Η εκλογή του Ζόχραν Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη δεν αποτελεί μεμονωμένο φαινόμενο αλλά μέρος ενός παγκόσμιου κύματος αστικής πολιτικής ανανέωσης, όπου οι δήμαρχοι των μεγάλων μητροπόλεων παύουν να είναι διαχειριστές και μετατρέπονται σε στρατηγικούς ηγέτες με διεθνή επιρροή.
Από τη Βαρκελώνη μέχρι το Όσλο και από τη Σεούλ μέχρι το Σάο Πάολο, αναδύεται μια νέα πολιτική φιλοσοφία: η πόλη ως κοινωνικό σύστημα υψηλής ευφυΐας όπου η οικονομία, η τεχνολογία και η κοινωνική συνοχή συνυπάρχουν σε μια νέα ισορροπία.
1. Λονδίνο – Σαντίκ Καν
Ο Σαντίκ Καν, δήμαρχος Λονδίνου από το 2016, υπήρξε ο πρώτος Μουσουλμάνος δήμαρχος μεγάλης δυτικής πρωτεύουσας. Όπως και ο Μαμντάνι, προέρχεται από οικογένεια μεταναστών και έχει κατανοήσει ότι η πολιτική ηγεσία στις πόλεις απαιτεί ανθεκτικότητα απέναντι στα στερεότυπα και ικανότητα διαχείρισης των συμβόλων.
Η κεντρική του στρατηγική βασίστηκε σε δύο άξονες:
- Κλιματική ουδετερότητα και βιώσιμη κινητικότητα. Το Ultra Low Emission Zone (ULEZ) ήταν ριζοσπαστικό μέτρο για μια πόλη-σύμβολο της κυκλοφοριακής συμφόρησης και της ρύπανσης.
- Ενσυναίσθητη και διακυβέρνηση: Ο Καν επένδυσε στην αστική συνοχή μέσω πολιτικών ένταξης, ψυχικής υγείας και αντιμετώπισης της ριζοσπαστικοποίησης νέων.
Η επιτυχία του δείχνει ότι ο συνδυασμός “identity politics + green pragmatism” μπορεί να δώσει βιώσιμη εξουσία για μακρά περίοδο. Ο Καν επιβίωσε πολιτικά ακόμη και όταν η οικονομική πίεση αυξήθηκε, αποδεικνύοντας ότι οι πολίτες ανταμείβουν τη συνέπεια.
2. Βαρκελώνη – Άννα Κολάου
Η Άννα Κολάου, πρώην ακτιβίστρια κατά των εξώσεων, έγινε δήμαρχος Βαρκελώνης το 2015 και άνοιξε μια νέα σελίδα στην ευρωπαϊκή πολιτική: την πολιτική της συμμετοχικής δημοκρατίας σε μητροπολιτικό επίπεδο.
Η Κολάου εισήγαγε καινοτομίες όπως:
-Το ψηφιακό εργαλείο “Decidim”, μια ανοικτή πλατφόρμα μέσω της οποίας οι πολίτες συνδιαμορφώνουν πολιτικές και συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων.
- Προγράμματα αναχαίτισης της τουριστικής υπερανάπτυξης, με στόχο την προστασία των κατοίκων και την αποτροπή μετατροπής του ιστορικού κέντρου σε “τουριστικό θεματικό πάρκο”.
- Αστική αναζωογόνηση μέσω μικρο-παρεμβάσεων: πράσινες οδοί, υπόγειες μεταφορές, ενίσχυση κοινωνικών επιχειρήσεων.
Η πολιτική της Κολάου απέδειξε ότι η “bottom-up governance” μπορεί να σταθεί απέναντι σε παγκόσμιες αγορές και ότι η πόλη λειτουργεί ως νέο κύτταρο συλλογικότητας και συνοχής.
3. Σεούλ – Πάρ Γουον Σουν και Άν Κιδό
Η Σεούλ έχει εξελιχθεί σε υπόδειγμα έξυπνης πόλης με κοινωνική συνοχή.
Ο Πάρ Γουον Σουν (δήμαρχος 2011–2020) και η διάδοχός του Άν Κιδό ανέπτυξαν το μοντέλο «Seoul Smart Governance»:
- Ψηφιακή διαφάνεια: κάθε δαπάνη του δήμου δημοσιεύεται online σε πραγματικό χρόνο.
- Συμμετοχικός προϋπολογισμός: πολίτες αποφασίζουν άμεσα για μέρος του ετήσιου προϋπολογισμού.
- Urban AI: εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για προληπτική κοινωνική πολιτική όπως ανάλυση δεδομένων για φτώχεια, ψυχική υγεία, ή ενεργειακή κατανάλωση.
Η Σεούλ απέδειξε ότι η τεχνολογία μπορεί να υπηρετεί την κοινωνία αν ο σκοπός προηγείται του αλγορίθμου.
Σε αυτήν την έννοια, ο Μαμντάνι φαίνεται να κινείται στο ίδιο πνεύμα καθώς συνδυάζει τεχνοκρατική ψηφιοποίηση με ανθρωποκεντρικό στόχο.
4. Μπογκοτά – Κλοντ Λόπεζ και Γκουστάβο Πετρό
Η Μπογκοτά υπήρξε ιστορικά χαοτική και κοινωνικά διασπασμένη. Όμως δύο δήμαρχοι, ο Ενρίκε Πένιαλοσα και ο μεταρρυθμιστής Κλοντ Λόπεζ άλλαξαν τη λειτουργία της πόλης.
Η στρατηγική τους στηρίχθηκε σε μια θεμελιώδη ιδέα: η ισότητα αρχίζει από τη μετακίνηση.
Η δημιουργία του συστήματος ταχείας μεταφοράς TransMilenio, η πεζοδρόμηση μεγάλων αξόνων, και τα “Ciclovías” , δίκτυα ποδηλατοδρόμων για 2 εκατομμύρια κατοίκους κάθε Κυριακή, μετέτρεψαν τη Μπογκοτά σε σύμβολο δημοκρατίας των μετακινήσεων.
Η πόλη έδειξε πως όταν ο δημόσιος χώρος λειτουργεί ως ισότιμο πεδίο, οι κοινωνικές εντάσεις μειώνονται, η οικονομική δραστηριότητα αυξάνεται και ανακτάται η εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς.
5. Όσλο – Μαριάν Φρεντέριξεν
Εφάρμοσε το πρωτοπόρο “Predictive Welfare Model”, δηλαδή συνδυασμό big data και κοινωνικής πολιτικής για την πρόβλεψη κρίσεων όπως ανεργίας, ενδοοικογενειακής βίας, ψυχικής υγείας.
Το αποτέλεσμα ήταν μείωση 25% στα κοινωνικά περιστατικά υψηλού κινδύνου μέσα σε 5 χρόνια, με χαμηλότερο κόστος για το κράτος και καλύτερη ποιότητα ζωής για τους πολίτες.
Αυτό το μοντέλο προληπτικής κοινωνικής διαχείρισης αποτελεί πρότυπο και για την Ελλάδα, ειδικά στην τοπική αυτοδιοίκηση, όπου οι πόλεις μπορούν να γίνουν εργαστήρια καινοτομίας με μικρές επενδύσεις αλλά θετικά αποτελέσματα.
Παρά τις γεωγραφικές πολιτισμικές διαφορές, όλοι αυτοί οι δήμαρχοι μοιράζονται πέντε θεμελιώδη χαρακτηριστικά που συνθέτουν το νέο παράδειγμα ηγεσίας Πόλεων, όπως:
1. Πολιτική ενσυναίσθηση
Προέρχονται από μη προνομιούχες κοινωνικές τάξεις και κατανοούν βιωματικά τις ανισότητες.
2. Data-driven στρατηγική
Επενδύουν στη ψηφιακή γνώση και τη μέτρηση των αποτελεσμάτων με διαφάνεια και λογοδοσία.
3. Πολιτική ταπεινότητα
Αντιλαμβάνονται την πόλη ως πολιτισμικό οικοσύστημα, όχι ως μηχανισμό κομματικής εξουσίας και προσωπικών φιλοδοξιών.
4.Παγκόσμια συνείδηση
Βλέπουν τη θέση της πόλης στο διεθνές περιβάλλον ως μέσο soft power.
5. Ηγεσία με ρυθμό
Χτίζουν σταθερά το πρόγραμμα τους χωρίς το άγχος της επικοινωνιακής υπερβολής και κόπωσης.
7. Από την πολιτική του έθνους στην πολιτική της πόλης
Η πιο κρίσιμη εξέλιξη είναι ότι η παγκόσμια ηγεσία μετατοπίζεται από τα κράτη στις πόλεις.
Οι σύγχρονοι δήμαρχοι έχουν περισσότερη επιρροή σε ζητήματα κλίματος, μεταναστευτικής πολιτικής ή ψηφιακής διακυβέρνησης από πολλούς υπουργούς.
Σπουδαίες Πόλεις δημιουργούν ένα διεθνές δίκτυο ικανό να διαμορφώνει κατευθύνσεις ανεξάρτητα από εθνικές κυβερνήσεις σε σημαντικά ζητήματα της ποιότητας ζωής των πολιτών.
Ο Ζόχραν Μαμντάνι εντάσσεται σε αυτό το νέο οικοσύστημα και, αν πετύχει, θα καταστεί το πολιτικό πρότυπο μιας νέας εποχής: όπου η πρόοδος μετριέται όχι μόνο με το ΑΕΠ αλλά με την ποιότητα ζωής και την ανάκτηση εμπιστοσύνης διαφορετικών κοινωνικών ομάδων που βρίσκονται το περιθώριο.
Οι πόλεις εξελίσσονται σήμερα με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης σε νέα εργαστήρια της δημοκρατίας και των κοινωνικών αλλαγών με άμεσο αποτύπωμα.
Από τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο ως τη Σεούλ και τη Μπογκοτά, οι νέοι δήμαρχοι αποδεικνύουν ότι ο 21ος αιώνας δεν ανήκει ούτε στους λαϊκιστές ούτε στους τεχνοκράτες αλλά ανήκει στους ηγέτες που μπορούν να συνδέσουν το συναίσθημα με τη γνώση και τη δικαιοσύνη με τους δείκτες κοινωνικής αποδοτικότητας.