«Το πώς μια κυβέρνηση συμπεριφέρεται στους πρόσφυγες είναι πολύ διδακτικό. Δείχνει πώς θα συμπεριφερόταν και σε μας, αν πίστευε πως θα την έβγαζε καθαρή».
Τόνι Μπεν, Βρετανός πολιτικός
Υπήρξε μία όχι τόσο μακρινή εποχή, που η Ευρώπη θεωρούσε πως ήταν «γη ασύλου». Η υποδοχή κάθε καταδιωγμένου προβαλλόταν σαν αναπόσπαστο στοιχείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ναι μεν η Ευρώπη δεν μπορούσε να υποδεχθεί «όλη τη δυστυχία του κόσμου», αλλά ήταν επίσης εκτός συζήτησης να μετατραπεί σε «φρούριο». Εξάλλου, όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είχαν διαμορφωθεί από τις προσφυγιές. Πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες, στην πολιτική, στις τέχνες, στην επιστήμη, στον αθλητισμό και στην τεχνολογία, ήταν μέτοικοι ή απόγονοι φυγάδων.
Μεσολάβησε η Παγκοσμιοποίηση και το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό βάλτωμα των ευρωπαϊκών μεσαίων τάξεων για σαράντα χρόνια. Ο κορμός της δημοκρατίας -οι μεσαίες τάξεις- άρχισε να ραγίζει. Η ανασφάλεια, η απάθεια και η αποχή κυριάρχησαν. Στη δημόσια σφαίρα επιβλήθηκαν οι υπερπλούσιοι και οι ακολουθίες τους.
Οι μετανάστες αναδείχθηκαν σε πρώτης τάξεως αποδιοπομπαίο τράγο. Η Ευρώπη μετατράπηκε σε αυτό που ξόρκιζε -σε φρούριο. Η Μεσόγειος έγινε νεκροταφείο. Οι βίαιες επαναπροωθήσεις νομιμοποιήθηκαν de facto. Τα ευρωπαϊκά κράτη συμφώνησαν με τρίτα κράτη να αποκρούουν όπως νομίζουν τα μεταναστευτικά ρεύματα. Απανθρωπιά με οικονομικά ανταλλάγματα. Η Τουρκία του Ερντογάν, η Λιβύη του Καντάφι κ.λπ ανέλαβαν να γίνουν buffer zones, που θα κρατούσαν τους ξένους εκτός Ευρώπης. Στο εσωτερικό των κρατών-μελών της ΕΕ, τα ευρωπαϊκά γκέτο, από χώροι κοινωνικής παρέμβασης, μετατράπηκαν σε οιονεί ανοιχτές φυλακές. Από πολιτικό επίδικο, η ενσωμάτωση και η ένταξη των ξένων έγινε ατομικός άθλος.
Σύμφωνα με το κουρελιασμένο νομικό πλαίσιο, οι Ευρωπαίοι οφείλουν να παρέχουν ασφαλή διαβίωση σε όσους αιτούνται άσυλο, έως ότου αυτή κριθεί. Τη δεκαετία του 2020 όμως, εμφανίστηκε μια νέα ιδέα. Αυτό δεν ήταν ανάγκη να γίνεται στις χώρες «υποδοχής». Με κάποια λεφτά, θα μπορούσαν να το αναλάβουν «τρίτες χώρες», σαν τη Ρουάντα ή την Αίγυπτο. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα του Μάνφρεντ Βέμπερ (που έχει το θράσος να αυτοαποκαλείται ακόμα «χριστιανοδημοκρατικό»!) αποδέχθηκε με ενθουσιασμό αυτήν την ιδέα. Στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, θα ζητήσει την έγκρισή της από τους πολίτες.
Υπάρχει εμπειρία από δυτικά κρατητήρια που λειτούργησαν ή λειτουργούν πέραν της εποπτείας του κράτους δικαίου. Το Γκουαντάναμο είναι μια τέτοια περίπτωση. Οι αποικιακές φυλακές επίσης. Όταν επισκέφθηκε η Σιμόν Βέιλ, ως Γαλλίδα δικαστής, τις γαλλικές φυλακές στην Αλγερία, της θύμισαν τα στρατόπεδα των Ναζί που είχε ζήσει η ίδια, και βάλθηκε να φυγαδεύει «τρομοκράτες» του FLN στα σωφρονιστικά καταστήματα της ενδοχώρας.
Αυτό που θέλω να πω, είναι πως ετοιμαζόμαστε, ως Ευρωπαίοι, να χτίσουμε κολαστήρια για άμαχους, γέροντες, γυναίκες και παιδιά. Η «χριστιανική», «δημοκρατική» και «αναπτυγμένη» Ευρώπη θα αναλάβει την ευθύνη για «στρατόπεδα» που θα παραπέμπουν μάλλον στα σοβιετικά Γκουλάγκ και στα Konzentrationslager των Ναζί, παρά σε σύγχρονα κέντρα υποδοχής του πολιτισμένου κόσμου. Πως αυτό θα είναι ένα ακόμα καρφί στο φέρετρο της αξιοπιστίας και της επιρροής της Δυτικής Δημοκρατίας στον υπόλοιπο κόσμο -και στο εσωτερικό της. Πως οι μεταναστευτικές ροές δεν θα σταματήσουν -αλλά θα γίνουν πιο βίαιες και επιθετικές, ένθεν κακείθεν. Τέλος, πως ο φασισμός είναι ένας ιός που κανείς δεν μπορεί να τον κατευθύνει μόνο στους «απ’ έξω» χωρίς να είναι καταδικασμένος να μολυνθεί από αυτόν «από μέσα», ως το μεδούλι.