Η εμπειρική προσέγγιση και ανάλυση της σύγχρονης πραγματικότητας τόσο σε εθνικό και ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν εμφατικά, ότι η πολιτική διαχείριση της δυναμικής της εξέλιξης δεν οδηγεί την κοινωνική πορεία σε βιώσιμες συνθήκες, οι οποίες διασφαλίζουν την συνοχή τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και στις μεταξύ τους σχέσεις.
Είναι εμφανές, ότι η πολιτική οπτική και λειτουργία διαμορφώνουν συνθήκες υψηλής διακινδύνευσης, ενώ παράλληλα δεν προωθούν το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον, διότι εργαλειοποιείται η ανθρώπινη οντότητα για την διασφάλιση του συστημικού συμφέροντος (δηλαδή της λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης, όπως στην οικονομία, στην υγεία κ.λ.π.), χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι αρνητικές επιπτώσεις ακόμη και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου.
Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική. Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) προειδοποιούν για δραματική άνοδο της θερμοκρασίας. Εάν δεν ληφθούν περισσότερα μέτρα προστασίας, ο στόχος της ανόδου μέχρι 1,5 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική εποχή δεν θα επιτευχθεί. Αντιθέτως μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα (2100) η θερμοκρασιακή άνοδος θα κυμανθεί από 2,3 έως 2,5 βαθμούς Κελσίου.
Σύμφωνα με ειδικούς του United Nations Environment Programme (UNEP, Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών) αναμένονται ως παρενέργειες της θερμοκρασιακής ανόδου περισσότερες και πιο ισχυρές ξηρασίες, πλημμύρες, τυφώνες. Εάν η άνοδος δεν συγκρατηθεί αισθητά κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, θα υπάρξουν επίσης μεγάλες και διαρκείς επιπτώσεις στους παγετώνες στους πόλους καθώς και στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου.
Οι χώρες μέλη του G20 με εξαίρεση της Αφρικανικής Ένωσης (Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ιταλία, Ινδία, Ινδονησία, Καναδάς, Κίνα, Μεξικό, Νότια Αφρική, Νότια Κορέα, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Τουρκία, Ευρωπαϊκή Ένωση) είναι υπεύθυνες για σχεδόν το 80% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ακόμη πιο επικίνδυνη και ανεύθυνη είναι η έξοδος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής από την Συμφωνία για το Κλίμα (Παρίσι 2015) τον Ιανουάριο 2026, η οποία θα επιδεινώσει την κατάσταση.
Λύσεις υπάρχουν, όμως ο χώρος της πολιτικής δεν κινείται με σημείο αναφοράς την βιωσιμότητα του ανθρώπου. Ακόμη και στην Ελλάδα προωθούνται τώρα τα ορυκτά καύσιμα και η εξόρυξη τους, αν και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας.
Στις 6 και 7 Νοεμβρίου 2025 πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το επιχειρηματικό και υπουργικό Forum της Διατλαντικής Συνεργασίας για την Ενέργεια (P-TEC, Partnership for Transatlantic Energy Cooperation). Βασικός στόχος τόσο για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όσο και για την ελληνική κυβέρνηση ήταν να αποτυπωθεί έμπρακτο ενδιαφέρον από τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης για την αγορά αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, που θα διοχετευθεί σε αυτά μέσω των ελληνικών υποδομών.
Συμμετείχαν μεγάλες εταιρείες, όπως ExxonMobil, Baker Hughes, Venture Global LNG και πολλές άλλες. Επίσης εκπρόσωποι κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως από την Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρο, Εσθονία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Λετονία, Σλοβακία και άλλες.
Πρέπει δε να τονισθεί, ότι για την ελληνική κυβέρνηση σε αυτό το πλαίσιο αναβαθμίζεται ο ενεργειακός και ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας, χωρίς να γίνεται όμως αναφορά στις πολύ αρνητικές επιπτώσεις στο κλίμα και στην άνοδο της θερμοκρασίας, αν και θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά και σε ευρωπαϊκό ως ένα βαθμό. Γενικότερα βέβαια προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Για αυτό δεν αντιδρά κάποιο κόμμα στην προοπτική εξόρυξης υδρογονανθράκων στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης.
Η εικόνα των συνθηκών πολιτικής κρίσης σε παγκόσμιο επίπεδο ολοκληρώνεται με την Διεθνή Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ (COP30) στην πόλη Belem στην Βραζιλία από 10 έως 21.11.2025. Βασικός στόχος είναι η κατάθεση και συζήτηση νέων μέτρων για την διαχείριση της κλιματικής αλλαγής και των παρενεργειών της καθώς και των προβλημάτων του περιβάλλοντος, της εξοικονόμησης ενέργειας και των πηγών της (συμβατικών και ανανεώσιμων).
Όλα αυτά βέβαια είναι μόνο ισχυρισμοί χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, αν ληφθεί υπόψη, ότι μεγάλες εκτάσεις του τροπικού δάσους του Αμαζονίου αποψιλώνονται ή υλοτομούνται, ενώ πριν λίγες ημέρες ο πρόεδρος της Βραζιλίας έδωσε άδεια γεώτρησης για άντληση πετρελαίου στην θαλάσσια περιοχή ανοικτά του Αμαζονίου.
Επισημαίνεται επίσης, ότι στην COP28 και COP29 κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως το φυσικό αέριο (ορυκτό καύσιμο) και η πυρηνική ενέργεια δεν είναι τόσο επιβλαβή και μπορούν να χρησιμοποιούνται μέχρι την οριστική επίλυση του ενεργειακού προβλήματος. Δεν αναφέρεται δε, ότι οι πολεμικές συγκρούσεις και η πολεμική βιομηχανία αυξάνουν την ρύπανση του πλανήτη, η οποία δυστυχώς δεν καταμετράται, ούτε γίνεται θέμα στον δημόσιο διάλογο.
Η κοινωνική πορεία διακινδύνευσης και μη βιώσιμης προοπτικής σε συνθήκες πολιτικής κρίσης δεν διαπιστώνεται μόνο στην ενεργειακή και περιβαλλοντική διαχείριση και τις επιπτώσεις στο κλίμα, αλλά βιώνεται και σε άλλους τομείς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανοδική πορεία της παραβατικότητας ανηλίκων την τελευταία 5ετία. Το 2021 οι ανήλικοι με παραβατική συμπεριφορά ήταν 6.361, το 2022 αυξήθηκαν σε 7.506, το 2023 ήταν 11.822 και το 2024 έφτασαν τους 14.596. Το πρώτο 9μηνο του 2025 ήταν 9.038. Σε έξαρση είναι τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας από ανήλικους δράστες. Το 2023 ήταν 1.123 οι ανήλικοι, το 2024 ήταν 3.016 και το πρώτο 9μηνο του 2025 έφτασαν τους 2.062.
Αυτά τα εμπειρικά δεδομένα είναι ανησυχητικά και δείχνουν, ότι οι κοινωνικές συνθήκες και το σύστημα αξιών, που τις διαπερνά, δεν έχει φορτίο με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο συμφέρον (δικαίωμα στη ζωή, ελευθερία, εργασία, υγεία, στέγαση, ισότητα απέναντι στο νόμο κ.λ.π.), ούτε και προωθεί το κοινωνικό, ενώ παράλληλα οικοδομούνται ανισότητες, ανασφάλεια και αβεβαιότητα σε σχέση με την πορεία των νέων και την ευημερία τους.
Τις συνθήκες πολιτικής κρίσης πιστοποιεί και η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς από τους πολίτες. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της ALCO, που παρουσιάσθηκε στις 3.11.2025 στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του τηλεοπτικού σταθμού ALPHA, το 83% των ερωτηθέντων θεωρούν, ότι στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει κρίση θεσμών. Το 11% απαντά αρνητικά στο ερώτημα και το 6% δεν ξέρω/δεν απαντώ.
Στο ερώτημα «ποιός πιστεύετε, ότι ευθύνεται περισσότερο για την κρίση θεσμών», το 34% απαντά η κυβέρνηση, το 31% όλα τα κόμματα εξίσου, το 18% πρόσωπα, που τους εκπροσωπούν, το 12% υπερβολή σε ΜΜΕ/ΜΚΔ (Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης), το 2% άλλο και το 3% δεν ξέρω / δεν απαντώ.
Ενδιαφέρον έχουν οι απαντήσεις για τον βαθμό ικανοποίησης των πολιτών από την λειτουργία των θεσμών, όπως η Δικαιοσύνη με 43% καθόλου ικανοποιημένοι, 34% λίγο και 20% αρκετά, η Βουλή με 48% καθόλου ικανοποιημένοι, 33% λίγο και 14% αρκετά, η Κυβέρνηση με 52% καθόλου ικανοποιημένοι, 26% λίγο και 18% αρκετά και τα κόμματα με 50% καθόλου ικανοποιημένοι, 37% λίγο και 10% αρκετά.
Οι συνθήκες πολιτικής κρίσης είναι εμφανείς και δείχνουν την έλλειψη εμπιστοσύνης τόσο στους θεσμούς όσο και στο πολιτικό σύστημα με προέκταση πολύ αρνητικές παρενέργειες στην δημοκρατική λειτουργία.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα οι ανισορροπίες, που παράγονται στο πλαίσιο της οπτικής του συστημικού πραγματισμού στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης της κοινωνίας, ο οποίος εργαλειοποιεί τους πολίτες στους κοινωνικούς ρόλους, που διεκπεραιώνουν (π.χ. εργαζόμενος, καταναλωτής, ψηφοφόρος, σύζυγος, γονέας κ.λ.π.), διαμορφώνουν συνθήκες ρευστότητας, αβεβαιότητας, μη εμπιστοσύνης στους θεσμούς και στο πολιτικό σύστημα με προέκταση ακόμη και στην δημοκρατική λειτουργία.
Ακόμη πιο επικίνδυνο είναι, ότι οι πολίτες αποστασιοποιούνται από την πολιτική (μόνο το 40% περίπου του εκλογικού σώματος συμμετέχει στις εκλογές) χωρίς να λειτουργούν ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών, ώστε με εργαλείο την ορθολογική σκέψη να διαλέγονται στις τοπικές κοινωνίες και να διαμορφώνουν κινήματα, τα οποία θα εκφράζουν το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον σε δημοκρατικές διαδικασίες διαλόγου με το πολιτικό σύστημα.
Πρέπει δε να τονισθεί, ότι οι συνθήκες αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης των διαφόρων τομέων δραστηριοποίησης της κοινωνίας απαιτούν την προσέγγιση και διαχείριση της πραγματικότητας με ολιστική οπτική τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο. Και αυτό δεν είναι εύκολο, εάν δεν αξιοποιείται η επιστημονική γνώση. Παράλληλα είναι επίσης βασική προϋπόθεση, η λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης να προωθεί την ουσιαστική, αντικειμενική και πολυδιάστατη ενημέρωση των πολιτών και να μην τους αντιμετωπίζει ως «καταναλωτές πολιτικών μηνυμάτων».
Είναι όλα αυτά εφικτά σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου και της δυναμικής της εξέλιξης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της πολυπλοκότητας, που οικοδομείται από την μαζική παραγωγή και διοχέτευση πληροφοριών με την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας; Ο μέχρι τώρα προσανατολισμός και η πορεία του πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας δεν οδηγούν σε αισιόδοξες σκέψεις.