Είναι μάλλον πρωτότυπο μια ξένη πρεσβεία να σχολιάζει και να ασκεί κριτική σε ένα βιβλίο με αναφορές σε γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν 40 χρόνια! Αλλά συνέβηκε και αυτό στην Κύπρο, καθώς το βιβλίο ολοκληρώνει ένα τρίμηνο από την επίσημη παρουσίασή του. Η ρωσική πρεσβεία στη Λευκωσία στις 27 Αυγούστου θέτει ερωτήματα σε σχέση με το βιβλίο του δημοσιογράφου Μ. Δρουσιώτη με τίτλο «Η εισβολή και οι Μεγάλες Δυνάμεις».
Η ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας αναφέρει ότι «η προσπάθεια του συγγγραφέα να απενοχοποιήσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ μπορεί να θεωρηθεί λογική συγκυριακά γιατί αντικατοπτρίζει τον σημερινό επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου. Η κακοφτιαγμένη προσπάθειά του να κηλιδώσει την ΕΣΣΔ φαίνεται παράξενη γιατί δεν συμβαδίζει με επανειλημμένες δηλώσεις του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη, ότι ο επαναπροσδιορισμός αυτός δεν πραγματοποιείται σε βάρος των σχέσεων με τους παραδοσιακούς φίλους της Κύπρου στους οποίους ανήκει η χώρα μας. Τα αίτια του συγγραφέα είναι ολοφάνερα και δεν μας απασχολούν. Το μόνο που μας ενοχλεί σε σχέση με το άκρως χαμηλού επιστημονικού επιπέδου και απαράδεκτο πολιτικά βιβλίο του, είναι το γεγονός που δεν γράφτηκε από ένα ερασιτέχνη γραφομανή, αλλά από ειδικό συνεργάτη της Δημοκρατίας. Είναι τυχαίο;».
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδης σε γραπτή δήλωση του Κυβερνητικού Εκπροσώπου Ν. Χριστοδουλίδη σχολίασε ως εξής την ανακοίνωση της Πρεσβείας:«ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιθυμεί να δηλώσει πως σε συνάντησή του με το Ρώσο Πρέσβη στη Λευκωσία, ύστερα από την έκδοση και κυκλοφορία του βιβλίου του Μακάριου Δρουσιώτη, του κατέστησε σαφές ότι οι απόψεις του οποιουδήποτε ερευνητή ούτε δεσμεύουν ούτε εκφράζουν τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Οι θέσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας έναντι της πολιτικής αρχών της Σοβιετικής Ένωσης και της Ρωσίας είναι καλά γνωστές μέσα από κατ’ επανάληψη δηλώσεις ευγνωμοσύνης και ευχαριστιών προς τη φίλη χώρα και ως εκ τούτου σε κανένα δεν επιτρέπεται να συνδέει θέσεις ή απόψεις που ελεύθερα εκφράζονται στο πλαίσιο της επιστημονικής έρευνας, με τις επίσημες θέσεις της Δημοκρατίας».
Ο ίδιος ο συγραφέας Μ. Δρουσιώτης σε δική του γραπτή δήλωση αναφέρει ότι «θα ήθελα να διευκρινίσω ότι η έκδοση του δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με την κυβέρνηση και την εξωτερική της πολιτική, η οποία καθορίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και μόνο. Το βιβλίο είναι αποτέλεσμα έρευνας που άρχισε πριν πέντε χρόνια και ήταν σχεδόν ολοκληρωμένο πριν από τις προεδρικές εκλογές. Οποιαδήποτε προσπάθεια διασύνδεσης της έκδοσης του με σημερινές εξελίξεις είναι ατυχής. Είναι ανορθόδοξο μια πρεσβεία ξένης χώρας να κάνει προσωπική επίθεση με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς σε οποιονδήποτε πολίτη της χώρας που τη φιλοξενεί, επειδή διαφωνεί με τα αποτελέσματα μιας έρευνας για ιστορικά γεγονότα που έχουν επισυμβεί πριν από 40 χρόνια. Ζούμε σε μια δημοκρατική χώρα και θεωρώ δεδομένο το δικαίωμα μου στην έρευνα και στην έκφραση. Ανέμενα από τα πολιτικά κόμματα της χώρας μου, όσο κι αν διαφωνούν με τις απόψεις μου, αν δεν μπορούν να υπερασπιστούν, τουλάχιστον να ανεχτούν αυτό το δικαίωμα».
Θεωρώ το θέμα ιδιαίτερα σημαντικό και άξιο σχολιασμού. Αξιολογικά ως εξής:
1. Σε μια ανοικτή κοινωνία η ιστορική έρευνα είναι ελεύθερη να κρίνει, να σχολιάσει με βάση πορίσματα και αναζήτηση πηγών. Αν κάποιος έχει διαφορετική γνώμη, μπορεί να κάνει αντίστοιχη έρευνα και να παραθέσει δικά του πορίσματα ή συμπεράσματα. Έτσι θα δοθεί η ευκαιρία στους αναγνώστες να συγκρίνουν και να κρίνουν, και να «επιλέξουν» όποιον έχει τα περισσότερα επιχειρήματα και την περισσότερη τεκμηρίωση.
2. Η πρεσβεία της Ρωσίας κρίνει ότι «η προσπάθεια του συγγγραφέα να απενοχοποιήσει τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ μπορεί να θεωρηθεί λογική συγκυριακά γιατί αντικατοπτρίζει τον σημερινό επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου». Αυτό, νομίζω, είναι και η ουσία. Προφανώς η Μόσχα θεωρεί ότι ένα κράτος-μέλος της ΕΕ πρέπει να είναι λίγο απ’ όλα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι η θέληση των κυπρίων, γι’ αυτό και για δεκαετίες ο «επαναπροσδιορισμό της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου», σημαίνει ΕΕ, όχι Κίνημα των Αδεσμεύτων.
3. Δεν καταλαβαίνω ποιο ακριβώς είναι το θέμα. Από πότε η Ρωσία θεωρεί ως αρμοδιότητά της να μιλά κατ΄αυτόν τον τρόπο για την Σ. Ένωση; Έχω την εντύπωση ότι Ρωσία και Σ. Ένωση είναι δύο ποιοτικά διαφορετικά συστήματα εξουσίας και εκφράζουν δύο διαφορετικές αντιλήψεις για την οικονομία, το κράτος και τους θεσμούς. Αν κάποιος ασκήσει κριτική στον σταλινισμό θα απαντήσει ο Λαβρόφ; Δεν νομίζω.
4. Το δικαίωμα σε μια πρεσβεία να μιλά και να σχολιάζει πράγματα στη χώρα που την φιλοξενεί, με βρίσκει σύμφωνο. Το θεωρώ χρήσιμο. Συνεπώς θα μπορούσε η Πρεσβεία της Κύπρου στη Μόσχα να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση Πούτιν σχετικά με τον «επαναπροσδιορισμό» της εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας για τα θέματα της Ουκρανίας.
5. Έχουν ενδιαφέρον τα επίθετα που χρησιμοποιεί η ρωσική προεσβεία για το συγγραφέα και το βιβλίο του («άκρως χαμηλού επιστημονικού επιπέδου και απαράδεκτο πολιτικά βιβλίο του, είναι το γεγονός που δεν γράφτηκε από ένα ερασιτέχνη γραφομανή, αλλά από ειδικό συνεργάτη της Δημοκρατίας»). Αν είναι τόσο χαμηλού επιπέδου, ποιος ο λόγος να βγει η ανακοίνωση για ένα έργο που έγραψε ένας «γραφομανής ερασιτέχνης»;
6. Η ρωσική πρεσβεία ερωτά αν «είναι τυχαίο» που ο συγγραφέας τυγχάνει να είναι «ειδικός συνεργάτης της Δημοκρατίας». Προφανώς δεν είναι τυχαίο: ο πρόεδρος τον επέλεξε για συνεργάτη του αλλά σε κάθε συντεταγμένη πολιτεία ο εκάστοτε πρόεδρος έχει την ευθύνη στη διαμόρφωση και την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής καθώς μόνο ο εκλεγμένος ηγέτης κρίνεται για τις αποφάσεις του.
7. Η έρευνα επί του θέματος που αναπτύσσει ο συγγραφέας στο βιβλίο του «Η εισβολή και οι Μεγάλες Δυνάμεις» χρειάζεται συνέχεια και περισσότερη αναζήτηση, χρειάζεται να ακουστούν και άλλες πηγές, να φωτιστούν και άλλες διαστάσεις. Ο συγγραφέας έδωσε την δική του εκδοχή στα πράγματα, συνεπώς κάθε άλλος αναλυτής μπορεί να μιλήσει για να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα. Η ιστορία ως επιστήμη είναι μια αδιάκοπη αναζήτηση πηγών, και έτσι ως εργασία συμβάλλει στην εξήγηση των φαινομένων. Σε αυτή την κατεύθυνση χρήσιμο ρόλο παίζει και η έρευνα που κάνουν δημοσιογράφοι πάνω σε πτυχές της ιστορικής διαδρομής της Κύπρου. Επί της ουσίας θεωρώ ότι κάθε κύπριος γνωρίζει τα βασικά στοιχεία που οδήγησαν στην τουρκική εισβολή καθώς και τον ρόλο ξένων δυνάμεων πριν, κατά και μετά την μεγαλύτερη τραγωδία της νήσου. Ότι λείπει το ψάχνουμε και φέρνουμε νέα στοιχεία στο φως.
8. Κάθε κράτος στη διεθνή σκηνή προωθεί τα συμφέροντά του και όποιος διερωτάται επί του θέματος, μπορεί να δει πως εξελίσσονται οι εμπορικές σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας. Κανένα κράτος δεν κάνει «αποκλειστικές» συμμαχίες και δεν επιλέγει να κερδίσει έναν για να χάσει κάποιον άλλον -κυριαρχούν τα συμφέροντα, οι ισορροπίες, τα πολλαπλά ανοίγματα. Οι συμπτώσεις συμφερόντων μπορεί να βοηθήσουν και αυτό χρειάζεται να επιδιώκουμε, χωρίς συγκαλύψεις ή ψευδαισθήσεις για κάθε χώρα που προωθεί τη δική της εξωτερική πολιτική. Οι σχέσεις Ρωσίας-Κύπρου είναι επωφελείς και για τις δύο χώρες, γι’ αυτό αντέχουν. Οι σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας επίσης είναι επωφελείς και για τις δύο χώρες, γι’ αυτό και επεκτείνονται. Ο Τ. Ερτογάν τις περιέγραψε ως εξής στις 22 Νοεμβρίου 2013: «αύξηση του όγκου του ρωσοτουρκικού εμπορίου κατά 24% τη τελευταία δεκαετία, από 5 δισ. δολάρια το 2002 σε 34 δισ. το 2013 με στόχο τα 100 δισ. μέχρι τα τέλη της δεκαετίας».