Γίναμε ευρωπαϊστές στο όνομα κάποιων ιδανικών. Η Ενωμένη Ευρώπη ήταν ελκυστική διότι πρόσφερε ένα «ευνοϊκότερο πεδίο πάλης» για Ελευθερία, Eιρήνη και Ευημερία. Αυτά εξάλλου προβάλλονταν ως οι προϋποθέσεις, για τη συμμετοχή ενός κράτους στη Λέσχη των Βρυξελλών.

Λησμονήσαμε τότε, με κάποια επιπολαιότητα, πως κοιτίδα της «Ενωμένης Ευρώπης» ήταν επίσης ο νατοϊσμός, ο εγκλωβισμός των Ευρωπαίων σε ένα στρατόπεδο με κουμανταδόρο τις ΗΠΑ. Το σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο» δεν ήταν και τόσο αυθαίρετο. Αλλά θεωρούσαμε πως αυτός ο ομφάλιος λώρος θα κοβόταν νομοτελειακά, καθώς αντέβαινε στη δυναμική της «Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης». 

Οφείλουμε να ομολογήσουμε πως τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά για την υπόθεση της «Ευρώπης των Λαών». Ως προς την Ευημερία, οι ανισότητες ανθούν και στην ΕΕ, όπως παντού. Επιπλέον όμως, εδώ οι Νεοφιλελεύθερες επιλογές έχουν καθηλώσει τις μεσαίες τάξεις για σαράντα χρόνια, και έχουν ισοπεδώσει τον παραγωγικό μας ιστό. Οι στόχοι, που κατά καιρούς θέτει η Ένωση, όπως εκείνος του 2000, «να γίνει η πιο αναπτυγμένη κοινωνία της γνώσης στον κόσμο» ακούγονται μόνο σαν ανέκδοτο. Στις τεχνολογίες αιχμής και στην καινοτομία, η Ευρώπη υστερεί κατά πολύ από τις ΗΠΑ κι από την Κίνα, καμιά φορά κι από άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία) ή «τρίτες» ανερχόμενες δυνάμεις (π.χ. την Ινδία, την Νότια Κορέα, την Ιαπωνία). Οι πυλώνες του Νεοφιλελευθερισμού -η Συναίνεση της Ουάσιγκτον, τα Trickle Down Economics- έχουν προ πολλού «συνταγματοποιηθεί», στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Αν οι Βρυξέλλες έχουν αντικαταστήσει το Βατικανό, η TINA είναι το νέο Credo. Χάρη στην ΕΕ, στην Ευρώπη η Οικονομία έχει προσεκτικά τοποθετηθεί εκτός του πεδίου βολής της Πολιτικής.

Η Ειρήνη είναι ένα ακόμα θύμα της ΕΕ. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη κατήργησαν de facto τις Συνθήκες του Ελσίνκι. Με την ενεργή συμμετοχή τους, ολόκληρη η ανατολική Ευρώπη, από τον Όντερ ως τον Καύκασο, βυθίστηκε στην εθνογένεση, στον αλυτρωτισμό και στον εθνικισμό. Ο πόλεμος είχε επανέλθει στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ήδη από το 1991. Σε ό,τι αφορά τη μεταψυχροπολεμική αντιρωσική εκστρατεία της Δύσης, η Ευρώπη αρχικά συμμετείχε ως απρόθυμο παρακολούθημα των ΗΠΑ, αλλά μετά την επανεκλογή Τραμπ, αναδείχθηκε στον πολεμοχαρή της στρατηλάτη. Η περιγραφή του Ντε Γκολ για την Ευρώπη «από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια» προκαλεί πλέον αμηχανία στους επιγόνους του. Αποφασίστηκε πως εφόσον η Ευρώπη έχει μόνο… υπερτριπλάσιες στρατιωτικές δαπάνες από τη Ρωσία (όπως τη δεκαετία του 2020), αυτό ισοδυναμεί με… γεωπολιτικό «λήθαργο»! Μόνο η μετατροπή της σε «πολεμική οικονομία», και η περαιτέρω εκτόξευση των ήδη υπέρογκων στρατιωτικών της δαπανών, θα της επιτρέψει να αντιμετωπίσει τη «στρατηγική απειλή» που εκπροσωπούν η… Μόσχα και το… Πεκίνο! Έχοντας ηττηθεί σε όλα τα ειρηνικά έργα (στη δημογραφία, στην «ήπια ισχύ», στην παιδεία, στην έρευνα, στην τεχνολογία, στο περιβάλλον κ.λπ), όλα  συμβαίνουν ως η Ευρώπη να ρίχνει το τελευταίο της χαρτί, εκείνο των όπλων και του πολέμου, προκειμένου να μην εγκαταλείψει «ταπί» το τραπέζι των μεγάλων του Πλανήτη.

Σε ότι αφορά την Ελευθερία, η Ευρώπη επίσης οπισθοχωρεί με άλματα. Τα τείχη που υψώνονται ολούθε στα σύνορά της, τη μετατρέπουν σε κάστρο για τους απ’ έξω, αλλά και σε στρατώνα για τους από μέσα. Ποινικοποιούνται μία σειρά από αυτονόητα δικαιώματα, στη διαμαρτυρία, στην παθητική αντίσταση. Η έννοια της «τρομοκρατίας» επεκτείνεται επικίνδυνα. Άνθρωποι κλείνονται στις φυλακές μόνο διότι εκφράζουν «ανάρμοστες» άποψεις. Οι εκλογές γίνονται όλο και λιγότερο ελεύθερες και όλο και πιο προσχηματικές. Πρακτικές που πριν δέκα χρόνια στιγματίζονταν ως «ακροδεξιές», σήμερα αναγνωρίζονται ως πρωτοποριακές από το Βερολίνο και το Παρίσι.  Στις κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις (από τη Χριστιανοδημοκρατία και τους Φιλελεύθερους έως τους Σοσιαλιστές και τους Πράσινους) πολλοί εργάζονται για να απομονώσουν την Αριστερά σε μία «υγειονομική ζώνη», ενώ αναζητούν με ζήλο πώς θα συμβιώσουν με τον Νεοφασισμό.

Εάν η Ευρώπη μετεξελιχθεί στο ανάποδο όσων υποσχέθηκε, με τι θα μοιάζει ο «ευρωπαϊσμός»; 

Κατανοώ ότι η απόρριψη του «Ευρωπαϊκού Εγχειρήματος» μοιάζει ακόμα πρόωρη, και -κυρίως- δεν προσφέρει κάποια θελκτική εναλλακτική επιλογή. Είναι επίσης ισχυρό το επιχείρημα πως είσαι πιο χρήσιμος ως αντιφρονών, μέσα στη συμμαχία, παρά ως ευάλωτος ελευθερόφρονας, έξω από αυτή. Από την άλλη, αν η ΕΕ φτάσει να εκφράζει μόνο την απελπισία κάποιων ελίτ, που αναζητούν αγωνιωδώς πώς θα παραμείνουν στους δυνάστες του Πλανήτη, τότε είναι πιθανότατα προορισμένη να καταρρεύσει. Αυτό είναι ένα τρομακτικό ενδεχόμενο, πόσο μάλλον για κράτη σαν το δικό μας, όπου το να βρεθούμε με τη μεριά των χαμένων σε κάποια κοσμοϊστορική ανατροπή, μπορεί να έχει υπαρξιακές επιπτώσεις. 

Κοντολογίς, σήμερα είναι πλέον ξεκάθαρο το ενδεχόμενο, αντί για Ειρήνη, Ελευθερία και Ευημερία, ο ευρωπαϊσμός να μας οδηγεί σε πόλεμο, τυραννία και εκπτώχευση. Σε κάθε περίπτωση, έχουν πια απλωθεί στο τραπέζι, αδιανόητες έως χτες, εναλλακτικές επιλογές, που οφείλουμε να μελετούμε. Η οδυνηρή μέρα, που θα πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούμε, ίσως να είναι πολύ πιο κοντά από όσο φοβόμαστε…