Στην καρδιά της Ευρώπης, στο γραφικό Τυρολέζικο χωριό Albach, κάθε χρόνο από το 1945 συγκεντρώνονται πολιτικοί επιστήμονες και πολιτικοί προκειμένου να συζητήσουν για την ειρήνη και την ευημερία της Ευρώπης.
Φέτος στο «λουλουδένιο χωριό» γράφτηκε ιστορία.
Οι πρόεδροι της Σερβίας και του Κοσόβου Βούτσιτς και Θάτσι παρουσία του επιτρόπου διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν δήλωσαν διατεθειμένοι να έρθουν σε συμφωνία ακόμη και με αλλαγή των συνόρων, αρκεί η ΕΕ να δεχτεί τις χώρες τους ως υποψήφιες προς ένταξη.
Δηλώσεις με πραγματική και όχι μόνο ρητορική σημασία, που υποστηρίζονται από ενεργές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών, και που έρχονται ως συνέχεια της συμφωνίας της χώρας μας με τα Σκόπια. Και σε αυτή την περίπτωση κινητήρια δύναμη για την αλλαγή στάσης των Σκοπίων που κρατούσαν εντελώς αδιάλλακτη θέση, ήταν η προοπτική ένταξης στην ΕΕ.
Οι εξελίξεις αυτές δρομολογήθηκαν λίγους μήνες μετά την ευρωπαϊκή σύνοδο του περασμένου Φεβρουαρίου στην οποία δηλώθηκε η πρόθεση για ένταξη των χωρών των δυτικών Βαλκανίων υπό την προϋπόθεση αυτές να λύσουν όλα τα διμερή τους προβλήματα.
Είναι φανερό πως η δύναμη της ΕΕ, οι προοπτικές που προσφέρει για δημιουργία ισχυρών θεσμών, για ένταξη σε μια μεγάλη αγορά, σε μια πολιτική και οικονομική οικογένεια με γεωστρατηγική σταθερότητα, είναι ιδιαίτερα θελκτικές για χώρες που πασχίζουν να εκμοντερνιστούν, οδηγώντας σε παραχωρήσεις που θα ήταν κάποτε αδιανόητες.
Η ίδια η ΕΕ όμως, μοιάζει περισσότερο από ποτέ αποκομμένη από τους πολίτες της. Η άνοδος του λαϊκισμού είναι αποτέλεσμα της εικόνας της ως προτάγματος των ελίτ, όπως συμβαίνει και με την παγκοσμιοποίηση. Οι πολίτες νιώθουν πως δεν έχουν φωνή και πως γραφειοκράτες ή συμφέροντα ελέγχουν τη μοίρα τους.
Δεν είναι όμως μόνο το πρόβλημα της συμμετοχικότητας. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Emmanuel Macron έχει επιχειρηματολογήσει πειστικά στην Πνύκα και στη Σορβόννη πως η βάση των προβλημάτων μας είναι η έλλειψη Ευρωπαϊκής ταυτότητας και η έλλειψη Ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Δε νιώθουμε πως συγκατοικούμε στην Ευρώπη και πως έχουμε ευρωπαϊκές δομές που λύνουν τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών.
Στο forum του Alpbach παρουσιάστηκε η προσπάθεια της Ιρλανδίας να εισαγάγει μορφές συμμετοχής των πολιτών στη Δημοκρατία. Η διαδικασία βοήθησε στην αντιμετώπιση δύσκολων και διχαστικών ζητημάτων: πχ αμβλώσεις, κλιματική αλλαγή, δημογραφικό και αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των πολιτών.
Η Ιρλανδία, δημιούργησε μια συμβουλευτική Βουλή των Πολιτών η οποία αποτελούνταν από 33 πολίτες που υπέδειξαν τα πολιτικά κόμματα και 66 πολίτες που επιλέχθηκαν μέσω κριτηρίων αντιπροσωπευτικότητας από μια εταιρεία δημοσκοπήσεων.
Πρόεδρος της Βουλής ήταν μια συνταξιούχος δικαστικός, ένας άνθρωπος κύρους, γνωστή για την κοινωνική της δράση.
Οι προτάσεις της Βουλής των πολιτών δόθηκαν στη δημοσιότητα καθώς και στα νομοθετικά σώματα της Ιρλανδίας τα οποία αποδέχτηκαν μερικές, απέρριψαν άλλες και κάποιες τις παρέπεμψαν σε επιτροπές ή δημοψηφίσματα. Το αποτέλεσμα ήταν ιδιαίτερα θετικό και ορισμένα συμπεράσματα για τα πλεονεκτήματα ή και τις δυσκολίες της διαδικασίας είναι σημαντικά για όσους ενδιαφερόμαστε να ενισχύσουμε και στη χώρα μας παρόμοιες μορφές συμμετοχής των πολιτών.
Πρώτον, αποδεικνύεται πως πολίτες από όλα τα εκπαιδευτικά ή εισοδηματικά επίπεδα μπορούν να κάνουν σοβαρές, μακροπρόθεσμες, ψύχραιμες αναλύσεις και να προτείνουν αλλαγές για ζητήματα που είναι πολύπλοκα ακόμη και διχαστικά. Μπορούμε να εμπιστευτούμε τους πολίτες.
Δεύτερον, η διαδικασία χρειάζεται υποστήριξη από ειδικούς, που κατά προτίμηση να μην έχουν εκφράσει δημόσια την πολιτική τους θέση για τα υπο εξέταση ζητήματα. Αυτό μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να αποδειχθεί δύσκολο στην πράξη, όμως βοηθάει στην μετέπειτα αποδοχή των συμπερασμάτων. Συγχρόνως οι ειδικοί μπορούν να εξηγήσουν τις επιπτώσεις επιμέρους προτάσεων των πολιτών (πχ τις δημοσιονομικές συνέπειες), και να εξασφαλίσουν τη σοβαρότητά ους. Πρέπει να θωρακίσουμε την αξιοπιστία της διαδικασίας.
Τρίτον, είναι σημαντικό τα αποτελέσματα της διαδικασίας να λαμβάνονται υπόψη από τα νομοθετικά σώματα και να επηρεάζουν το κανονιστικό πλαίσιο, αλλιώς γρήγορα θα απαξιωθεί ο θεσμός και θα επικρατήσει η απάθεια των πολιτών. Πρέπει οι πολίτες να πιστέψουν ότι μπορούν να επηρεάσουν τις τύχες τους.
Τέταρτον, το κόστος των διαδικασιών αλλά και οι συνεδριάσεις τους, πρέπει να είναι προσβάσιμο στους πολίτες ώστε να εμπεδώνεται το αίσθημα διαφάνειας. Η διαφάνεια εμπνέει εμπιστοσύνη.
Πέμπτον, άνθρωποι που διευκολύνουν τη διαδικασία πρέπει να είναι παρόντες ώστε πολίτες με πιο αδύναμη ειδίκευση ή χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου ή με λιγότερη αυτοπεποίθηση να έχουν τη δυνατότητα ισότιμης συμμετοχής. Ειδικές τεχνικές είναι αναγκαίες για την επιτυχία της διαδικασίας.
Το επιτυχημένο μοντέλο της Ιρλανδίας δεν είναι το μοναδικό. Στο forum παρουσιάστηκαν και άλλες παραδόσεις όπως οι ελβετικές συμμετοχικές διαδικασίες, τα τοπικά και εθνικά δημοψηφίσματα, η ενδιαφέρουσα ιταλική διαβουλευτική διαδικασία για τα νομοσχέδια ή τοπικά παραδείγματα όπως στο Γκντάνσκ. Είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω δικές μας καινοτόμες πρωτοβουλίες όπως η επιλογή των γραμματέων μέσω του open gov, η διαύγεια ή οι διαδικασίες διαβούλευσης των νομοσχεδίων πριν την εισαγωγή τους στη Βουλή.
Ένα είναι το συμπέρασμα: η ΕΕ αλλά και το μοντέλο της σύγχρονης δυτικής δημοκρατίας έχει ανάγκη την ενεργότερη συμμετοχή των πολιτών αν επιθυμεί να εμπνεύσει και να γεφυρώσει το χάσμα εμπιστοσύνης μεταξύ αυτών και των πολιτικών συστημάτων.
thetoc.gr