Οι ΗΠΑ στα χρόνια πριν την ήττα στο Βιετνάμ, ήταν παντοδύναμη υπερδύναμη, όπως άλλωσε και η ΕΣΣΔ. Με άνεση έκαναν τότε και οι δύο τις «δουλειές» τους σε κάθε γωνιά του πλανήτη και σταματούσαν μόνον όπου ερχόταν σε επικίνδυνη αντιπαράθεση μεταξύ τους (π.χ. κρίση πυραύλων στην Κούβα). Αυτό άρχισε σιγά-σιγά να αλλάζει μετά τις στρατιωτικές και πολιτικές ήττες στο Βιετνάμ και στο Αφγανιστάν αντίστοιχα.
Σήμερα ΗΠΑ και Ρωσία εξακολουθούν να είναι στρατιωτικοί γίγαντες (οι ΗΠΑ είναι και οικονομικός γίγας, μέχρι νεωτέρας) αλλά αμφότεροι με πήλινα πολιτικά πόδια, άν και σε διαφορετικό βαθμό. Όμως η Ουκρανία μας έδειξε ότι και για την συμβατική στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας πρέπει να κάνουμε δεύτερες σκέψεις πολύ πιο επιφυλακτικές.
Ωστόσο, η μεν Ρωσία είναι κλασική απολυταρχία και λειτουργεί έτσι, στοιχειωδώς αποδοτικά, με την σταθερότητα που μπορούσαν να έχουν οι καθαρά αντιδραστικές, μοναρχικές πολιτικές εξουσίες του 19ου Αιώνα. Μέχρις αποδείξεως του εναντίου λειτουργεί σχετικά αποτελεσματικά, όπως λειτουργούσαν στο εσωτερικό τους, αλλά επίσης πιέζοντας στρατιωτικά τον άμεσο περίγυρο τους, η Πρωσία και η τότε Αυτοκρατορική Ρωσία της Μεταναπολεόντειας εποχής.
Αντίθετα, οι ΗΠΑ, άν τις δούμε από τη σκοπιά του πολιτικού συστήματος, ή συνταγματικά, ή και ως νομικό-πολιτικό πολιτισμό εντός μιας αντιπροσωπευτικής δημοκρατικής τάξης πραγμάτων, κινδυνεύει να εμφανισθεί ως πολιτικό αναρχομπάχαλο. Ως πολιτικός πολιτισμός είναι παγιδευμένη σε μια απολιθωμένη, παλαιολιθική μορφή Δημοκρατίας, υπό συνταγματικό καθεστώς του 19ου Αιώνα. Στο παγκόσμιο συστημα και στη γεωπολιτική του 1967 ή ακόμη του 1989, αυτό λειτουργούσε επαρκώς. Όμως εν έτει 2023 δεν λειτουργεί. Παράγει γενικευμένο ανορθολογισμό.
Ποιός φανταζόταν ακόμη και στις πιο δύσκολες για τις ΗΠΑ στιγμές της εποχής του Βιετναμικού Πολέμου, στη δύσκολη δεκαετία του 1970 με τις πετρελαιικές και άλλες κρίσεις, ότι 40-50 χρόνια μετά, θα μπουκάριζαν στο Καπιτώλιο της Ουάσιγκτων «αντισυστημικά» φρικιά με κέρατα και με αρκουδοτόμαρα, με καλάσνικωφ στα χέρια, για να ενθρονίσουν ξανά τον ηττημένο στις εκλογές αγαπημένο τους Πρόεδρο;
Αν δούμε τη μεγάλη εικόνα, το χειρότερο μειονέκτημα των ΗΠΑ και πηγή των πολιτικών κακών είναι ο λεγόμενος Αμερικανικός τρόπος ζωής. Στις ΗΠΑ αγοράζουν ακόμη τη βενζίνη για τα αυτοκίνητά τους στο 1/3 της τιμής που κοστίζει το ίδιο εμπόρευμα στην Ελλάδα, στη Γερμανία, στην Ισπανία ή στην Πολωνία. Την ίδια στιγμή, όλοι οι κοινωνιολογικοί δείκτες που μετρούν επιστημονικά τις κοινωνικές ανισότητες κατατάσσουν στις ΗΠΑ σε ίδιο επίπεδο με τις Μεσανατολικές χώρες ή με το Μεξικό και με την Βενεζουέλα. Καμιά σχέση με την ηπειρωτική Ευρώπη, τουλάχιστον την βορείως των Άλπεων.
Ο λεγόμενος Αμερικανικός τρόπος ζωής δεν είναι διατηρήσιμος. Η εμφανής πια αποτυχία του είναι η αιτία που μετά το 1980 διέβρωσε το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ και τώρα το καταστρέφει.
Η Ευρώπη πρέπει να διασφαλιστεί για να είναι ανθεκτική σε ενδεχόμενη ολική αποτυχία των ΗΠΑ. Αυτό συνεπάγεται, πρώτα-πρώτα, χειροπιαστά και πολύ σκληρά πράγματα. Είναι καιρός να αποκτήσει η ΕΕ την πιο συνεκτική κοινή πολιτική άμυνας και ασφάλειας που ταιριάζει σε μια Ένωση κρατών, εν μέρει με ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά. Μεταξύ άλλων, να αποκτήσει κοινό στρατό με ισχυρή κοινή δύναμη αποτροπής.
Δύσκολο αλλά αναγκαίο - ανάγκα και Θεοί πείθονται. Άλλη εναλλακτική λύση δεν έχει.
Οι πραγματικοί δημοκράτες και οπαδοί μιας μαχόμενης δημοκρατίας θα είναι οι κινητήριες δυνάμεις γι’ αυτόν τον δύσκολο και οδυνηρό μετασχηματισμό. Πολιτικός πυρήνας τους μπορούν να είναι οι πιο δοκιμασμένες στις νέες κρίσεις δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις (οι οποίες, όχι τυχαία, είναι και οι πιο φεντεραλιστικές), ιδίως των ισχυρότερων κοινωνικά και οικονομικά χωρών της Ένωσης. Ωστόσο, οι πολλές πληγές του Μεσογειακού Ευρωνότου δεν πρέπει να μας κάνουν να υποτιμούμε και την ιδιαίτερη δημοκρατική και κοινοτομική δυναμική που αναπτύσσεται τελευταία στις δύο χώρες της Ιβηρικής. Αυτός ο πολιτικός πυρήνας αρχίζει από τις Πράσινες και Σοσιαλιστικές (ή Σοσιαλδημοκρατικές - το ίδιο είναι), φθάνει όμως μέχρι και όσες Συντηρητικές και Φιλελεύθερες δυνάμεις όχι απλά διακηρύσσουν, αλλά και το εννοούν με πράξεις, ότι το φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος, δηλαδή αυτό με δικαιώματα και ελευθερίες, αξίζει να συντηρηθεί και να βελτιωθεί.
Στις δυνάμεις αυτές τίθενται νέα, πολύ δύσκολα και σκληρά καθήκοντα: Βιωσιμότητα, κοινωνική συνοχή, συμφιλίωση με τη φύση, ανθεκτικότητα έναντι διακινδυνεύσεων. Και γεωπολιτικών. Όλο αυτό το έργο είναι μάλιστα πεδίον δόξης λαμπρόν και για ό,τι αξίζει να λέγεται μια εκδοχή Αριστεράς άξια της εποχής μας. Δηλαδή δημοκρατική, ανανεωτική καινοτομική.
Οι ΗΠΑ είναι δημοκρατία μεν, παλαιολιθικής κοπής δε. Έχει μείνει στον 19ο Αιώνα, με νομικό και πολιτικό πολιτισμό ημι-νεωτερικού τύπου, με κοινωνία σε αγεφύρωτο διχασμό και με μεγάλα τμήματα της βυθισμένα σε αδιέξοδη πολιτισμική παρακμή.
Ο λεγόμενος Αμερικανικός τρόπος ζωής (που βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό, εκτός των άλλων, στα ορυκτά καύσιμα) είναι αδιέξοδος, μη διατηρήσιμος και καταστρέφει τον πλανήτη. Γι αυτό απειλείται με ημερομηνία λήξης, η οποία φαίνεται να επέρχεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εάν δεν προκύψουν στη μεγάλη χώρα πέρα από τον Ατλαντικό απρόβλεπτες σήμερα καινοτομικές πολιτικές πρωτοβουλίες. Μέχρι νεωτέρας, η ακραία κοινωνική ανισότητα και το απαρχαιωμένο πολιτικό σύστημα στις ΗΠΑ μπορούν μόνον να παράγουν πολιτικές παρακμάζουσας Πολιτείας.
Δεν είναι ασφαλές να στηριζόμαστε ως Ευρώπη σε μια παρακμιακή δημοκρατία.