Λαός ή δικαστές;

Κίμων Χατζημπίρος 25 Απρ 2025

Στο θεατρικό έργο του Robert Bolt «Άνθρωπος για όλες τις εποχές», ο μεγάλος αναγεννησιακός φιλόσοφος και νομικός Sir Thomas More δίνει έμφαση στην αμερόληπτη εφαρμογή του νόμου. Απευθυνόμενος σε ένα φιλόδοξο νεαρό που δηλώνει ότι θα κατέρριπτε κάθε νόμο της Αγγλίας προκειμένου να κυνηγήσει τον Διάβολο, λέει: «Και όταν ο τελευταίος νόμος έχει καταρριφθεί και ο Διάβολος στρέφεται κατά πάνω σου, πού θα κρυφτείς, αφού όλοι οι νόμοι έχουν σωριασθεί κάτω; Αυτή η χώρα είναι φυτεμένη με νόμους από την μια ακτή στην άλλη, νόμους του Ανθρώπου, όχι του Θεού, και αν τους ρίξεις κάτω, πιστεύεις πραγματικά ότι θα μπορούσες να σταθείς όρθιος απέναντι στους ανέμους που θα φυσούσαν; Ναι, θα έδινα στον Διάβολο την δυνατότητα να επωφεληθεί από το νόμο, για χάρη της δικής μου ασφάλειας».

Στην Γαλλία, η καταδίκη στελεχών του Εθνικού Συναγερμού, μεταξύ των οποίων η Λεπέν, για εκτροπή ευρωπαϊκών κονδυλίων προκαλεί πολιτικές αντιδράσεις. Εν τούτοις, η απόφαση της γαλλικής Δικαιοσύνης είναι τεκμηριωμένη σύμφωνα με τον αυστηρό σχετικό νόμο μιας  δημοκρατικής κοινωνίας. Το κράτος δικαίου λειτουργεί χωρίς προνόμια για τους αιρετούς, η ενοχή τους δεν κρίνεται με εκλογές. Εξ άλλου, δεν φημίζονται ως υπερασπιστές των θεσμών οι αυτόκλητοι συμπαραστάτες της Λεπέν. Ο Μελανσόν δηλώνει πως η Ανυπότακτη Γαλλία προτιμά να «πολεμά την Λεπέν στην κάλπη και στον δρόμο», ενώ Ακροδεξιοί δεν δέχονται να αποφασίζει η Δικαιοσύνη την αφαίρεση δικαιώματος υποψηφιότητας.

Η εντόπια πραγματικότητα προκαλεί ανάλογες και εντονότερες ανησυχίες. Στην ημερήσια διάταξη, οι πιέσεις ενός αλλοπρόσαλλου πλήθους προς το δικαστικό σύστημα. Ο όχλος, με υστερική αυτοπεποίθηση και με την συμβολή κοινωνικών δικτύων, θέλει να λυντσάρει. Αποφαίνεται για πράγματα που αγνοεί και πιέζει τους Πιλάτους να σταυρώσουν πραγματικούς ή φανταστικούς «ενόχους». Πάθη και παρορμητικές συμπεριφορές, σε υπόβαθρο εκτεταμένης αμάθειας ή ημιμάθειας για τεχνικά ζητήματα, διαμορφώνουν ασφυκτικό κλίμα και επηρεάζουν δικαστές αλλά και την γενική πορεία της χώρας.

Η εξουσία του λαού ασκείται με δεδομένες διαδικασίες που έχει προαποφασίσει σε ανύποπτο χρόνο. Όμως, η ρήση του Αβραάμ Λίνκολν: «κυβέρνηση του λαού, από τον λαό, για τον λαό» μεταφράσθηκε από τον δικό μας λαϊκισμό: «κανένας θεσμός, μόνον ο λαός σε αυτήν την χώρα κυβερνά». Έτσι ξεκινά η ναρκοθέτηση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, στο κράτος δικαίου, τελικά στην δημοκρατία. Τί θα συγκρατήσει το πλήθος που ανυπομονεί μπροστά στις γκιλοτίνες; Αναγκαία η πανοπλία των θεσμών, η επιβολή της ισχύος του νόμου, η μονοπώληση της χρήσης βίας από το κράτος, έγραφε ο αξέχαστος Λυκούργος Λιαρόπουλος. Ειδάλλως, αφήνεται να αλωνίζει μια παρα-αστυνομία κομισαρίων, σαν αυτή που διαφεντεύει επί δεκαετίες τα ελληνικά πανεπιστήμια.

Η αμερόληπτη εφαρμογή του νόμου απαιτεί να τον εφαρμόζουν άνθρωποι με γνώση και εμπειρία. Αλίμονο, αν τη νομική κρίση των δικαστών αντικαθιστούσε η συναισθηματική κρίση του λαού. Τί είδους δικαιοσύνη θα λειτουργήσει στα χέρια αμαθών, σε λαϊκά δικαστήρια με ανύπαρκτους δικονομικούς κανόνες; Η κρίση των απλών πολιτών σχηματίζεται χωρίς γνώση των πραγματικών και των νομικών δεδομένων κάθε υπόθεσης. Επομένως, οποιαδήποτε εξωθεσμική καθοδήγηση δικαστικών αποφάσεων από το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» είναι άδικη.

Προφανώς, από το δικαστικό σύστημα δεν λείπουν ατέλειες, συντεχνιακές προτεραιότητες, μπερδεμένες διατάξεις, οδυνηρές καθυστερήσεις. Όμως, λύσεις που αντικαθιστούν την θεσμική δικαιοσύνη είναι επικίνδυνες. Μόνον οι δημοκρατικοί θεσμοί παρέχουν ασφαλές μέσον για να ελεγχθεί η εξουσία. Η δικαιοσύνη απαιτείται να λειτουργεί ανεξάρτητα από την κυβέρνηση αλλά και από την εκάστοτε συγκυρία που διαμορφώνει το λαϊκό αίσθημα. Με δικαστές που κατέχουν την τεχνική της αμερόληπτης εφαρμογής του νόμου.