Γιατί η εποχή της αδιαφάνειας πρέπει να δώσει τη θέση της στην ανοιχτή γνώση
Από την τεχνολογία στην κοινωνική ευθύνη
Η Τεχνητή Νοημοσύνη(ΤΝ) δεν είναι απλώς ένα εργαλείο της ψηφιακής εποχής, αποτελεί ένα νέο πεδίο εξουσίας που διαπερνά τη δημοκρατία, την εργασία, την εκπαίδευση και τη γνωσιακή μας αυτονομία. Μια εφαρμογή ΤΝ μπορεί να καθορίζει ποιον χρήστη θα προτείνει ως φίλο, ποια πληροφορία θα δει ή ακόμη και ποια υπηρεσία θα του προσφερθεί από το κράτος. Από την αλληλεπίδραση στα κοινωνικά δίκτυα έως την κατανομή δημόσιων πόρων, η ΤΝ βρίσκεται πλέον στον πυρήνα της καθημερινότητάς μας.
Με αυτό το δεδομένο, η δημόσια πολιτική καλείται να εξασφαλίσει ότι η ΤΝ θα υπηρετεί το συλλογικό συμφέρον.
Οι νέες απειλές για τη δημοκρατία
Η συγκέντρωση ισχύος στον χώρο της ΤΝ είναι πρωτοφανής. Λίγες πολύ μεγάλες εταιρείες ελέγχουν δεδομένα, μοντέλα και υποδομές, δημιουργώντας γνωσιακά ολιγοπώλια. Όταν τα θεωρούμενα «μαύρα κουτιά» αποφασίζουν πίσω από κλειστές πόρτες, διαφάνεια και λογοδοσία δεν υπάρχουν, η ΤΝ δεν είναι ουδέτερη τεχνολογία.
Τα αυταρχικά καθεστώτα λειτουργούν συστήματα μαζικής επιτήρησης, όπου η ΤΝ γίνεται εργαλείο μαζικών παραβιάσεων της ιδιωτικότητας και της ελευθερίας. Ωστόσο, και στις δημοκρατίες δεν λείπουν οι ενδείξεις: χρήση λογισμικών παρακολούθησης, ελλιπής νομοθεσία για τεχνολογίες παρακολούθησης, έλλειψη διαφάνειας από την χρήση της ΤΝ από κρατικές υπηρεσίες ασφάλειας. Με αυτές τις πρακτικές, η ΤΝ μετατρέπεται σε μηχανισμό εξάρτησης και ελέγχου, αντί για εργαλείο απελευθέρωσης.
Προς ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο
Η Τεχνητή Νοημοσύνη παρά τις υπερβολές που λέγονται και γράφονται δεν είναι πανάκεια, παραμένει ένα εργαλείο με περιορισμούς, ανίκανη ακόμη να αντικαταστήσει τη δημιουργικότητα και τη διαίσθηση ενός παιδιού 7 ετών. Ωστόσο, έχει πολλές εφαρμογές με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην έρευνα, στην εκπαίδευση, στην οικονομία και τον δημόσιο τομέα με την προϋπόθεση ότι θα αναπτυχθεί με διαφάνεια, δημοκρατικό έλεγχο και ανθρωπιστικό προσανατολισμό, στο πλαίσιο αυτό μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Όταν ο κώδικας, τα δεδομένα και τα μοντέλα της ΤΝ είναι ανοιχτά και προσβάσιμα, ενισχύονται η λογοδοσία, η συνεργασία και η καινοτομία. Στην εκπαίδευση μπορεί να καλλιεργεί τη δημιουργική μάθηση, στην υγεία τη βελτίωση φροντίδας, στη διοίκηση τη διαφάνεια και στην επιστήμη τη συλλογική γνώση. Έτσι, η διαφάνεια μετατρέπεται σε εγγύηση εμπιστοσύνης και δημοκρατίας.
Προτάσεις για δράση
Κάθε δημόσια εφαρμογή ΤΝ πρέπει να εγγράφεται σε μητρώο με καταγραφή κινδύνων και επιπτώσεων, ώστε να υπάρχει δυνατότητα ελέγχου. Το δημόσιο χρήμα που επενδύεται σε ΤΝ πρέπει να επιστρέφει ως δημόσιο αγαθό: κώδικας, δεδομένα και μοντέλα με ανοιχτές άδειες. Τέλος, χρειάζονται διακρατικές και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για ανοιχτές υποδομές και συνεργασίες που ενισχύουν την τεχνολογική κυριαρχία της κοινωνίας και όχι την εξάρτησή της.
Το στοίχημα της επόμενης μέρας
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν πρέπει να φοβίζει, αρκεί να ρυθμιστεί αποτελεσματικά. Μπορεί να γίνει το νέο κοινωνικό συμβόλαιο του 21ου αιώνα, εφόσον χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διαφάνειας, ισότητας και συμμετοχής. Η επιλογή είναι υπαρκτή: θα γίνει εργαλείο απελευθέρωσης ή μηχανισμός ελέγχου; Το δημόσιο συμφέρον επιτάσσει το πρώτο, και είναι ευθύνη όλων μας.
Πηγή: www.karounos.gr