Την ανάγκη για μια γενναία αναθεώρηση του συντάγματος επισήμαναν τόσο ο πρόεδρος της ΝΔ ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η επικεφαλής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Φώφη Γεννηματά, όσο και ο δήμαρχος της Αθήνας Γιώργος Καμίνης, με αφπρμή την παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητή Ξανοφώτα Κοντιάδη και Αλκμήνης Φωτιάδη με τίτλο «Είναι ανθεκτικό το Σύνταγμα και τί πρέπει ν’ αλλάξει;», που διοργάνωσε το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θ. και Δημ. Τσάτσου, στο Ινστιτούτο Γκαίτε.
Και οι τρεις συμφώνησαν πως η διαδικασία της Αναθεώρησης του Συντάγματος, πρέπει να αρχίσει από την παρούσα Βουλή.
Ο πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης περιέγραψε τις βασικές αρχές που πρέπει να έχει το νέο Σύνταγμα τονίζοντας πως πρέπει να είναι πιο λιτό και να αναβαθμίζει τη Βουλή, έτσι ώστε να την απεμπλέκει από δικαστικές λειτουργίες. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΝΔ θα πρέπει να καταργηθεί το άρθρο 16, δηλαδή ο νόμος περί ευθύνης υπουργών καθώς, όπως είπε, δεν μπορεί η Βουλή να υποκαθιστά τη δικαιοσύνη. Παράλληλα, έκανε λόγο για την ανάγκη αναβάθμισης το ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας με συμμετοχή του, για παράδειγμα, στην εκλογή των ανεξάρτητων και των δικαστικών αρχών.
«Χρειαζόμαστε ένα σύνταγμα που θα διασφαλίζει την κυβερνητική θητεία. Είναι απαραίτητο στα πλαίσιο ενός κοινοβουλευτικού συστήματος να διασφαλίσουμε τη σταθερότητα των κυβερνητικών κύκλων που μπορεί να γίνουν και 5ετείς» τόνισε ο κ. Μητσοτάκης εκφράζοντας την άποψη πως η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας δεν θα πρέπει να διακόπτει τον βίο μιας κυβέρνησης ενώ δεν θα πρέπει να επιτρέπεται η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες με επίκληση προσχηματικού εθνικού θέματος. Σύμφωνα με τον κ. Μητσοτάκη η χώρα χρειάζεται ένα σύνταγμα που θα καταργεί το μονοπώλιο της δημόσιας πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.
Όπως είπε το σύνταγμα θα πρέπει να είναι ευέλικτο και να μπορεί να αναθεωρηθεί με απλούστερες διαδικασίες ενώ έστειλε μήνυμα στον πρωθυπουργό τονίζοντας πως η συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να ανοίξει άμεσα. «Είχα τονίσει στον πρωθυπουργό την ανάγκη ελάχιστης συναίνεσης για να ξεκινήσει η διαδικασία από την υφιστάμενη βουλή. Παρά το νοσηρό κλίμα πόλωσης και όξυνσης η συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση ίσως είναι βάλσαμο στο νοσηρό κλίμα των ημερών» τόνισε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με τον κ. Μητσοτάκη την κρίση των τελευταίων ετών δεν τη δημιούργησε το σύνταγμα. «Η πολιτική θα μας βγάλει από την κρίση με τη βοήθεια ενός νέου συντάγματος. Η σημερινή κρίση υπάρχει γιατί το πολιτικό προσωπικό δεν μπόρεσε να αναλάβει την ευθύνη του για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και την διαπαιδαγώγησης της κοινωνίας. Το σύνταγμα δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ως ανάχωμα για πιέσεις προς το κράτος για προνόμια και εκδουλεύσεις» είπε ο κ. Μητσοτάκης.
Η επικεφαλής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης Φώφη Γεννηματά,πρότεινε ριζικές αλλαγές στο Σύνταγμα, αλλά και στον εκλογικό νόμο
«Είναι αναγκαίο ένα νέο «πολιτικό συμβόλαιο» με σημαντικές τομές στο πολιτικό μας σύστημα, καθώς οι νέες κοινωνικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν διεθνώς εξ αιτίας της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, οδήγησαν σε μια βαθιά πολιτική και ηθική κρίση», είπε η Φώφη Γεννηματά, επισημαίνοντας ότι στην Ελλάδα το δημοσιονομικό αδιέξοδο δεν άργησε να μεταφερθεί στο πολιτικό πεδίο δοκιμάζοντας τις αντοχές του σύγχρονου συνταγματικού κράτους και των θεσμών της οργανωμένης εξουσίας.
Σχετικά με το Σύνταγμα, πρότεινε, μεταξύ άλλων:
1) Ως προς τη μορφή του πολιτεύματος, απαιτείται η δημιουργία ισχυρών αντίβαρων στο πρωθυπουργοκεντρικό μοντέλο, με την παράλληλη διαφύλαξη του της προεδρευόμενης δημοκρατίας.
Η πρωτοκαθεδρία της κυβέρνησης στη χάραξη και υλοποίηση των δημόσιων πολιτικών δεν πρέπει να αμφισβητηθεί.
Η αξιοποίηση της μεταπολιτευτικής εμπειρίας πρέπει να είναι δημιουργική, με την έννοια της διατήρησης του θετικού πολιτειακού κεκτημένου του 1986 και της στοχευμένης βελτίωσης της λειτουργίας των θεσμών.
2) Ως προς τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, είπε ότι υπάρχει περιθώριο ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων του , που βέβαια δεν θα μας επιστρέφουν στη «διαρχία» του αρχικού Συντάγματος 1975.
Ενδεικτικά, πρότεινε να θεσπισθεί η ουσιαστική εμπλοκή του Προέδρου στην διαδικασία επιλογής της ηγεσίας των Ανωτάτων Δικαστηρίων και των επικεφαλής των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών, να ενισχυθεί η αρμοδιότητά του για σύγκληση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών και η ενεργοποίηση του Προέδρου στο Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής.
3) Αλλαγή του τρόπου ανάδειξης του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η σύνδεση της εκλογής του αρχηγού του κράτους με το ενδεχόμενο διάλυσης της Βουλής αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα προβληματικής εφαρμογής του Συντάγματος είπε και πρότεινε ένα « ένα νέο, ορθολογικό σύστημα εκλογής που αποσυνδέει τη διάλυση της Βουλής από την εκλογή του Προέδρου.
4) Για την πρόωρη διάλυση της Βουλής, πρότεινε να απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία της Βουλής, ώστε το ίδιο το Κοινοβούλιο να λειτουργεί ως θεσμικό αντίβαρο. Μπορούν επίσης να εξετασθούν με ισχυρά αντικίνητρα για την πρόωρη διάλυση της Βουλής. Όπως τον περιορισμό της θητείας της νέας Βουλής στο υπόλοιπο της αρχικής 4ετίας. Στόχος μας σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι ο ορισμός σταθερής ημερομηνίας εκλογών.
5) Αναθεώρηση του άρθρου 86 για την ποινική ευθύνη των υπουργών, πρότεινε η άσκηση της ποινικής δίωξης πρέπει να παραμείνει στη Βουλή με τη συνδρομή Δικαστικού οργάνου και με την κατάργηση των χρονικών ορίων της αποσβεστικής προθεσμίας.
6) Απαιτούμενη πλειοψηφία για τη στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών.
Τα 4/5 που απαιτούνται σήμερα για τη στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών έχουν αποδειχθεί μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα της οξείας πολιτικής κρίσης, προτείνονται τη μείωση της απαιτούμενης πλειοψηφίας στα 3/5, όχι πια στη Διάσκεψη των Προέδρων, αλλά στην αρμόδια Κοινοβουλευτική Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, όπου η συμπολίτευση δεν διαθέτει ποτέ τα 3/5.
7) Θεσμική κατοχύρωση της εθνικής συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Το σύγχρονο Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Εργασίας είναι το δίκαιο των συλλογικών συμβάσεων.
Επίσης η Φώφη Γεννηματά πρότεινε τη ριζική αλλαγή του εκλογικού νόμου. Συγκεκριμενα:
– Την κατάργηση της πολύ ενισχυμένης σήμερα αναλογικής, που έχει χάσει την αξία και την αποστολή της, σε μια εποχή ισχνών πλειοψηφιών που εκ των πραγμάτων επιβάλλουν συγκλίσεις και ευρύτερες συνεργασίες.
– Την κατάργηση του απόλυτου μπόνους των 50 εδρών και την αντικατάστασή του με ένα μικρότερο, 30 εδρών, μόνο για το πρώτο κόμμα ή τον συνασπισμό κομμάτων που έχει υπερβεί το 40%: κίνητρο για κυβερνησιμότητα, αλλά και για συμμαχίες σε πολιτική και όχι καιροσκοπική βάση.
– Το σπάσιμο των μεγάλων εκλογικών περιφερειών και τη διατήρηση τουλάχιστον του 3% ως πλαφόν εισόδου στη Βουλή και του σημερινού αριθμού των βουλευτών, μακριά από λαϊκιστικές κορώνες.
Ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, τόνισε ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος θα είναι πραγματικά χρήσιμη μόνο αν προηγηθούν τέσσερις σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις «Χωρίς να θέλω να μιλήσω μόνο ως συνταγματολόγος αλλά και ως πολιτικός, η έννοια της ανθεκτικότητας είναι όντως σημαντική, καθώς εμπεριέχει δυναμική αλλαγών για το Σύνταγμα, ενώ η απλή αντοχή δείχνει άμυνα» ανέφερε ο κ. Καμίνης, παραπέμποντας και στην έννοια ανθεκτικότητα που αποδίδεται στις πόλεις, που περνούν κρίσεις οικονομικές, κοινωνικές ή προερχόμενες από φυσικές καταστροφές.
Ο κ. Καμίνης, σημείωσε ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος πολλές φορές κρύβει εκπλήξεις -ενίοτε δυσάρεστες, αφού «άλλος τις σχεδιάζει και άλλος τελικά τις διαμορφώνει και τις υλοποιεί».
Υπογράμμισε δε, ότι της αναθεώρησης του Συντάγματος πρέπει να προηγηθούν τέσσερις μεγάλες νομοθετικές ρυθμίσεις:
- Ασυμβίβαστο μεταξύ της ιδιότητας του υπουργού και εκείνης του βουλευτή, προκειμένου να εξαλειφθεί το πελατειακό σύστημα
- Μείωση του αριθμού των βουλευτών σε 200
- Αύξηση του αριθμού των εκλογικών περιφερειών και εκλογή όχι με σταυρό προτίμησης αλλά με λίστα
- Απογαλακτισμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από την κεντρική διοίκηση με οικονομική αυτοτέλεια των δήμων (διαχείριση του φόρου επί των ακινήτων) και μητροπολιτική διακυβέρνηση στις μεγάλες πόλεις.