούσα μαζί τους στο ξεκίνημά της κάποιες υποχρεώσεις, που τις χαρακτήριζα «επαγγελματικές». Έτσι τόνιζα ότι οφείλουν να σέβονται, στη λογική του επαγγελματία εκπαιδευτικού, το πλαίσιο του νηπιαγωγείου στο οποίο πηγαίνουν. Δηλαδή, ανάμεσα στα άλλα, να είναι συνεπείς στην ώρα που πηγαίνουν και φεύγουν, και ακόμη, το ντύσιμό τους να είναι εναρμονισμένο με τον χώρο και τα παιδιά. Αλλιώς ντυνόμαστε για τη διασκέδαση το βράδυ στο μπαράκι και αλλιώς όταν πάμε στο σχολείο. Στα πολλά χρόνια που έκανα αυτή τη δουλειά, δεν υπήρξε ποτέ καμία αρνητική αντίδραση. Μάλιστα θυμάμαι ακόμα με συγκίνηση την περίπτωση μιας φοιτήτριας που όταν πήγα στο νηπιαγωγείο που έκανε πρακτική άσκηση, την είδα να έχει μαζί της μια σακούλα με ρούχα. Από περιέργεια τη ρώτησα γιατί την έχει. Η φοιτήτρια δούλευε το βράδυ σε μπαράκι, ξενυχτούσε στη δουλειά, και πήγαινε κατ’ ευθείαν στο νηπιαγωγείο. Είχε λοιπόν μαζί της ρούχα για να αλλάξει τα ρούχα της βραδινής δουλειάς. Κι αυτό το έκανε θεωρώντας το απολύτως φυσικό.

Κάτι ανάλογο ισχύει με την εκκλησία. Κι αυτά τα λέω εγώ που δεν είμαι ούτε της εκκλησίας ούτε της θρησκείας. Αλλά θεωρώ ότι οφείλω να σέβομαι το πλαίσιο της εκκλησίας όταν μπαίνω μέσα. Κι αν δεν με εκφράζει και το θεωρώ αντιδραστικό, δεν μπαίνω. Έτσι απλά. Βέβαια τονίζω και πάλι ότι στο περιστατικό στη Ζάκυνθο, η αντίδραση του Μητροπολίτη ήταν τραβηγμένη από τα μαλλιά και προσβλητική, ως μη όφειλε. Αλλά και το δικαίωμα να αψηφά κάποιος τα όρια που θέτει ένα πλαίσιο, είναι αντικοινωνικό και αντιπαιδαγωγικό.