Η ιδεολογική καθαρότητα ως νέο πολιτικό άλλοθι
Η αυτοαποκαλούμενη Αριστερά στην Ελλάδα δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία να δώσει εξετάσεις «καθαρότητας». Ακόμη και μπροστά σε έναν νεκρό, οφείλει να αποδείξει ότι δεν λύγισε, δεν «μολύνθηκε», δεν παρέκκλινε από τη γραμμή. Η εξόδιος του Διονύση Σαββόπουλου υπήρξε έτσι μια μικρή, αλλά αποκαλυπτική, πολιτική στιγμή: εκεί όπου η ιδεολογική αυταρέσκεια νίκησε.
Ένας δημιουργός που σφράγισε τη Μεταπολίτευση, που ύμνησε και σατίρισε την Ελλάδα με το ίδιο πάθος, αποχαιρετήθηκε από ένα πλήθος ετερόκλητο, όπως άρμοζε στο μέγεθός του. Όμως η απουσία κάποιων, δηλωμένη και επιδεικτική, ήρθε να θυμίσει πως στη χώρα μας η πολιτική ταυτότητα με απολίτικο αφήγημα προηγείται.
Το αφήγημα ήταν γνωστό: «Ο Σαββόπουλος πήγε προς τα δεξιά». Άρα, για ορισμένους, η παρουσία στην εξόδιο θα αποτελούσε «νομιμοποίηση». Είναι η ίδια νοοτροπία που χρόνια τώρα κρατά ζωντανή την πιο καθυστερημένη εκδοχή του ελληνικού πολιτικού φανατισμού – εκείνη που απαιτεί πίστη, όχι κρίση· συμμόρφωση, όχι διαλλακτική σκέψη.
Ο Σαββόπουλος δεν ζήτησε ποτέ πιστοποιητικό ιδεολογικής ορθότητας. Ήταν παιδί της Αριστεράς, αλλά δεν της ανήκε. Την αγάπησε, την τραγούδησε, την ειρωνεύτηκε. Αυτό ήταν το «αμάρτημά» του: ότι δεν παρέμεινε εγκλωβισμένος στη μυθολογία της. Κι έτσι, στα μάτια των σημερινών ιεροεξεταστών της καθαρότητας, έπρεπε να τιμωρηθεί – έστω και με την απουσία.
Η στάση αυτή δεν είναι απλώς μικρόψυχη· είναι πολιτικά αποκαλυπτική. Δείχνει έναν χώρο που εξακολουθεί να φοβάται την ωρίμανση. Γιατί η ωρίμανση προϋποθέτει αυτοκριτική. Κι η αυτοκριτική, για πολλούς, ισοδυναμεί με προδοσία. Ο Σαββόπουλος, από τον «επαναστάτη» νεαρό των ’60s μέχρι τον στοχαστικό παρατηρητή των ’90s, υπήρξε ό,τι η Αριστερά κάποτε θαύμαζε: ένας ελεύθερος νους. Σήμερα, όμως, αυτό θεωρείται απειλή.
Η Ελλάδα, συνολικά, δυσκολεύεται να αποδεχθεί την πολυπλοκότητά της. Θέλει απλές ταυτότητες και καθαρές γραμμές: είτε-είτε. Είτε είσαι δικός μας, είτε των άλλων. Ενδιάμεσοι χώροι δεν υπάρχουν, διότι εκεί αρχίζει η σκέψη — κι η σκέψη πονά. Αυτή η μανιχαϊστική λογική διαπερνά όλο το πολιτικό φάσμα, αλλά στην περίπτωση του Σαββόπουλου εκδηλώθηκε με τον πιο αποκαλυπτικό τρόπο: ως άρνηση του σεβασμού προς έναν άνθρωπο που δεν υπήρξε ποτέ υπηρέτης καμιάς γραμμής.
Στο τέλος, κανένα πιστοποιητικό «αριστεροσύνης» δεν θα μείνει στην Ιστορία. Ούτε οι σωστές δηλώσεις ούτε οι επιδεικτικές απουσίες. Θα μείνει η φωνή που τραγούδησε μια Ελλάδα όπως είναι: αντιφατική, υπερήφανη, σαρκαστική, γεμάτη φως και σκιές. Και σ’ αυτή την Ελλάδα, όσοι απουσίασαν από την κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου δεν είναι οι «καθαροί». Είναι απλώς εκείνοι που δεν άντεξαν να τον καταλάβουν.