Η προδιάθεσή μου ήταν να πάρω θέση… Ξαναδιαβάζοντας ωστόσο αυτό το εξαιρετικό μπρα ντε φερ του Σωτήρη Βαλντέν με το Μάνο Ματσαγγάνη -παρεμπιπτόντως, τέτοιου τύπου αντιπαραθέσεις πρέπει κατά τη γνώμη μου να ενθαρρύνει η «Μεταρρύθμιση»- αισθάνθηκα ότι το εγχείρημα ήταν σχεδόν αδύνατο.
Και εξηγούμαι: με ένα σχηματικό τρόπο, η «πολεμική» του Βαλντέν έρχεται «από τα αριστερά». Αντιμετωπίζει το Μνημόνιο υπό το πρίσμα των κοινωνικών αποτελεσμάτων του και επαναφέρει στο τραπέζι την ξεχασμένη ευρωπαϊκή ιδέα. Ο Ματσαγγάνης βρίσκεται στη «δεξιά» πλευρά του κάδρου. Μιλάει – και μιλάει καλά – τη γλώσσα τού διαχειριστικά εφικτού και αναδεικνύει σε κλειδί την έννοια της μεταρρύθμισης. Ο πρώτος έχει το πλεονέκτημα του μύθου. Ο δεύτερος τη σαφήνεια του καθαρού λόγου.
Προσωπικά, δεν τρέφω καμία εκτίμηση στις ισορροπίες… Υπό αυτή την έννοια, όσα ακολουθούν δεν πρέπει να διαβαστούν ως απόπειρα να συμβιβαστούν τα ασυμβίβαστα. Αυτό που υποστηρίζω, άλλωστε, είναι ότι δεν είναι καθόλου ασυμβίβαστα. Και ιδού γιατί…
Αν θέλει κάποιος να συμπυκνώσει τι ακριβώς υποστηρίζει ο Ματσαγγάνης, θα έλεγε ότι η επιχειρηματολογία του κινείται στο περιβάλλον που ορίζει το – υπαρκτό, κατά τη γνώμη μου – δίλημμα, «προσαρμογή ή χρεοκοπία». Ο «αριστερός μεταρρυθμισμός» που προτείνει, είναι για τον ίδιο το αναγκαίο μέσο για να αγγίξουμε την προσαρμογή (ένα άλλο κράτος, όπως λέει, και μια άλλη ανάπτυξη) και να αποφύγουμε τη χρεοκοπία (οικονομική και πρωτίστως κοινωνική).
Η επιχειρηματολογία του Βαλντέν, αναδεικνύει ένα – εξίσου υπαρκτό – δίπολο: η επισήμανση των καταστροφικών πολιτικών που έχουν επιβληθεί στη χώρα από τους δανειστές της, υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα «κοινωνική συνοχή ή κοινωνική διάλυση», δίλημμα που, θα πρόσθετα, καθιστούν εξαιρετικά επίκαιρο τα εφιαλτικά στοιχεία για την ανεργία και τη νέα φτώχεια.
Αν είναι όμως έτσι τα πράγματα, αν, με άλλα λόγια, συμφωνήσουμε ότι η οικονομικά αναγκαία διαδικασία της προσαρμογής συνδέεται με έναν ασήκωτο κοινωνικό απολογισμό, τότε ποιοι άλλοι εκτός από “αριστερούς ευρωπαϊστές” και “αριστερούς μεταρρυθμιστές” μπορούν να αναζητήσουν λύσεις με ρεαλισμό και ευαισθησία;
Σε εποχές όπου ο αριστερός λόγος βυθίζεται στον λαϊκισμό και αναμασά προτάσεις που θυμίζουν όλο και περισσότερο θεολογικά αποφθέγματα, η αναζήτηση ενός πραγματισμού με ανθρώπινο πρόσωπο, δεν μπορεί παρά να συνιστά κεντρική προτεραιότητα για τις δυνάμεις της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας και της ανανεωτικής Αριστεράς.
Υπό αυτή την έννοια, ο πολιτικός δρόμος που προτείνει ο Ματσαγγάνης είναι συμπληρωματικός της οπτικής του Βαλντέν και το αντίστροφο. Η Αριστερά δεν μπορεί ούτε να επικροτεί σχέδια σωτηρίας που αφήνουν πίσω τους νεκρούς, ούτε να επαγγέλλεται τη μετά καπιταλισμό ζωή. Όπως κι αν το διατυπώσουμε, η σωτηρία της χώρας (οφείλει να) είναι συνώνυμη με τη σωτηρία των ανθρώπων της