Ο Κώστας Φιλίνης ήταν μια μεγάλη φυσιογνωμία της αριστεράς. Κι ο τελευταίος της γενιάς του…
Ανήκε σ? εκείνη τη γενιά που δοκιμάστηκε από την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ανήκε σ? εκείνους, τους λιγοστούς που κατάφεραν να σκοτώσουν μέσα τους το ίδιο τους το παρελθόν. Που δεν δίστασε να τα βάλει όχι μόνο με εχθρούς αλλά και με φίλους. Πολέμησε, ξαναπολέμησε, φυλακίστηκε ξαναφυλακίστηκε. Έδωσε μεγάλες απαντήσεις σε μεγάλα ερωτήματα της εποχής του. Η μεγαλύτερη ήταν και πιο δύσκολη. Από τις φυλακες της Αίγινας το 1968 υποστήριξε στη διάσπαση του ΚΚΕ, υποστήριξε το γραφείο εσωτερικού που μετατράπηκε σε ΚΚΕ εσωτερικού.
Άλλωστε ο Κώστας Φιλίνης και μερικοί ακόμη ήταν το ΚΚΕ εσωτερικού. Ήταν η εποχή που πολλοί συγκρατούμενοι του έγιναν ξαφνικά πρώην σύντροφοι και μάλιστα σκληροί πρώην σύντροφοι. Απομόνωναν μέσα στις φυλακές τους «διασπαστές», τους αρνητές του σοβιετικού ολοκληρωτισμού και τους αποκαλούσαν «τσέχους» λόγω και των γνωστών γεγονότων της αιματοκυλισμένης άνοιξης της Πράγας.
Ο Κώστας Φιλίνης παρότι πολέμησε, άφησε από τους πρώτους -όταν ο ίδιος το επέλεξε- στην άκρη το όπλο και το όραμα του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα. Χρειάστηκε να πολεμήσει σε πολλά μέτωπα για να καταφέρει ότι φαινόταν ως μονόδρομος σε μεγάλο κομμάτι της διεθνούς και ελληνικής αριστεράς. Χρειάστηκε να πολεμήσει τη χρήση της βίας. Ο σοσιαλισμός ή θα κατακτηθεί με δημοκρατικά βήματα ή δεν θα είναι σοσιαλισμός, αυταπόδεικτο σήμερα, όχι όμως και στην εποχή του ?60 και του ?70 στην Ελλάδα των διώξεων και των στρατοπέδων.
Με ευρύτατη θεωρητική γνώση και επάρκεια που απέκτησε όπως τόσοι και τόσοι στα ξερονήσια και στις φυλακές ήρθε γρήγορα σε επαφή με τη σκέψη του Αντόνιο Γκράμσι και τους άλλους μεγάλους της ιταλικής σχολής. Η συνάντηση υπήρξε καταλυτική. Στον Κώστα Φιλίνη οφείλεται εν πολλοίς η θεωρητική ταυτότητα του ΚΚΕ εσωτερικού. Τουλάχιστον των πρώτων κρίσιμων δεκαετιών.
Ήταν βράχος της αντίστασης στα πισογυρίσματα και στους κρυφούς έρωτες με το «άλλο ΚΚ» όπως αναγραφόταν τότε στην Αυγή, της οποίας διετέλεσε υποδιευθυντής στα χρόνια της ΕΔΑ και στη συνέχεια πρόεδρος ή μέλος του διοικητικού της συμβουλίου. Παρότι κι αυτός, όπως σχεδόν όλοι της γενιάς του, είχε μέσα του το κρυφό μαράζι της διάσπασης του ΚΚΕ.
Μαράζι που απελευθερώθηκε με την ίδρυση του ενιαίου Συνασπισμού με τις συναντήσεις Φλωράκη -Κύρκου.
Ο Κώστας Φιλίνης ήταν για χρόνια το καταφύγιο όσων αναζήτησαν θεωρητικά την ανανέωση της κομμουνιστικής σκέψης. Και την απάλειψη τελικά του συγκεκριμένου επιθετικού προσδιορισμού. Και ήταν από τους πρώτους που κατάλαβαν την πολιτική σημασία των δεκάδων μικρών και μεγαλύτερων κινήσεων στην Ελλάδα. Από το φεμινισμό μέχρι την οικολογία. Από το δικαίωμα της γυναίκας για δουλειά μέχρι το δικαίωμα των επερχόμενων στο φυσικό περιβάλλον.
Για να καταλάβουμε το μεγαλείο μερικών ανθρώπων, όπως του Κώστα Φιλίνη, πρέπει να ατενίσουμε το ηθικό ύψος της στάσης του. Η διάσπαση του ΚΚΕ δεν ήταν μια θεωρητική συζήτηση που έφθασε σ? ενα φιλικό διαζύγιο. Ήταν σύντροφοι που είχαν σταθεί σε μάχες ο ένας στον άλλο, ήταν μια οικογένεια, γι? αυτό και η σύγκρουση πήρε το πάθος και την ακρότητα των εμφυλίων συρράξεων. Είχαν σταθεί για δεκαετίες ο ένας δίπλα στον άλλο, ήταν ό,τι είχαν και δεν είχαν στη ζωή κι όμως δεν δίστασαν να συγκρουστούν μ? αυτό το τόσο δικό τους κομμάτι.
Ήταν στιγμές κορυφαίας τραγικότητας αυτές που ακολούθησαν τη διάσπαση. Και χρειάστηκε μεγάλη προσωπική συνέπεια και οδυνηρή σταθερότητα.
Ο Κώστας Φιλίνης είναι απο τους τελευταίους της γενιάς που είχε την ατυχία στο άνθος της να ζήσει δύο εμφυλίους. Τον εθνικό και τον κομματικό. Ποιός ήταν πιο σκληρός ή πιο άδικος; Δεν ξέρω τι θα απαντούσε ο Κώστας Φιλίνης.
Όμως, γνωρίζω, όπως και πολλοί της γενιάς μου, ότι υπήρξε για δεκαετίες το σταθερό σημείο αναφοράς όσων χρειάστηκαν τα θεωρητικά εργαλεία για την τελική αποδόμηση της κομμουνιστικής ορθοδοξίας. Κι όσων έβαλαν ξανά στο λεξιλόγιο της αριστεράς τη λέξη δημοκρατία. Ο Κώστας Φιλίνης που υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της ΕΠΟΝ, που έζησε τον εμφύλιο που έκανε περισσότερα από 30 χρόνια στη φυλακή ή στην παρανομία βρήκε το κουράγιο να αντιληφθεί πόσο λάθος είχε κάνει κι αυτός και άλλοι. Και να μιλήσει για δημοκρατικό σοσιαλισμό. Πρόσεχε πάντα ο ίδιος να δείχνει το σεβασμό του στις προτάσεις και τις απόψεις που αντιμαχόταν. Γιατί ήξερε ότι οι ιδέες δεν υπάρχουν από μόνες τους χωρίς τους φορείς ιδεών που είναι οι άνθρωποι. Και είχε δει τον άνθρωπο που μπορούσε να φτάσει. Από ακραίες πράξεις βίας σε ανώτερες μορφές αλληλεγγύης.
Ο Κώστας Φιλίνης κράτησε για τους νεότερους, για πολλές νεότερες γενιές, ζωντανό ένα μάθημα: Μερικές φορές ο εχθρός είναι μέσα μας. Κι αυτό δεν πολεμιέται από τη μία στιγμή στην άλλη. Αυτό κρατάει μια ζωή.
Πριν από πέντε χρόνια μου είχε τηλεφωνήσει. Εργαζόμουν τότε στην Καθημερινή, είχα οργανώσει μια σειρά για τα 60 χρόνια από την λήξη του Εμφυλίου. Μου τηλέφωνησε για να μου στείλει ένα μικρό βιβλίο με μεγάλη ιστορία την οποία τότε αγνοούσα. Όπως και το βιβλίο: Το είχε γράψει επί χούντας, στην Αίγινα, στις φυλακές. Ήταν ένα συμπλήρωμα στην πολιτική χρήση της θεωρίας των παιγνίων. Σύμφωνα λοιπόν με τη θεωρία των παιγνίων, ο Κώστας Φιλίνης απάντησε μέσα από τις φυλακές το 1970, επί χούντας, ότι ο ελληνικός εμφύλιος του ?46-?49 ήταν αναπόφευκτο να οδηγήσει στην ήττα του ΚΚΕ. Μου το σημείωσε κι ο ίδιος γελώντας στο τηλέφωνο με κάποια, νομίζω, δόση αυτοειρωνείας…
Ο Κώστας Φιλίνης «έφυγε» την ώρα που ένας κατσαπλιάς πατώντας πάνω στη βιογραφία του κήρυξε το νέο αντάρτικο. Ένα κακέκτυπο του παρελθόντος από την Ικαρία, που με θράσος επικαλείται αξίες στις οποίες άλλοι έδωσαν πραγματικό νόημα. Άλλοι, σαν τον Κώστα Φιλίνη…
Ο Κώστας Φιλίνης «έφυγε» χτες τα ξημερώματα σε ηλικία 93 χρόνων. Αύριο θα γίνει η πολιτική του κηδεία από το Α? Νεκροταφείο.