Χρεωκοπία ή Δημοκρατία;

Wolfgang Munschau 20 Φεβ 2012

Όταν ο Wolfgang Schaeuble πρότεινε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να αναβάλει τις εκλογές της ως προϋπόθεση για περαιτέρω βοήθεια, κατάλαβα ότι το παιχνίδι πλησιάζει στο τέλος του. Βρισκόμαστε στο σημείο όπου η επιτυχία δεν είναι πλέον συμβατή με τη δημοκρατία. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών θέλει να αποφύγει μία «εσφαλμένη» δημοκρατική επιλογή. Ανάλογη είναι και η πρόταση οι εκλογές να αφεθούν να διεξαχθούν, αλλά να σχηματιστεί ένας μεγάλος κυβερνητικός συνασπισμός ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Η ευρωζώνη θέλει να επιβάλει την δική της κυβερνητική επιλογή στην Ελλάδα – την πρώτη αποικία της ευρωζώνης.

.

Κατανοώ το δίλημμα του κ. Schauble. Είναι οικονομικός υπόλογος στο κοινοβούλιό του και του ζητούν να υπογράψει ένα πρόγραμμα του οποίου την αποτελεσματικότητα αμφισβητεί. Η αποδέσμευση των πόρων πριν από τις εκλογές είναι διακινδυνευμένη. Τι θα σταματήσει την όποια νέα ελληνική κυβέρνηση και το νέο κοινοβούλιο από το να αλλάξει μονομερώς τη συμφωνία;

.

Η Ελλάδα έχει κακή φήμη σχετικά με την εφαρμογή πολιτικών στις οποίες έχει συμφωνήσει. Η δυσπιστία είναι κατανοητή. Για να ξεπεραστεί όμως, η ευρωζώνη αναζητά διαβεβαιώσεις που είναι απίστευτα ακραίες.

.

Το προβοκάρισμα της Ελλάδας κλιμακώνεται εδώ και κάποιο καιρό. Η πρώτη πρόκληση ήταν η εμπρηστική πρόταση, σε ένα σημείωμα πολιτικής, για επιβολή δημοσιονομικού Κομισάριου στην Αθήνα, με δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις οικονομικής πολιτικής της χώρας. Αφού απορρίφθηκε αυτή η πρόταση, αξιωματούχοι πρότειναν έναν ειδικό λογαριασμό, που θα εξασφαλίσει ότι η ευρωζώνη θα μπορεί να παρακρατά πόρους από την Ελλάδα ανά πάσα στιγμή, χωρίς να πυροδοτείται χρεοκοπία. Σαφέστατα όμως, η πιο ακραία πρόταση ήταν να αναβληθούν οι εκλογές και να παραμείνει η τεχνική κυβέρνηση του Λουκά Παπαδήμου για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

.

Είναι ένα θέμα να παρεμβαίνουν οι πιστωτές στην διαχείριση των πολιτικών της πιστώτριας χώρας. Είναι εντελώς διαφορετικό όμως, να τους λέμε να αναβάλουν τις εκλογές ή να εφαρμόσουν πολιτικές που απομονώνουν την κυβέρνηση από την έκβαση δημοκρατικών διαδικασιών.

.

Αυτές οι απαιτήσεις έρχονται σε αντίθεση με την «κατηγορική προσταγή» του Immanuel Kant –η Γερμανία δεν τις θέλει να υιοθετηθούν γενικά (universally). Πρόκειται δε για απαιτήσεις που θα ήταν αντισυνταγματικές ακόμη και στην Γερμανία. Ούτε θα μπορούσαν να υιοθετηθούν στη Γερμανία –θα ήσαν αντισυνταγματικές. Μόλις προσφάτως, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας έκρινε ότι η κυριαρχία του κοινοβουλίου είναι απόλυτη, ότι η βουλή δεν πρέπει να μεταβιβάζει μόνιμα κυριαρχία σε ξένους θεσμούς και πως ένα κοινοβούλιο δεν πρέπει ποτέ να περιορίζει τις ελευθερίες του διαδόχου του κοινοβουλίου. Οι προτάσεις παραβιάζουν τις αρχές του ίδιου του συντάγματος της Γερμανίας. Με λίγα λόγια, είναι ανήθικες.

.

Ανώτερος Γερμανός αξιωματούχος μου είπε ότι προτίμησή του είναι να αναγκαστεί η Ελλάδα σε άμεση χρεοκοπία. Κατά συνέπεια, το μόνο που μπορώ να συμπεράνω είναι ότι η πρόταση του κ. Schauble για αναβολή των εκλογών είναι στοχευμένη πρόκληση ώστε να προκαλέσει μιαν ακραία αντίδραση από την Αθήνα. Εάν αυτός ήταν ο στόχος, φαίνεται πως είχε αποτέλεσμα. Ο Κάρολος Παπούλιας, ο πρόεδρος της Ελλάδας, απάντησε στις «λοιδορίες» του κ. Schauble. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο υπουργός Οικονομικών, δήλωσε ότι κάποιοι θέλουν να ωθήσουν την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης. Οι θεωρίες συνομωσίας αφθονούν. Στην Ελλάδα δεν περνά ούτε μία ημέρα χωρίς μία γελοιογραφία στον Τύπο της Angela Merkel και Wolfgang Schauble σε στολές Ναζί. Βουλευτές στην Γερμανία εξέφρασαν την οργή τους για την ελληνική οργή. Η Bild, η μεγάλης κυκλοφορίας ημερησία, ζητά να «εκδίωξη» της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Τρέμω στη σκέψη μιας πράξης βίας ενάντια σε Γερμανούς στην Ελλάδα ή ενάντια σε Έλληνες στην Γερμανία. Αυτό είναι το είδος της σύγκρουσης που θα μπορούσε εύκολα να κλιμακωθεί.

.

Η κατάσταση αυτή φέρνει στην επιφάνεια το πόσο ευάλωτη είναι η τρέχουσα στρατηγική στήριξης της ευρωζώνης. Ας παραμερίσουμε για μία στιγμή τα οικονομικά επιχειρήματα κι ας εξετάσουμε το θέμα πολιτικά. Όποιος ζητά αύξηση του πακέτου στήριξης θα πρέπει να θυμάται ότι η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών κοντεύει να εξαντληθεί. Κι αυτό έχει συμβεί πριν καν εκταμιευθεί έστω και ένα σεντ από τα πακέτα στήριξης. Είναι όμως, και το πιο ισχυρό επιχείρημα υπέρ της δημοσιονομικής ενοποίησης. Εάν επιθυμείς να μετακινείς εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ, αυτό δεν μπορείς να το κάνεις σε δια-κυβερνητική βάση, όπου η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φιλανδία πληρώνουν για την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Για να γίνει αυτό, χρειάζεσαι ένα ομοσπονδιακό σύστημα. Είναι απαραίτητο όχι μόνο για λόγους οικονομικής αποτελεσματικότητας, αλλά για να προλαμβάνεις συγκρούσεις τύπου Γερμανίας-Ελλάδας. Αν η δημοσιονομική ενοποίηση αποδειχθεί πολιτικά μη αποδεκτή, τότε θα πρέπει απλά να παραδεχθούμε ότι ένα σύστημα μεταφοράς ασφάλειας δεν μπορεί να συμβεί και δεν θα συμβεί.

.

Ο λόγος για τον οποίο το τρέχον σύστημα καταρρέει είναι η απώλεια αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Περιορίζει τις πολιτικές επιλογές αντιμετώπισης της κρίσης. Η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι η αιτία για την οποία το ελληνικό πακέτο στήριξης έχει καθυστερήσει μέχρι να φτάσει στο παραπέντε και γιατί εμπεριέχει τόσα δηλητηριώδη χάπια: προθεσμίες για υλοποίηση, ειδικός λογαριασμός και μόνιμη εκπροσώπηση των πιστωτών και του ΔΝΤ. Σύντομα θα υπάρξει κι άλλη ακόμη λιτότητα. Σε κάποιο σημείο, κάποιος θα σπάσει.

.

Η γερμανική στρατηγική φαίνεται πως είναι να γίνει τόσο αφόρητη η ζωή των Ελλήνων, ώστε να θελήσουν από μόνοι τους να φύγουν από την ευρωζώνη. Η κα. Merkel σίγουρα δεν θέλει να συλληφθεί με ένα πιστόλι στο χέρι που ακόμη θα καπνίζει. Είναι η στρατηγική της υποβοηθούμενης αυτοχειρίας, που όμως είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και ανεύθυνη.