Υποτίθεται ότι το 2013, τελευταία χρονιά πριν από τις ευρωεκλογές, θα ήταν η χρονιά μιας σχετικής ηρεμίας και σταθεροποίησης για την Ευρωπαϊκή Ενωση, έπειτα από τρία τρομερά χρόνια κρίσης και αυτοσχεδιασμού για την αντιμετώπισή της. Σε αυτή την αντίληψη, εκτός από το καλεντάρι, συνέβαλαν ένα συλλογικό επίτευγμα και μια μονομερής απόφαση. Το επίτευγμα ήταν η συμφωνία στο τέλος του 2012 για την Ελλάδα, που έδωσε στον ώς τότε ασθενέστερο κρίκο του συστήματος τον αναγκαίο χρόνο για δυνητική ανασύνταξη και πάντως αποτίναξε το φορτίο της εξόδου από την ευρωζώνη.
Η απόφαση μιας χώρας ερήμην όλων των άλλων ήταν η πρωτοφανής στα χρονικά της Ενωσης κοινοποίηση της Γερμανίας ότι όλα -πολιτικές και θεσμικές κινήσεις, συζητήσεις που «καίνε», τελικές λύσεις σε χρονίζοντα προβλήματα – θα σταματούσαν μέχρι τη διεξαγωγή των ομοσπονδιακών εκλογών του Σεπτεμβρίου. Χωρίς βέβαια να έχει έρθει η ανάκαμψη, η Ευρώπη, εκούσα άκουσα, επιχείρησε να επανασυνδεθεί με την κανονικότητα. Θα μπορούσε και να επανασυνδεόταν αν δεν είχε υποτιμηθεί ένας παράγοντας που ορισμένοι τον ονομάζουν «έκτακτα γεγονότα» ενώ το πραγματικό του όνομα είναι «πολιτική».
Η υποφώσκουσα αλλά κεραυνοβόλα ως προς το ξέσπασμα, την έκταση και τις συνέπειές της τραγωδία της Κύπρου – τραγωδία πολιτική και οικονομική, μιας χώρας και ολόκληρης της Ενωσης – διέλυσε το κλίμα τής έστω επίπλαστης ηρεμίας και ξαναβύθισε την Ενωση σε άλυτα υπαρξιακά και διαχειριστικά προβλήματα – χωρίς, από την άλλη, να φέρει τις γερμανικές εκλογές πιο κοντά ή να κλονίσει έστω και στο ελάχιστο τις γερμανικές πεποιθήσεις. Με τη «λύση» που δόθηκε – και χωρίς να μπούμε, για τις ανάγκες αυτού του κειμένου, στην τεχνικο-ιδεολογική συζήτηση περί της ορθότητας του νέου δόγματος «οι τράπεζες να σώζονται από αυτούς που τις εμπιστεύτηκαν» – η κανονικότητα στην οποία είχε εισέλθει η Ενωση από την αρχή της χρονιάς δέχθηκε τέσσερα μείζονα πλήγματα: μέσα από την, κατ? αποτέλεσμα, εξόντωση μιας χώρας-μέλους της ευρωζώνης, όσο μικρή και να είναι· μέσα από τον καίριο κλονισμό της αξιοπιστίας του τραπεζικού συστήματος, εφόσον οι καταθέτες δεν είναι πια εξασφαλισμένοι και τυγχάνουν μεταχείρισης ωσάν να ήταν επενδυτές· μέσα από την ανάδειξη μιας απόλυτης θεσμικής προχειρότητας, με το Eurogroup να παίζει έναν αποφασιστικό ρόλο που δεν προβλέπεται σε κανένα κείμενο και δεν πηγάζει από καμία Αρχή και να φτάνει σε αποφάσεις «δύο φάσεων», χωρίς καμία προεργασία, ούτε σε σχέση με τη χώρα την οποία αφορούσαν, και μέσα σε συνθήκες αφόρητης, δηλαδή αντίθετης στο πνεύμα της δημοκρατίας, πίεσης· και μέσα από την εγκατάλειψη κατακτήσεων που κερδήθηκαν κυριολεκτικά με αίμα κατά τα τρία πρώτα χρόνια της κρίσης, όπως η Τραπεζική Ενωση, ο Μόνιμος Μηχανισμός Στήριξης (ESM), η οιονεί λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ως «τελικού δανειστή» και πάντως ως εγγυητή σωτηρίας (στην περίπτωση της Κύπρου η ΕΚΤ έπαιξε μαζί με το ΔΝΤ, αλλά με πιο ξεκάθαρο τρόπο, τον ρόλο του μαχαιριού στον λαιμό).
Πώς μπορεί λοιπόν να αντιμετωπιστεί αυτό το ευρωπαϊκό πισωγύρισμα, εν μέσω κρίσης, που απειλεί την κοινωνική συνοχή και ενόψει εκλογών που απειλούν να μετατραπούν σε δημοψήφισμα κατά της Ευρώπης; Κατά τη γνώμη μου, τρία μέτρα πρέπει να τύχουν άμεσης και αποφασιστικής εφαρμογής:
Μια πραγματική συνοδοιπορία με την Κύπρο, αναγκαστικά πια στο πλαίσιο που αποφασίστηκε, αλλά με την πιο αποτελεσματική χρήση της βοήθειας των 10 δισ. για να περισωθεί ό,τι μπορεί να περισωθεί.
Μια «καλή» συμφωνία για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, με αποδοχή από το Συμβούλιο των δίκαιων αιτημάτων του Κοινοβουλίου.
Και εντατική προετοιμασία για την Τραπεζική Ενωση, με χώνεμα του μαθήματος της Κύπρου και όχι απόσυρση λόγω αυτού.
Δεν είναι μεγαλεπήβολα σχέδια αλλά τουλάχιστον θα καταδείξουν μια κίνηση προς τα εμπρός, χωρίς την οποία η απολύτως αποφεύξιμη κρίση λόγω Κύπρου δεν θα μας οδηγήσει μόνο σε διακοπή της ηρεμίας αλλά σε διάλυση του ονείρου.
Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς