Εκδήλωση με θέμα «Για ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης» πραγματοποίησε η επιτροπή διαλόγου του Ποταμιού στο Αμφιθέατρο του Αθήνα 9,84, στην Τεχνόπολη.

Ομιλητές ήταν οι Νίκος Αλιβιζάτος, καθηγητής Πανεπιστημιακού Δικαίου και υποψήφιος βουλευτής Επικρατείας, Μάνος Ματσαγγάνης, αν. καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και υποψήφιος βουλευτής Επικρατείας, Γιώργος Παγουλάτος, καθηγητής Οικονομίας Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, και Αντώνης Τριφύλλης, π. διευθυντής Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εμπειρογνώμονας στον Τομέα Ευρωπαϊκής Πολιτικής. Το άνοιγμα της εκδήλωσης έγινε από τον συντονιστή της επιτροπής διαλόγου Γιάννη Μεϊμάρογλου ενώ τον συντονισμό έκανε ο ο Κώστας Μπιτζάνης, μέλος της Επιτροπής Διαλόγου.

Άνοιγμα εκδήλωσης (Γιάννης Μεϊμάρογλου)

Κυρίες και κύριοι
Αγαπητές φίλες, αγαπητοί μας φίλοι,
Σας καλωσορίζω στη σημερινή εκδήλωση της επιτροπής διαλόγου του Ποταμιού.
Όπως βλέπετε, με μία μέρα διαφορά, διοργανώνουμε κι εμείς το δικό μας debate. Δεν πρόκειται βέβαια για ένα debate σαν το χθεσινοβραδινό που θα βγάλει τον πρωθυπουργό της χώρας. Ούτε για ένα debate όπου οι ομιλητές θα προσπαθήσουν να απαξιώσουν ο ένας τον άλλον, να διώξουν από πάνω τους τις ευθύνες του χθες, χωρίς να ψελλίσουν ούτε μια συγκεκριμένη πρόταση για το αύριο.

Οι εξαιρετικοί προσκεκλημένοι μας, τους οποίους θα ήθελα να ευχαριστήσω για τη διαθεσιμότητά τους τις δύσκολες αυτές μέρες, θα μιλήσουν ακριβώς γι αυτό το αύριο, θα παρουσιάσουν τις απόψεις τους για ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα μας σε πολιτική σταθερότητα και αναπτυξιακή τροχιά.

Η επιτροπή διαλόγου του Ποταμιού εξελίχθηκε, στο μικρό αυτό χρονικό διάστημα από την ίδρυση του Ποταμιού, σε μια ζωντανή ομάδα ανθρώπων που συζητούν για τα θέματα της τρέχουσας επικαιρότητας αλλά και τα δομικά και θεσμικά ζητήματα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας.
Όλοι εμείς που συμμετέχουμε, συμβάλλουμε ώστε η επιτροπή διαλόγου να αποτελεί για το Ποτάμι τη δεξαμενή ιδεών για τη διαμόρφωση των θέσεών του.

Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η σημερινή μας συζήτηση, όπως και η εκδήλωση που έγινε την περασμένη εβδομάδα στη Θεσσαλονίκη με θέμα «τρεις προτάσεις για την ανάπτυξη της περιοχής – λιμάνι, παιδεία, τουρισμός» καθώς επίσης και η εκδήλωση που γίνεται σήμερα, αυτή τη στιγμή, στο Ηράκλειο της Κρήτης με θέμα «Έρευνα + καινοτομία: φτιάχνουμε δουλειές».

Το Ποτάμι, ακόμα κι αυτές τις κρίσιμες τελευταίες μέρες, δεν προσπαθεί να κερδίσει επικοινωνιακά το παιχνίδι των εντυπώσεων, αλλά καταθέτει τη δική του μεταρρυθμιστική ατζέντα. Τη δική του πολιτική πρόταση για την έξοδο από την κρίση.

Οι ομιλίες
Για μιαν «εντοπισμένη»
συνταγματική αναθεώρηση

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος

Τα περισσότερα ζητήματα που έχουν τεθεί στη συνεχιζόμενη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση αποβλέπουν κυρίως στη δημιουργία εντυπώσεων και όχι στην εξυγίανση του πολιτικού συστήματος και την έξοδο από την κρίση. Με εξαίρεση δυο θέματα που έχουν από μακρού ωριμάσει -την ποινική ευθύνη των υπουργών και την κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας- οι σχετικές προτάσεις, όταν δεν εξυπηρετούν απλώς προσωπικές στρατηγικές, είναι ανεπαρκώς επεξεργασμένες και η πρόταξή τους δεν εντάσσεται στη τη λογική μιας θεματικά «εντοπισμένης» αναθεώρησης.

Γι’ αυτήν, νομίζω ότι ο καθένας μας θα πρέπει να ξεχάσει για λίγο τις προσωπικές του προτιμήσεις, ακόμη και σε ζητήματα που τον «καίνε», και να προσπαθήσει να ιεραρχήσει τα θέματα, παίρνοντας υπ’ όψη τις ανάγκες της χώρας.

Σε μια τέτοια λογική, θα ξεχώριζα ως ζητήματα άμεσης προτεραιότητας:

* Την ευθύνη των πολιτικών, υπουργών και βουλευτών, με ριζική αναθεώρηση των άρθρων 62 και 86, προς την κατεύθυνση που υποδείχθηκε ως άνω.

* Την ενίσχυση των πολιτικών ελέγχων, με αναβάθμιση του ρόλου της Βουλής, αλλαγή του τρόπου επιλογής των μελών των ανεξάρτητων αρχών και εξορθολογισμό της λειτουργίας τους.

* Την ενίσχυση του ρυθμιστικού ρόλου του προέδρου της Δημοκρατίας, με ανάθεση σε αυτόν αρμοδιοτήτων όπως η επιλογή της ηγεσίας της δικαιοσύνης και των ανεξάρτητων αρχών.

*Την αλλαγή του τρόπου ανάδειξης του προέδρου της Δημοκρατίας, ώστε να μην διαλύεται η Βουλή λόγω μη εκλογής του.

* Το «άνοιγμα» του δημόσιου πανεπιστημίου, με σταδιακή άρση της απαγόρευσης των ιδιωτικών ΑΕΙ.

* Στην ίδια τέλος κατηγορία, θα περιλάμβανα και την κατάργηση της πενταετούς υποχρεωτικής αναθεωρητικής αδράνειας του άρθρου 110 του Συντάγματος, ώστε να απαλλαγεί η αναθεώρηση του Συντάγματος από ένα αναχρονιστικό περιορισμό, που σήμερα την εξαρτά από τυχαίους εν πολλοίς παράγοντες.

Τα ζητήματα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο κοινοβουλευτικής συζήτησης στην επόμενη Βουλή, ώστε να υποβληθεί σχετική πρόταση το ταχύτερο.

Αν η πρωτοβουλία αυτή συνδυαζόταν με την ψήφιση μερικών βασικών νόμων για ζητήματα που η λύση τους δεν χρειάζεται συνταγματική αναθεώρηση, όπως η κατάργηση του σταυρού προτίμησης, η διαφάνεια στη χρηματοδότηση της πολιτικής αν όχι και η μείωση του αριθμού των βουλευτών, θα είχε γίνει ένα σημαντικό βήμα για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος προς την ορθή κατεύθυνση.

Ως ζητήματα απώτερου ενδιαφέροντος, που η μελέτη τους όμως θα μπορούσε να αρχίσει από σήμερα, ώστε να αντιμετωπισθούν υπεύθυνα σε εύθετο χρόνο, θα ανέφερα τα εξής:

* Την εξ υπαρχής ρύθμιση των νομοθετικών αρμοδιοτήτων της εκτελεστικής εξουσίας, τόσο στο πλαίσιο του δικαίου της ανάγκης όσο και υπό ομαλές περιστάσεις. Θετικά βήματα στην εποχή τους, είναι αμφίβολο αν τα άρθρα 44 και 43 του Συντάγματος, αντίστοιχα, μπορούν να εξασφαλίσουν σήμερα το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, σε συνθήκες κοινοβουλευτικής ευθύνης και διαφάνειας.

* Την πρόβλεψη, κατά το σουηδικό πρότυπο, ότι αν διαλυθεί πρόωρα η Βουλή, η νέα Βουλή εκλέγεται για το υπόλοιπο της θητείας της διαλυθείσης.

* Την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων με πρόβλεψη της δυνατότητας (αρχικά ίσως μόνον των ανώτατων) να θέτουν στο αρχείο ένδικα βοηθήματα και μέσα που κρίνουν προδήλως απαράδεκτα και αβάσιμα.

* Την επανεξέταση του ρόλου του Ελεγκτικού Συνεδρίου ως δικαστηρίου, με ανάδειξή του σε διοικητικό φορέα υπεύθυνο για την εφαρμογή της λεγόμενης «νέας δημοσιονομικής διακυβέρνησης».

* Την «αποσυνταγματοποίηση» των σχέσεων Εκκλησίας και πολιτείας, με κατάργηση πιθανόν ολόκληρου του άρθρου 3 του Συντάγματος.

* Την «ελάφρυνση» του Συντάγματος, με την κατάργηση περιττών ή παρωχημένων διατάξεων, όπως οι περισσότερες παράγραφοι του άρθρου 14 για τον τύπο, η κατοχύρωση προνομίων για συγκεκριμένες κατηγορίες προσώπων, όπως οι καθηγητές πανεπιστημίου (άρθρο 56 παρ. 2), οι δικαστικοί υπάλληλοι, οι υποθηκοφύλακες και οι συμβολαιογράφοι (άρθρο 92) και πολλές από τις εξαιρετικά λεπτομερείς διατάξεις που το Σύνταγμα αφιερώνει χωρίς λόγο στους δικαστές, τα δικαστήρια, το Ελεγκτικό Συνέδριο, ακόμη και το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (άρθρα 87-100Α).

Ειδικά σε ό,τι αφορά την κατοχύρωση των συνταγματικών δικαιωμάτων, παρ’ ότι πολλοί αναχρονισμοί επιβιώνουν (όπως π.χ. η απαγόρευση του προσηλυτισμού στο άρθρο 13 παρ.2 του Συντάγματος) θα ήμουν εξαιρετικά φειδωλός σε νέες αλλαγές. Όπως αποδείχθηκε τα τελευταία χρόνια, η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του Στρασβούργου ασκεί θετική επιρροή στην ερμηνεία και εφαρμογή των σχετικών διατάξεων, όχι μόνο από τη διοίκηση αλλά και από τα δικαστήρια. Η επιρροή αυτή, σε συνδυασμό με την διείσδυση του ενωσιακού δικαίου σε ένα πεδίο συναλλαγών που διαρκώς διευρύνεται, νομίζω ότι θέτει σε δεύτερη προτεραιότητα τις όποιες σχετικές αλλαγές.

Ματσαγγάνης